Λίγο πολύ οι περισσότεροι έχουμε συνδυάσει τον καφέ με συγκεκριμένες συνήθειες της καθημερινότητας. Ας πούμε, ο πρώτος καφές είναι στη δουλειά, όπου πριν ξεκινήσουμε, πρώτα συζητάμε πώς περάσαμε το προηγούμενο βράδυ ή τι στραβό μας βρήκε όσο πηγαίναμε στο γραφείο. Ο δεύτερος είναι κάπου το μεσημέρι, εκεί μετά το μεσημεριανό, που λειτουργεί περισσότερο ως βάλσαμο για να αντέξουμε την υπόλοιπη μέρα. Κάπου εκεί σταματάμε, αλλά αν έχουμε κανονίσει να δούμε την παρέα το απόγευμα, τότε περνάμε στον τρίτο. Το ζήτημα που προκύπτει όμως είναι το εξής: Είναι σωστό να πίνουμε δύο ή τρεις καφέδες την ημέρα;

Ξέρουμε ότι αυτό το ερώτημα έχουν προσπαθήσει διάφορες μελέτες να το απαντήσουν, ωστόσο ο Guardian ζήτησε ξανά από ορισμένους ειδικούς να αναλύσουν εις βάθος τις επιπτώσεις του καφέ στον οργανισμό μας. Αφορμή, μάλλον, στάθηκε μια έρευνα από το National Coffee Association που διεξήχθη το 2023, και σύμφωνα με αυτή διαπιστώθηκε πως το 63% των Αμερικανών πίνει επί καθημερινής βάσεως καφέ. (Είναι που δεν ρώτησαν εμάς). Αυτό πρακτικά σημαίνει πως κυλάει καφεΐνη μέσα τους, περισσότερη από οποιοδήποτε άλλο ρόφημα. 

Την ίδια χρονιά, στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκεί που βασιλεύει το τσάι, ο καφές άρχισε να γίνεται ο αγαπημένος τους. Για την ακρίβεια, καταναλώνουν πλέον 98 εκατομμύρια φλιτζάνια καφέ την ημέρα. Ταυτόχρονα, όλο και περισσότεροι αναζητούν άρθρα στο διαδίκτυο για να περιορίσουν τον καφέ.

Οπότε καταλαβαίνετε, ο καφές βρίσκεται στο επίκεντρο. 

«Ο καφές έχει λίγο τη φήμη του κακού παιδιού» λέει ο δρ Peter Hayes, καθηγητής ηπατολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ενώ με τη σειρά του ο δρ Sander Kersten, καθηγητής μοριακής διατροφής στο Πανεπιστήμιο Cornell, εξηγεί πως το κύριο ενεργό συστατικό του καφέ είναι η καφεΐνη.

«Όποιος έχει πιει μια πρωινή κούπα, γνωρίζει τις επιπτώσεις της. Ως διεγερτικό, η καφεΐνη κάνει κάποιον να αισθάνεται πως είναι σε εγρήγορση. Οι χρόνοι αντίδρασης των ανθρώπων είναι πιο γρήγοροι, συγκεντρώνονται καλύτερα και έχουν περισσότερη αντοχή. Επιπλέον μελέτες έχουν διαπιστώσει πως η κατανάλωση καφεΐνης συνδέεται με βελτιωμένη αθλητική απόδοση», συνεχίζει ο Kersten. 

Οι πρώτες επιδράσεις του καφέ εμφανίζονται μέσα σε μισή ώρα και διαρκούν περίπου δύο ώρες. «Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που οι άνθρωποι τείνουν να συνεχίζουν να πίνουν καφέ κατά τη διάρκεια της ημέρας. Γιατί η επίδραση στον οργανισμό δεν διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Τα οφέλη του καφέ

Οι ειδικοί συμφωνούν πως είναι πολλά τα οφέλη από τον πρωινό καφέ. Ο καφές περιέχει «εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες συστατικά» λέει ο δρ Edward Giovannucci, καθηγητής διατροφής και επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας TH Chan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Ορισμένα από αυτά τα συστατικά «μπορεί να έχουν μια σειρά από ευεργετικά αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να βελτιώσουν την υγεία μακροπρόθεσμα».

Για παράδειγμα, ορισμένα συστατικά έχουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες, αλλά αντιθέτως, μειώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για διαβήτη. Σε μια μετα-ανάλυση των επιδράσεων της κατανάλωσης καφέ στην υγεία, ο Peter Hayes και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση 3-4 φλιτζανιών την ημέρα σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής θνησιμότητας, ορισμένων μορφών καρκίνου και νευρολογικών, μεταβολικών και ηπατικών παθήσεων.

Ειδικά το συκώτι φαίνεται να ευδοκιμεί με τον καφέ. Ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κίρρωσης κατά 20%, ενώ πέντε φλιτζάνια την ημέρα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο κατά 80%. Ο Hayes σημειώνει επίσης πως «είναι σημαντικό να διακρίνουμε τον καφέ από την καφεΐνη». Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να δει αυτά τα οφέλη ακόμη και με καφέ χωρίς καφεΐνη. «Άρα υπάρχει κάτι στον καφέ, και δεν είναι η καφεΐνη, που είναι προστατευτικό για το συκώτι. Εκτός από το συκώτι, η φράση ‘όσο περισσότερο τόσο το καλύτερο’ δεν ισχύει» εξηγεί.

Όσον αφορά τα μειονεκτήματα του καφέ, ένα και κύριο είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι στις επιδράσεις της καφεΐνης από άλλους. «Η διεγερτική δράση του καφέ μπορεί να προκαλέσει άγχος σε ευάλωτους ανθρώπους και να διαταράξει τον ύπνο», λέει ο Giovannuci.

Πόσους καφέδες πρέπει να πίνουμε τελικά την ημέρα

Και πάμε τώρα στο κρίσιμο ερώτημα. «Ένα φλιτζάνι οκτώ ουγγιών παρασκευασμένου καφέ περιέχει περίπου 95mg καφεΐνης», λέει ο Giovannucci, οπότε αυτό ισοδυναμεί με περίπου τέσσερα φλιτζάνια καφέ. Πάνω από αυτά τα επίπεδα, προσθέτει, οι άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν νευρικότητα και αυξημένο καρδιακό ρυθμό «συμπτώματα που μπορεί να γίνουν αισθητά κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άγχους». Τα άτομα με υποκείμενη διαταραχή πανικού ή άγχους διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν παρενέργειες.

«Δύο έως τρία φλιτζάνια την ημέρα φαίνεται γενικά να είναι η κατάλληλη ποσότητα για να αποκομίσει κανείς τα οφέλη του καφέ χωρίς να βιώνει τα μειονεκτήματά του», λέει ο Hayes.

Η ακραία πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων έχουν παρατηρηθεί τοξικές επιδράσεις της καφεΐνης, όπως επιληπτικές κρίσεις, με την ταχεία κατανάλωση 1.200 mg καφεΐνης ταυτόχρονα. Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός σημειώνει ότι τα ιδιαίτερα συμπυκνωμένα προϊόντα καφεΐνης, όπως αυτά που περιέχονται σε σκόνες καφεΐνης ή ενεργειακά ποτά, «αποτελούν σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία».