Χτυπάει το ξυπνητήρι. Ανοίγεις τα μάτια σου, πατάς αναβολή και τα κλείνεις ξανά. Δεν κοιμάσαι, απλά σκέφτεσαι το πώς θα εξελιχθεί η μέρα σου. Καταλήγεις στο εξής συμπέρασμα: οι κινήσεις που θα πραγματοποιήσεις σε λίγα λεπτά από τώρα, ακολουθούν πιστά το πρόγραμμα των τελευταίων μηνών. Κάθε σου σκέψη ή απλή διάδραση, το άνοιγμα του ψυγείου για το πρωινό σου και η αυτοματοποιημένη καλημέρα στο take way της περιοχής σου για τον καφέ σου, αποτελούν μέρος ενός αλγόριθμου που καθορίζει τη συλλογική μας πορεία στην καραντίνα. Στο ξεκίνημά της, ένα χρόνο πριν, το να πιέσεις το power του λάπτοπ σου για να εργαστείς ήταν κάτι ευχάριστο. Έμοιαζε ως το Ιδανικό σενάριο αφού, για πολλούς, το να δουλέψουν από το σπίτι ήταν μια επιθυμία χρόνων.
Σταδιακά, ο χρόνος μπροστά στις οθόνες μας μεγάλωσε. Οι τοίχοι τους σπιτιού μας άρχισαν να συσσωρεύουν μια ενέργεια που έπρεπε με κάποιο τρόπο να απεγκλωβιστεί και να μεταφερθεί σε ανοιχτούς χώρους. Το πάτημα του power έγινε πιο δύσκολο. Το να σηκωθούμε από το κρεβάτι έγινε επίσης πιο δύσκολο καθώς η ενέργεια που κάποτε μας χαρακτήριζε, επέμενε να αναπαυτεί κάτω από τα σκεπάσματα. Στο ενδιάμεσο αυτής της κατάστασης, υπήρξαν στιγμές βαθιάς πλήξης, μιας βαρεμάρας που, σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη διότι βελτιώνει τη δημιουργική μας διάθεση, όσο οξύμωρο και αν ακούγεται κάτι τέτοιο.
Τι γίνεται, όμως, όταν η βαρεμάρα μας καταβάλλει ολοκληρωτικά και πώς θα καταλάβουμε ότι αυτό που νιώθουμε, δεν είναι μια παρατεταμένη πλήξη αλλά ένα διαρκές βύθισμα προς της ψυχική υπερκόπωση; Για όλα τα παραπάνω, συζητήσαμε με την ψυχολόγο Νάσια Φάντη, η οποία μας εξήγησε τα στάδια, το transition αν θέλετε, από το ένα άκρο στο άλλο και πώς μπορούμε να αποφύγουμε την ψυχική υπερκόπωση ή τουλάχιστον, να βελτιώσουμε την διάθεσή μας στην εποχή του εξαναγκασμού.
Είναι λογικό να βαριόμαστε τόσο πολύ στην καραντίνα;
Η βαρεμάρα είναι μια έννοια τόσο κοινή, αλλά είναι και βαθιά προσωπική. Ο καθένας μας μπορεί να βαριέται με κάτι διαφορετικό. Το κοινό σημείο, νομίζω, έχει να κάνει με το κομμάτι του “εξαναγκασμού”. Δηλαδή, μια κατάσταση μας αναγκάζει να κάνουμε ή να μην κάνουμε κάτι και αυτή η αδυναμία αλλαγής είναι που καθιστά την κατάσταση βαρετή. Στο πλαίσιο της πανδημίας, προφανώς και δικαίως το φως έχει πέσει στους ανθρώπους που έχουν χάσει τις δουλειές τους και αναγκάζονται να είναι όλη μέρα σπίτι, χωρίς να έχουν κάτι να κάνουν. Ωστόσο, βαριούνται και αυτοί που δουλεύουν από το σπίτι. Βαριούνται και αυτοί που πηγαίνουν κανονικά στη δουλειά τους και πολύ ζηλεύουν αυτούς που μένουν στο σπίτι. Οπότε ναι, είναι λογικό να βαριόμαστε στην καραντίνα, όπως θα βαριόμασταν και σε οποιαδήποτε άλλη κατάσταση εξαναγκαστικού χαρακτήρα που δε θα είχαμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε.
Πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η βαρεμάρα;
Δύο κατευθύνσεις: δράση ή αδράνεια. Άπειρες οι περιπτώσεις ανθρώπων που υπερχείλισαν από δημιουργικότητα και δραστηριότητα μέσα στην καραντίνα. Άπειρες και οι περιπτώσεις εκείνων που βυθίστηκαν στη μοναξιά και τη θλίψη και πνίγονται από το άγχος και τις δυσκολίες. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καθενός σε συνδυασμό με τις συνθήκες που τον περιβάλλουν (κοινωνικές, οικονομικές κλπ) θα χαράξουν την πορεία της βαρεμάρας, της οποίας το τέρμα θα είναι σίγουρα η αλλαγή. Είναι οκ να θέλεις να φτιάχνεις banana bread και να κάνεις γυμναστική. Είναι εξίσου οκ να ζορίζεσαι και να χρειάζεσαι βοήθεια από τους άλλους να σε σηκώσουν. Ιδανικά η βαρεμάρα θα οδηγήσει στη βοήθεια προς τον εαυτό, είτε ζητώντας την είτε προσφέροντας την ο ίδιος.
Είναι η εμφάνιση της ψυχικής υπερκόπωσης σε πολλούς από εμάς κάτι που θα έπρεπε να μας ανησυχεί ή είναι κάτι που μπορούμε να αποκαλέσουμε «λογικό» λόγω των περιορισμών που βιώνουμε;
Η ψυχική υπερκόπωση είναι λογική σε κάθε κατάσταση που τη βιώνουμε ακραία. Όταν βλέπεις σχεδόν τα πάντα γύρω σου να αλλάζουν, ακόμη και να καταρρέουν, δεν μπορείς να παραμείνεις ψύχραιμος. Εδώ και ένα χρόνο ο κόσμος είναι σε survival mode. Κάνει ό,τι μπορεί για να βγάλει απλώς τη μέρα, γιατί δεν του επιτρέπεται να σκεφτεί την επόμενη, γιατί αύριο μπορεί όλα να είναι διαφορετικά. Για να ζήσεις το “τώρα” καλά, πρέπει το αύριο να μοιάζει έστω λιγάκι όμορφο, και αυτό είναι κάπως ουτοπικό στην παρούσα φάση.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι η ψυχική υπερκόπωση έχει διαδεχθεί την πλήξη της καραντίνας;
Όσο και να κοιμηθείς, ξυπνάς κουρασμένος; Bingo. Πονοκέφαλοι και γενικά σωματικοί πόνοι; Bingo. Overthinking has mentally killed you? Bingo. Overdrinking ή overeating? Bingo. Δυσκολεύεσαι να είσαι λειτουργικός στις καθημερινές σου δραστηριότητες; Bingo. Περισσότερη συναισθηματική ευαισθησία και ευερεθιστότητα; Bingo.
Υπάρχουν τρόποι να την αποφύγουμε ή τουλάχιστον να βελτιώσουμε την ψυχική μας διάθεση;
Μίλα, μίλα, μίλα. Σε φίλους, στην οικογένεια, σε έναν ειδικό, σε ένα γνωστό, στον εαυτό σου. Κάνε unload, να αδειάσει λίγος χώρος στο μυαλό. Πολλές φορές οι σκέψεις, όταν τις πούμε δυνατά, μικραίνουν βγαίνοντας στον έξω κόσμο. Ακούγοντας τις σκέψεις σου, είναι πιο εύκολο να αποδεχθείς αυτό που βιώνεις. Για να αλλάξεις κάτι, πρώτα πρέπει να αναγνωρίσεις ότι σου συμβαίνει και μετά να το αποδεχθείς. Και όταν είσαι έτοιμος, δε θα βασίζεσαι εξ ολοκλήρου στο ότι τα πράγματα θα γίνουν από μόνα τους καλύτερα. Θα αρχίσεις να κάνεις μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά σου που θα σε αποφορτίζουν και θα σε βοηθούν. Μαγική λίστα δεν υπάρχει, είναι παράλογο και άδικο να θεωρούμε ότι μας ευχαριστούν και μας βοηθούν όλους τα ίδια πράγματα.
