Σεξουαλική παρενόχληση, έμφυλη βία, γυναικεία καταπίεση, γυναικοκτονίες. Ζητήματα και προκλήσεις που κάθε μια γυναίκα από εμάς αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά της, πιο συχνά από ότι μπορεί κανείς να φανταστεί. Η Δανάη Λιοδάκη, έγραψε μια φεμινιστική κωμωδία που μιλάει για όλα αυτά μέσα από το πρίσμα της γυναικείας φιλίας. Μιας φιλίας που έχει λοιδωρηθεί μέσα στα χρόνια, μέσα από τα κλισέ ότι ο γυναικείος δεσμός δεν υπάρχει, ότι οι γυναίκες πάντα θα ανταγωνίζονται η μια την άλλη. Όχι, η Δανάη Λιοδάκη και οι φίλες της μέσα από «Αυτές που δεν προλάβατε», μας δείχνει πως είναι να συνδεόμαστε και να αγωνιζόμαστε ενάντια σε ό,τι μας πονάει και μας καταπιέζει. Μιλήσαμε μαζί της για να μάθουμε παραπάνω για την παράσταση που υμνεί το sisterhood, που είναι το καταφύγιο για πολλές από εμάς μέσα σε αυτούς τους ζοφερούς καιρούς. Στην τελική, έχουμε τς φίλες μας, πορευόμαστε μαζί με χιούμορ και δεμένες μπορούμε να νικήσουμε τα πάντα.
Πριν ξεκινήσουμε την κουβέντα μας για την παράσταση, θα ήθελα να μας συστηθείς και να μας πεις λίγα λόγια για σένα.
Θα προσπαθήσω. Μεγάλωσα στην Αθήνα, στα προάστια και σπούδασα Αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο και Υποκριτική στο Θέατρο Τέχνης. Έχω μια ιδιαίτερη σχέση με την Γερμανία, όπου έχω δουλέψει στον πολιτιστικό τομέα και τώρα κάνω ένα διδακτορικό στην Ανθρωπογεωγραφία στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Μου αρέσουν πολλά πράγματα και έχω συμβιβαστεί με αυτό. Πιο παλιά έλεγα ότι πρέπει να διαλέξω, τώρα απολαμβάνω την τροφοδότηση που μπορεί να δώσει η τέχνη στην έρευνα και το αντίστροφο. Στο θέατρο με ενδιαφέρουν τα σύγχρονα κείμενα και οι ανοιχτές δραματουργίες, τα έργα που θέτουν κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που μας αφορούν στο σήμερα. Ξεκίνησα τη σκηνοθεσία ως πείραμα, αλλά τελικά με κέρδισε η διαδικασία της ολοκληρωμένης δημιουργίας μιας παράστασης, ενός γεγονότος. Στο μέλλον θα ήθελα να μου δοθούν ευκαιρίες να δοκιμαστώ σε περισσότερο πειραματικές θεατρικές πρακτικές, αλλά και σε πιο μεγάλες θεατρικές παραγωγές.
Θα ήθελα να μας μιλήσεις για την ιδέα και την έμπνευση σου πίσω από το έργο σου «Αυτές που δεν προλάβατε».
Το θέμα του έργου είναι η γυναικεία φιλία, το sisterhood, αλλά ακόμα πιο πυρηνικά υπάρχει το υπερ-θέμα της συλλογικότητας. Η συλλογικότητα, οι φροντιστικές σχέσεις, η θέση μας μέσα στον κόσμο και ανάμεσα στους άλλους, η δύναμη που έχει το «μαζί» είναι νομίζω το μόνιμο θέμα που με ενδιαφέρει σε ό,τι έχω κάνει ως τώρα. Το συγκεκριμένο έργο, είναι εμπνευσμένο από τις παιδικές μου φίλες, και αφορά τέσσερις γυναίκες που αγανακτισμένες από τον καθημερινό σεξισμό που βιώνουν, βρίσκουν τις παλιές τους παιδικές κολλητές και κάνουν μια παράνομη φεμινιστική οργάνωση. Αυτό το «ως εδώ» είναι κάτι που πολλές βιώνουμε καθημερινά και όντως με τις φίλες μου έχουμε κάνει τρελά σενάρια τύπου vigilanters, που βέβαια ποτέ δεν πραγματοποιήσαμε. Αλλά πραγματικά, η κοινωνικοπολιτική κατάσταση που βιώνουμε μπορεί να σε φτάσει στα όριά σου. Όλα αυτά λοιπόν, η συλλογικότητα, η γυναικεία φιλία, η αγανάκτηση από μικρές ιστορίες καθημερινού σεξισμού, ήταν θέματα που υπήρχαν στο μυαλό μου, αλλά δεν τα είχα βάλει στο χαρτί. Όταν το καλοκαίρι του 2022, άλλαξε το νομικό πλαίσιο για τις εκτρώσεις στις ΗΠΑ κάτι ξεκλείδωσε μέσα μου και το έργο γράφτηκε σαν από μόνο του μέσα σε λίγες μέρες. Τα θέματα βέβαια προυπήρχαν, αλλά η ιστορία ξεδιπλώθηκε πολύ αβίαστα. Είναι υπέροχο όταν συμβαίνει αυτό.
Μετά τις sold out παραστάσεις την άνοιξη που μας πέρασε, επιστρέφετε για δεύτερη σεζόν και αυτή την φορά στο θέατρο Χώρα. Πώς νιώθεις;
Νιώθω υπέροχα. Πέρυσι ξεκινήσαμε με την ομάδα μας και τους φίλους μας, εντελώς μόνες μας, με δικούς μας πόρους, να κάνουμε αυτήν την παράσταση, με ένα έργο που δεν το ήξερε κανείς, γιατί το πιστέψαμε. Και όντως πήγε τόσο καλά που φέτος καταφέραμε να το πιστέψουν κι άλλοι και είμαστε πια στην ομάδα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου και σε μια ακόμα πιο μεγάλη σκηνή και ελπίζουμε να συνεχίσει το έργο να επικοινωνεί τόσο καλά με το κοινό. Είμαστε όλες πολύ χαρούμενες για αυτήν την εξέλιξη. Όλη η ομάδα των ηθοποιών και των συντελεστών αγάπησε την παράσταση αυτήν από την αρχή, τόσο πολύ που πια δεν θυμάμαι ότι τα λόγια που λένε τα κορίτσια στην σκηνή τα έχω γράψει εγώ. Τα έχουν κάνει απολύτως δικά τους. Μόνο ευγνωμοσύνη μπορώ να νιώσω για όλες και όλους.
Ποιο είναι το feedback που λαμβάνεις από το κοινό;
Αυτό που έχουμε λάβει ως τώρα είναι πολύ θετικό. Υπάρχει κόσμος που του φαίνεται πολύ πρωτότυπο όλο αυτό, άλλοι που τους συγκινεί πολύ, το κοινό γενικά γελάει και συμμετέχει σε κάθε παράσταση. Υπάρχουν άντρες που μας λένε ότι κατάλαβαν λίγο καλύτερα τι περνάει μια γυναίκα στην καθημερινότητά της και γυναίκες που μας λένε ότι ένιωσαν να εκφράζονται σε εντυπωσιακό βαθμό. Υπάρχει μια πολύ θετική πρόσληψη από το κοινό και νομίζω ότι περνάει αρκετά και η δική μας διάθεση και ο στόχος για τον οποίο έγινε η παράσταση στον κόσμο που έρχεται.
Υπάρχουν άντρες που μας λένε ότι κατάλαβαν λίγο καλύτερα τι περνάει μια γυναίκα στην καθημερινότητά της και γυναίκες που μας λένε ότι ένιωσαν να εκφράζονται σε εντυπωσιακό βαθμό.
Υπάρχει κάποιο σημείο της παράστασης που σε συγκινεί ή ξεχωρίζεις;
Μου αρέσει πολύ ένα σημείο περίπου στη μέση της παράστασης, όταν οι τέσσερις φίλες αποφασίζουν να φτιάξουν την παράνομη φεμινιστική τους ομάδα. Αυτό είναι και το σημείο καμπής για την ιστορία. Μου αρέσει επειδή είναι πολύ αστείο και κάθε φορά που το βλέπω γελάω πολύ. Συγκινούμαι περισσότερο στο τέλος της παράστασης, στο σημείο που τα κορίτσια αφήνουν τελείως τους ρόλους που υποδύονται και αφηγούνται το τέλος της ιστορίας στο κοινό. Είναι ένα σημείο που έχει μια απλότητα και μια τρυφερότητα που πάντα με συγκινεί.
Θα ήθελα να μας μιλήσεις για τη σκηνοθετική σου προσέγγιση και τη συνεργασία σου με την ομάδα b.p.m.
Το έργο αυτό είναι ένα μεταδραματικό, αφηγηματικό έργο, δηλαδή οι ηθοποιοί είναι αφηγητές της ιστορίας και μπαινοβγαίνουν σε διάφορους ρόλους κατά την εξέλιξή της. Γενικά, το έργο απομακρύνεται από τον ρεαλισμό και ήθελα και σκηνοθετικά να το τονίσω αυτό, χωρίς όμως να πάμε σε πολύ σκληρές φόρμες. Ήθελα δηλαδή να κρατηθεί κάτι από το πεδίο της φαντασίας, κάτι σαν κόμικ ή ταινία με σούπερ ήρωες, χωρίς όμως να γίνει κάτι εντελώς απόμακρο και σχηματικό. Έχουμε λοιπόν και ανθρώπινα στοιχεία και στοιχεία ρεαλιστικά και απλότητα σε στιγμές, αλλά και σημεία που προσεγγίζουν μια πιο καρτουνίστικη λογική. Αυτήν την ισορροπία προσπαθήσαμε να βρούμε. Η ομάδα b.p.m. είναι η ομάδα μου, η θεατρική μου οικογένεια, οι φίλες μου, οι άνθρωποι μου. Είμαστε μαζί από το πρώτο έτος της σχολής, πάνω από 8 χρόνια δηλαδή, οπότε έχουμε βρει το λεξιλόγιό μας, μπορούμε εύκολα να επικοινωνήσουμε το τι θέλουμε να πετυχούμε. Φυσικά με τα χρόνια όλες αλλάζουμε, αλλά όταν δουλεύουμε μεταξύ μας είναι σαν να δουλεύει κανείς με τα αδέρφια του, μπορεί να υπάρξει ένταση, μπορεί να υπάρξουν προβλήματα, αλλά στο τέλος της μέρας πάντα υπάρχει αγάπη.
Ήθελα το έργο να κρατήσει κάτι από το πεδίο της φαντασίας, κάτι σαν κόμικ ή ταινία με σούπερ ήρωες, χωρίς όμως να γίνει κάτι εντελώς απόμακρο και σχηματικό
Η έμφυλη βία, η γυναικεία καταπίεση και η σεξουαλική παρενόχληση είναι ζητήματα που συνεχίζουν να επηρεάζουν μια γυναίκα στην εποχή μας. Με τις αποκαλύψεις και το ελληνικό Me Too, άρχισε να υπάρχει μεγαλύτερη ορατότητα για όσα αντιμετωπίζει μια γυναίκα. Θα ήθελα την τοποθέτηση σου σχετικά με την κατάσταση στην χώρα μας καθώς και το σχόλιο σου για τις γυναικοκτονίες.
Γενικά δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια γραμμική εξέλιξη και πρόοδος στα ζητήματα αυτά. Μπορεί η κουβέντα να ανοίγει και σε κάποιους χώρους να είναι πιο εύκολο για μια γυναίκα να καταγγείλει την έμφυλη βία, αλλά ταυτόχρονα αυξάνονται τα περιστατικά της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών. Συνυπάρχουν παράλληλα μια τάση ριζοσπαστικοποίησης της κοινωνίας και μια έντονη συντηρητικοποίησή της, που φτάνει σε πολλές περιπτώσεις στην Ευρώπη και στον κόσμο μέχρι τον εκφασισμό. Ναι, οι έφηβοι είναι πιο ενημερωμένοι για τα ζητήματα φύλου από εμάς ή πόσο μάλλον τους γονείς μας, αλλά ταυτόχρονα τα εκλογικά ποσοστά των νέων στην ακροδεξιά αυξάνονται. Εννοείται πως το Me Too βοήθησε, ειδικά στο χώρο του θεάτρου, να μειωθούν οι παραβιαστικές συμπεριφορές, αλλά δεν εξαλείφτηκαν σε καμία περίπτωση. Ακόμα μια γυναίκα αντιμετωπίζει τον σεξισμό στην καθημερινότητα, στον δημόσιο χώρο, στο χώρο εργασίας, στο σπίτι και στην κοινωνική ζωή. Δε μπορούμε να πούμε πως είμαστε ελεύθερες και ίσες, αλλά πως συνεχίζουμε να παλεύουμε για να είμαστε ελεύθερες και ίσες.
Ακόμα μια γυναίκα αντιμετωπίζει τον σεξισμό στην καθημερινότητα, στον δημόσιο χώρο, στο χώρο εργασίας, στο σπίτι και στην κοινωνική ζωή. Δε μπορούμε να πούμε πως είμαστε ελεύθερες και ίσες, αλλά πως συνεχίζουμε να παλεύουμε για να είμαστε ελεύθερες και ίσες.
Η παράσταση είναι ένας ύμνος στη γυναικεία φιλία, που πολλοί έχουν την προκατάληψη ότι δεν υπάρχει. Ποια είναι η δική σου απάντηση σε αυτό;
Είναι κι αυτό ένα σημείο της πατριαρχίας, να μειώσει τη σημασία ή ακόμα και να δώσει ένα αρνητικό συγκείμενο στην γυναικεία φιλία, να μας πείσει ότι δεν υπάρχει ή ότι όταν υπάρχει εξαντλείται σε ψώνια και κουτσομπολιό. Ωστόσο, στην καθημερινότητά μας βλέπουμε πως δεν είναι έτσι. Βλέπουμε υπέροχες σχέσεις ανάμεσα σε γυναίκες, που κρατάνε στο χρόνο και δεν υπάρχει περίπτωση ποτέ να χαλάσουν για έναν άντρα – όπως μας γαλούχησε να πιστεύουμε η ποπ κουλτούρα. Με αυτήν την παράσταση προσπαθούμε να φωτίσουμε την μαγεία του γυναικείου δεσμού, που ενδυναμώνει τις γυναίκες, που είναι τρυφερός και αστείος και γλυκός και άγριος καμιά φορά και μπορεί να κάνει θαύματα. Ένα τέτοιο θαύμα είναι άλλωστε και η ίδια η παράσταση, φτιαγμένη από μερικές φίλες που πίστεψαν στην συλλογική τους δύναμη.
«Αυτές που δεν προλάβατε»
Θέατρο Χώρα, Αμοργού 20, Κυψέλη
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00
Κείμενο – Σκηνοθεσία: Δανάη Λιοδάκη
Πρωτότυπη μουσική: Φοίβος Δεληβοριάς – Χρήστος Λαϊνάς
Σκηνικά – Κοστούμια: Νικόλας Κανάβαρης
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Κασσάκος
Σχεδιασμός ήχου: Παύλος Κατσιβέλης
Κινησιολογία: Στάλη Συμεών
Προσαρμογή κίνησης : Άγγελος Παπαδόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Δάφνη Λαζαροπούλου
Εικαστική επιμέλεια επικοινωνίας: Δημήτρης Βασδέκης
Φωτογραφίες προβών – Σχεδιασμός αφίσας: Αντώνης Χρήστου
Παίζουν οι ηθοποιοί: Μαριέλα Δουμπού, Άλκηστις Ζιρώ, Ευσταθία Λαγιόκαπα, Παναγιώτα Παπαδημητρίου
Ακούγονται οι ηθοποιοί: Μυρτώ Αλικάκη, Ντίνα Μιχαηλίδου, Λένα Ουζουνίδου, Μάνια Παπαδημητρίου, Γεράσιμος Γεννατάς
Προπώληση εισιτηρίων εδώ.
