Η Μαρίν Λεπέν δεν είναι η πρώτη. Ούτε και η τελευταία που θα πάθει/κάνει κάτι αντίστοιχο. Υπάρχει μια ιδιαίτερη στιγμή στην ιστορία κάθε ακροδεξιάς παράταξης που προσπαθεί να μεταμφιεστεί σε θεσμικό κόμμα: εκείνη που πιάνεται να κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο κατηγορούσε όλους τους άλλους. Ή, αν θες το πιο λογοτεχνικό του, είναι σαν να έχεις φωνάξει στον κόσμο πως εσύ είσαι το τίμιο παιδί της πολιτικής, το καθαρό χέρι, το “ούτε ευρώ για πάρτη μου” — και να σε πετυχαίνουν να ταΐζεις τη συμμορία σου με λεφτά που προορίζονταν για βοηθούς στο Στρασβούργο.
Η Μαρίν Λεπέν, αυτή η “σιδηρά κυρία” με την soft-focus αισθητική και τη far-right ατζέντα, καταδικάστηκε για υπεξαίρεση ευρωπαϊκών κονδυλίων και αποκλείστηκε από την πολιτική για πέντε χρόνια. Το πολιτικό της μέλλον τέλειωσε όπως ξεκίνησε: με θόρυβο, σκάνδαλα και αμφιλεγόμενο θέαμα. Το ερώτημα τώρα είναι – και δεν είναι καθόλου ρητορικό – αν αυτό είναι το τέλος της ίδιας, ή απλώς το reboot της Ακροδεξιάς όπως την ξέρουμε.
Το κόμμα του «Καθαρού Χεριού» και τα 4 εκατομμύρια ευρώ
Ο «Εθνικός Συναγερμός» της Λεπέν, πρώην Front National, χτίστηκε πάνω σε ένα αφήγημα θεσμικής καθαρότητας. «Εμείς δεν κλέβουμε», έλεγαν. «Εμείς δεν είμαστε σαν τους άλλους». Κι όμως, η δικαστική απόφαση έδειξε ακριβώς το αντίθετο: από το 2004 μέχρι το 2016, είχαν στήσει ένα σύστημα που συστηματικά έκλεβε ευρωπαϊκά χρήματα μέσω πλασματικών θέσεων εργασίας στο Ευρωκοινοβούλιο.
Όχι, δεν πήραν τα λεφτά να πάνε Μαλδίβες. Τα χρησιμοποίησαν για να πληρώσουν σωματοφύλακες, γραμματείς και στελέχη στο εσωτερικό του κόμματος. Αλλά αυτό δεν τους κάνει λιγότερο ένοχους. Αντίθετα, τους κάνει πιο κυνικούς, γιατί δεν τα έφαγαν για πάρτη τους – τα έφαγαν για την Ιδέα, με τρόπο που σχεδόν απαιτεί σκηνοθεσία του Χάνεκε και voice over της Λεπέν: «Το κάναμε για τη Γαλλία, monsieur».
Από αντισυστημική σε… συστημική υπεξαίρεση
Το μεγαλύτερο πλήγμα για τη Λεπέν δεν είναι ο αποκλεισμός από τις εκλογές του 2027. Είναι το γεγονός ότι καταρρέει το προσεκτικά χτισμένο brand της: αυτό της «αντισυστημικής, αλλά σοβαρής», της αστικής ριζοσπαστικής, της γυναίκας που πήρε το φλεγόμενο μπουφάν του πατέρα της και το έκανε σακάκι Zara. Για πάνω από μια δεκαετία, έσπρωχνε την Ακροδεξιά προς τον λεγόμενο θεσμικό λόγο.
Και ξαφνικά, ο θεσμός την πετάει έξω από το παιχνίδι.
Είναι σαν να πέρασε από το πρώτο στάδιο της ακροδεξιάς αναμόρφωσης (δηλαδή φοβόμαστε τους μετανάστες) στο δεύτερο (δεν είμαστε ναζί, απλώς αγαπάμε τη Γαλλία) και τελικά να σκάλωσε στο τρίτο: να δείξει ότι είναι επαρκής για την εξουσία. Το πρόβλημα είναι πως για να κυβερνήσεις, πρέπει να φαίνεσαι – και να είσαι – νόμιμος. Κι εκεί την έπιασαν με τη γίδα στην πλάτη.
Η τιμωρία και ο μύθος της θυματοποίησης
Η ποινή της, τέσσερα χρόνια φυλάκιση (τα δύο με αναστολή, τα άλλα σε κατ’ οίκον περιορισμό) και 100.000 ευρώ πρόστιμο, ενεργοποιεί ακριβώς το αφήγημα που η Λεπέν θέλει να καλλιεργήσει: είμαι θύμα του Συστήματος. Όπως το έθεσε η ίδια, πρόκειται για «πολιτική εκτέλεση».
Και εδώ είναι το κρίσιμο σημείο: το κοινό της – το σκληρό ακροδεξιό, το θυμωμένο, το στα-λέγαμε – δεν σοκάρεται από την καταδίκη. Αντίθετα, αναζωπυρώνεται. Γιατί στον πυρήνα της ακροδεξιάς πολιτικής φαντασίωσης δεν είναι η εξουσία, είναι η αδικία που παθαίνεις από την εξουσία των άλλων.
Και κάπως έτσι, η Λεπέν μετατρέπεται από κατηγορούμενη σε ηρωίδα. Από πολιτικός που ήθελε να κυβερνήσει, ξαναγίνεται μάρτυρας που διώκεται επειδή… τόλμησε.
Ο νέος σταρ και η σκιά του παρελθόντος
Ο Ζορντάν Μπαρντελά, 29 ετών, επικεφαλής του κόμματος, ήδη εμφανίζεται σαν ο «επόμενος». Νεαρός, τηλεοπτικός, φρέσκος – αλλά ακριβώς αυτό είναι και το ρίσκο. Μπορεί να κληρονομήσει τη σκηνή, αλλά όχι την απήχηση. Μπορεί να πατήσει πάνω στο θύμα-αφήγημα της Λεπέν, αλλά δεν έχει το ίδιο επώνυμο, ούτε τις ίδιες πολιτικές κακουχίες να πουλήσει.
Κι εδώ η υπόθεση αποκτά αστεία διάσταση:
Δεν ήξερε, άραγε, η Μαρίν να ρωτήσει τους Έλληνες πώς γίνονται αυτά τα πράγματα;
Εδώ, τα τρώμε όλοι μαζί, σύμφωνα με Παγκάλειες γραφές. Εδώ, φυλακή μπήκαν δύο-τρεις υπουργοί – κι αυτό για λίγο. Μετά ήρθε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, το θεσμικό μπετόν-αρμέ κάθε ελληνικού πολιτικού δράματος. Εκείνη τι περίμενε; Ότι η ευρωπαϊκή Δικαιοσύνη θα κάνει τα στραβά μάτια γιατί «είναι για το κόμμα»; Παιδιάστικα πράγματα. Σαν να νομίζεις ότι μπορείς να μπεις στην εξουσία και να παίζεις ακόμα επανάσταση.
Τι σημαίνει για τη Γαλλία και την Ευρώπη
Η καταδίκη της Λεπέν είναι μια θεσμική απάντηση στον εξτρεμισμό που έβαλε κοστούμι. Η δικαιοσύνη έδειξε πως δεν τρομάζει από 30% στις δημοσκοπήσεις. Είναι όμως και μια πολιτική παγίδα: όσο περισσότερο παρουσιάζεται ως διωκόμενη, τόσο περισσότερο φανατίζει.
Αν η Ευρώπη ήλπιζε πως με μια δικαστική απόφαση θα εξαφανιστεί ο εφιάλτης της Ακροδεξιάς, δεν έχει καταλάβει τον εφιάλτη. Η Λεπέν μπορεί να μην κατέβει το 2027, αλλά η ιδέα της Λεπέν – ο εθνικισμός, ο φόβος, η απόρριψη του διαφορετικού – είναι ήδη mainstream.
Και το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι θα γίνει με την ίδια, αλλά αν οι θεσμοί μπορούν να νικήσουν ένα τέτοιο ρεύμα χωρίς να του μοιάσουν.
Αυτή δεν είναι μια ιστορία για μια ποινή. Είναι μια ιστορία για το πώς πεθαίνει – ή δεν πεθαίνει – ένας πολιτικός μύθος. Και για το πώς η Ευρώπη, ενώ προσπαθεί να σώσει τον εαυτό της, πρέπει να προσέχει να μη χτίσει από ανάγκη τους εχθρούς που δεν μπορούσε να νικήσει με ιδέες.
