Αλλαγή ώρας και πάλι. Κυριακή, 30 Μαρτίου 2025, ώρα 3:00 π.μ. – τα ρολόγια μας πάνε μπροστά. Εμείς, πίσω. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ένα ρολόι πιο κοντά στο καλοκαίρι, μια ώρα πιο μακριά απ’ το να είμαστε άνθρωποι.
Το παράδοξο της εποχής: Πέντε χρόνια μετά την πανευρωπαϊκή ψήφο κατά της αλλαγής ώρας, 410 Ευρωβουλευτές, 84% των πολιτών, χιλιάδες άρθρα, memes και καταγγελίες σε Insta stories (“Πάλι αλλάζει η ώρα;!”), η Ευρώπη συνεχίζει να σπρώχνει τους δείκτες λες και ζούμε ακόμα με λάμπες πυρακτώσεως και ξυπνητήρια General Electric του 1956.
Και κάπως έτσι, εμείς στην Ελλάδα – χώρα ηλίου, φραπέ και καθυστερημένων meetings – γινόμαστε κάθε Μάρτη και Οκτώβρη τα εργαστηριακά ποντίκια μιας γεωπολιτικής εμμονής με το ρολόι.
Γιατί δεν το σταματάνε λοιπόν το μαρτύριο; Πολιτική, mon amour.
Ουδέν μονιμότερον της συνήθειας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την κατάργηση για την εποχική αλλαγή ώρας ήδη από το 2018. Είχε προηγηθεί μια κολοσσιαία διαβούλευση – ναι, συμμετείχαμε και ‘μεις, ναι, έπρεπε να τσεκάρεις κουτάκι – και η πλειοψηφία είπε “φτάνει πια”. Ο ύπνος μας είναι ήδη χάλια, μη μας τον κάνετε τσιμέντο.
Η Ευρωβουλή το πέρασε με άνεση. Αλλά μετά συνέβη κάτι πολύ ευρωπαϊκό: τίποτα. Η κάθε χώρα κράτησε το δικό της “θέλω”, η συνεννόηση πήγε περίπατο, κι έτσι το 2025 συνεχίζουμε να ζούμε σ’ ένα παράλληλο ηλιακό σύστημα, όπου ο ήλιος στις Βρυξέλλες ανατέλλει στις 8:43 π.μ. τον Δεκέμβριο, και στην Ισπανία ο κόσμος τρώει δείπνο στις 23:00 γιατί… έτσι βολεύει.
Η αλλαγή ώρας μάς χαλάει τη ζωή – και όχι, δεν εξοικονομεί ενέργεια
Το επιχείρημα των παλιών: “Γλιτώνουμε ρεύμα”. Το επιχείρημα των σημερινών επιστημόνων: “Όχι, δεν γλιτώνουμε τίποτα”. Οι ενεργειακές συνήθειες άλλαξαν, το Netflix καίει watt όλη μέρα, τα γραφεία δουλεύουν με artificial φωτισμό 24/7 και ο ήλιος δεν μας σώζει. Αντίθετα, η ώρα αλλάζει και μαζί αλλάζει κι ο κιρκαδικός ρυθμός μας (ψάξ’ το, είναι πιο σοβαρό απ’ όσο ακούγεται).
Η Ariadna Güell Sans από την Time Use Initiative το λέει ξεκάθαρα: “Δεν βοηθάει πια, δεν είναι λειτουργικό, και αντί να εξοικονομούμε ενέργεια, εξαντλούμε ανθρώπους.”
Πονάει κεφάλι, κόβει παραγωγικότητα, κάνει ζημιά σε ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις, αυξάνει τα τροχαία ατυχήματα τις πρώτες μέρες, και γενικά είναι ένας τεχνητός μικρός εφιάλτης. Το θέμα έχει ψαχτεί. Υπάρχουν papers. Υπάρχουν φοιτητές που έγραψαν πτυχιακή μόνο για να αποδείξουν ότι η αλλαγή ώρας είναι παράνοια. Δεν χρειάζεσαι άλλα δεδομένα. Χρειάζεσαι ύπνο.
Οι ώρες ως εργαλείο εξουσίας: από τον Χίτλερ μέχρι τη Μενεγάκη
Όλα ξεκινούν με τον Ήλιο, αλλά καταλήγουν σε πολιτική. Ο χρόνος δεν είναι φυσικός, είναι απόφαση. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ναζιστική Γερμανία επέβαλε το δικό της time zone στην κατεχόμενη Ευρώπη. Στη δε Ισπανία, ο Φράνκο αποφάσισε να ευθυγραμμιστεί με το Βερολίνο. Γιατί; Γιατί μπορούσε.
Πιο πρόσφατα, η Ουκρανία αποφάσισε να μην αλλάξει την ώρα για να μη συγχρονιστεί με τη Μόσχα. Ναι, η πολιτική ώρας είναι πλέον και γεωστρατηγικό εργαλείο. Δηλαδή ενώ εμείς συζητάμε αν είμαστε τύποι του πρωινού ή της νύχτας, κάποιοι αποφασίζουν τον χρόνο σαν να ζωγραφίζουν σύνορα.
Η Ελλάδα; Χωμένη σε μια ζώνη που δεν της πάει γάντι. Ξυπνάμε με σκοτάδι, δουλεύουμε χωρίς φως, και μετά παρκάρουμε σε σκιές. Αν ήμασταν αληθινά ευθυγραμμισμένοι με την ηλιακή ώρα, η ζωή θα κυλούσε αλλιώς. Θα πήγαινες για δουλειά με ήλιο, και θα επέστρεφες με λίγο φως – όχι σαν κρυφός επισκέπτης που βγαίνει απ’ το σπίτι μόλις δύσει ο ήλιος για να πάει… στο σούπερ μάρκετ.
Το νέο σχέδιο: τέσσερις ζώνες, κανένα νόημα
Υπάρχει μια πρόταση: να σπάσει η Ευρώπη σε τέσσερις ηλιακές ζώνες, με βάση τα μεσημβρινά γεωγραφικά μήκη. Φαίνεται λογικό. Ήσυχο. Ορθολογικό. Μέχρι να καταλάβεις ότι η Ιρλανδία και η Βόρεια Ιρλανδία θα έχουν διαφορετικές ώρες. Ξανά. Και πως αυτό μπορεί να φέρει άλλες, γνωστές εντάσεις.
Και κάπως έτσι η απλή ερώτηση “Να κρατήσουμε τη θερινή ή τη χειμερινή ώρα;” γίνεται γεωπολιτικό κουβάρι που θυμίζει Eurogroup 2015. Κανείς δεν θέλει να πάρει την απόφαση μόνος του, κανείς δεν θέλει να συγχρονιστεί με όλους. Το ρολόι τρέχει και εμείς μένουμε ακίνητοι.
Εν κατακλείδι: Δώστε μας πίσω τον ύπνο μας
Δεν ζητάμε πολλά. Μόνο να μην πειράζετε τα ρολόγια μας. Να σταματήσει αυτή η ώρα του τρόμου, αυτή η συλλογική απόσυρση από το circadian λογικό. Θέλουμε να ξυπνάμε χωρίς να νιώθουμε σαν να φάγαμε ξενύχτι σε πανηγύρι, να κοιμόμαστε με ήλιο όταν είναι να κοιμηθούμε, να τρώμε σαν άνθρωποι και όχι σαν κάστορες του midnight brunch.
Ίσως τελικά, η αληθινή πρόοδος να είναι το να παραδεχτούμε πως δεν χρειάζεται να ελέγξουμε τον χρόνο. Να τον αφήσουμε λίγο ήσυχο. Κι αυτόν και εμάς.
Μέχρι τότε, καληνύχτα – ή καλημέρα. Ανάλογα το ρολόι σου.
