Ο Στέργιος Πάσχος δεν κάνει απλά ταινίες. Σμιλεύει κόσμους. Η «Λούλα LeBlanc», η νέα του δημιουργία, είναι μια ταινία που παίζει με τον χρόνο, τις αναμνήσεις και τη λεπτή γραμμή μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας. Χωρίς τη στήριξη διανομής, το φιλμ κυκλοφορεί ανεξάρτητα, με τις πρώτες προβολές του να γίνονται στο Cinobo Πατησίων. Σε μια κουβέντα με το Provocateur, ο Πάσχος μιλά για το σινεμά που αγαπά, για το πώς η μνήμη λειτουργεί σαν θραυσματική αφήγηση και γιατί το ελληνικό σινεμά θυμίζει έναν τραυματισμένο καλλιτέχνη που αναστενάζει.
Το “Λούλα LeBlanc” σου έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τη μνήμη. Ποια είναι η πρώτη δική σου ανάμνηση που νιώθεις ότι διαμόρφωσε την οπτική σου για το σινεμά;
Όταν ήμουν στη δευτέρα Γυμνασίου θυμάμαι να παίζει ένα ντοκιμαντέρ στην ΕΡΤ3 για τον Dario Argento και να θαυμάζω το πόσα κατάφερνε να κάνει με ελάχιστα μέσα, χρησιμοποιώντας την φαντασία του και την εφευρετικότητα του. Από τότε νομίζω πως είχα μια μεγάλη αγάπη για το χειροποίητο σινεμά που δεν μιλάει το budget του αλλά ο συναισθηματικός πυρήνας της ταινίας.
Τι σημαίνει για σένα το ελληνικό σινεμά σήμερα; Αν έπρεπε να του δώσεις έναν τίτλο, ποιος θα ήταν;
Θα έδινα τον τίτλο μια παλιάς ταινίας του Νίκου Αλευρά:
«Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτέχνης αναστενάζει»
Υπάρχει κάποια σκηνή από τις ταινίες σου που σε στοιχειώνει ακόμα και θα ήθελες να την έχεις γυρίσει αλλιώς;
Μόνο μία; Ας μην μπούμε σ’ αυτό, θα στεναχωρηθώ και θα θυμώσω.
Η αφήγηση της “Λούλα LeBlanc” δεν είναι γραμμική. Πιστεύεις ότι η ανθρώπινη εμπειρία γίνεται καλύτερα κατανοητή μέσα από αποσπασματικές αφηγήσεις;
Δεν ξέρω αν γίνεται καλύτερα κατανοητή, σίγουρα όμως εντυπώνεται ως μια αποσπασματική αφήγηση στο μυαλό μας.
Αν η ζωή σου μέχρι τώρα ήταν μια ταινία, ποιος θα ήθελες να την έχει σκηνοθετήσει και ποιος να σε υποδυθεί;
Ο Nuri Bilge Ceylan και να με υποδυθεί ο Jeff Goldblum στα νιάτα του.
Το χιούμορ στις ταινίες σου συχνά συνοδεύει το δράμα. Είναι άμυνα ή απόπειρα να δείξεις ότι η ζωή δεν χωράει σε καθαρές κατηγορίες;
Μάλλον και τα δύο.
Η μουσική στις ταινίες σου φαίνεται να λειτουργεί σαν χαρακτήρας. Πώς διαλέγεις τα κομμάτια που θα χρησιμοποιήσεις;
Από ένστικτό και ακούγοντας πολλή μουσική όσο φτιάχνω την ταινία.
Συχνά οι χαρακτήρες σου κινούνται ανάμεσα στη ρεαλιστική και την “κινηματογραφική” εκδοχή τους. Τι είναι πιο αληθινό τελικά: η πραγματικότητα ή η αφήγησή της;
Νομίζω αν μας έφτανε η πραγματικότητα δεν θα καταφεύγαμε στην τέχνη. Μάλλον αυτό που λέμε πραγματικότητα δεν είναι παρά μια σύνθεση πολλών υποκειμενικών αφηγήσεων τις οποίες ποτέ δεν μπορούμε να συγκεντρώσουμε απόλυτα.
Υπάρχει κάποια ταινία που σε έκανε να ζηλέψεις που δεν τη σκηνοθέτησες εσύ;
Μόνο μία;
Αν έπρεπε να ξανακάνεις μια από τις ταινίες σου με διαφορετικό τρόπο, ποια θα ήταν και τι θα άλλαζες;
Πολλά μπορεί να άλλαζα με το μυαλό που έχω τώρα αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Οι ταινίες είναι παιδιά της ανάγκης και αποτυπώνουν την εποχή τους και τον εαυτό σου μέσα σ’ αυτήν και γι’ αυτό καλό είναι να μένουν ως έχουν.
Αν είχες απεριόριστο budget, τι είδους ταινία θα έκανες; Θα παρέμενες στο ύφος σου ή θα δοκίμαζες κάτι εντελώς διαφορετικό;
Θα έκανα τα ίδια που κάνω ακριβώς με την διαφορά ότι θα έπαιρνα τον εικοσαπλάσιο χρόνο για να τα γυρίσω.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να κρατήσεις μια προσωπική, αυθεντική φωνή σε μια βιομηχανία που συχνά επιβραβεύει τη μαζική κατανάλωση;
Αν έχεις την τάση να ετεροπροσδιορίζεσαι και να κυνηγάς επαίνους είναι τρομακτικά δύσκολο, αν θέλεις να κάνεις μια ταινία που να αρέσει πρώτα και κύρια σε σένα είναι πολύ εύκολο. Επειδή αυτά τα δύο είναι τα άκρα σε ένα φάσμα, η δυσκολία εξαρτάται από το σημείο του φάσματος που βρίσκεται ο καθένας. Δεν πιστεύω πάντως ότι το σύστημα μπορεί να σου κάνει κάτι που δεν έχεις κάνει πρώτα εσύ στον εαυτό σου.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο που θα ήθελες πολύ να μεταφέρεις στον κινηματογράφο;
Φυσικά! Δεν θα πρωτοτυπήσω καθόλου, είναι το «Έγκλημα και τιμωρία». Δεν πρόκειται να το κάνω ποτέ βέβαια γιατί πιστεύω ότι τα πολύ μεγάλα αριστουργήματα της λογοτεχνίας είναι καλό να μην τα αγγίζει κανείς γιατί είναι σίγουρο πως θα αποτύχει ανεξαρτήτως ταλέντου ή ευφυΐας.
Πόσο σημαντικό είναι για σένα να δημιουργείς ταινίες που αντέχουν στον χρόνο και δεν είναι απλά προϊόντα της στιγμής;
Υπάρχει κάτι πιο σημαντικό απ’ αυτό;
Έχει υπάρξει κάποια στιγμή σε γυρίσματα που νόμιζες πως όλα πάνε λάθος και τελικά βγήκε κάτι μαγικό;
Βέβαια, αρκετές φορές. Είναι όμως το αίσθημα της ντροπής που συνήθως μου φανερώνει ότι κάτι σημαντικό γίνεται μπροστά απ’ την κάμερα.
Ποιο είναι το πιο περίεργο σχόλιο που έχεις ακούσει ποτέ για δουλειά σου;
Κάποιος που του άρεσε μια ταινία σχολίαζε ότι είναι υπερβολικά ιδιοσυγκρασιακή για να την προτείνει σε κάποιον φίλο του. Δεν με εντυπωσίασε τόσο το σχόλιο για το έργο, όσο το σχόλιο αυτό καθαυτό -ότι, δηλαδή, κάποιος που του άρεσε κάτι δεν το προτείνει, γιατί αποφασίζει εκ των προτέρων πώς θα το εισπράξει ο άλλος.
Σε δέκα χρόνια από τώρα, πώς θα ήθελες να σε θυμούνται ως σκηνοθέτη;
Ελπίζω να μην έχω πεθάνει και να με θυμούνται επειδή κάποια καινούρια ταινία θα βγαίνει στις αίθουσες.
