Λάδι πάντα θα έχουμε… Η σκηνή μπορεί να έρχεται από το μέλλον. Στα μπλόκα της τροχαίας που ελέγχουν τους οδηγούς, ανάμεσα στους άλλους ελέγχους (δίπλωμα, άδεια, ασφάλεια, ΚΤΕΟ κτλ.) θα προστεθεί και ο εξής: «Ανοίξτε σας παρακαλώ το πορτμπαγκάζ για να δούμε αν κουβαλάτε κάποιον τενεκέ με λάδι»! Κι αλίμονο σ’ αυτόν που θα συλληφθεί να έχει στην κατοχή του τον πατροπαράδοτο παραλληλόγραμμο τενεκέ (που όταν σκουριάσει χρησιμοποιείται και σαν… γλάστρα στις αυλές και τα μπαλκόνια) και δεν έχει τα ανάλογα… παραστατικά: Από πού τον πήρε και, κυρίως, πόσα έδωσε για να τον πάρει.
Μια πατροπαράδοτη συνήθεια, να διακινείται «το λάδι από το χωριό» μεταξύ συγγενών, φίλων και γνωστών, κάποιες φορές με αποζημίωση και κάποιες χωρίς, έχει μπει στο στόχαστρο. Καμία κυβέρνηση, φυσικά, δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ανοιχτά ότι βάζει στόχο να σταματήσει η διακίνηση του λαδιού όπως την γνωρίζαμε, με τους τενεκέδες που αλλάζουν χέρια και μεταφέρονται από τα χωριά στις πόλεις. Γι’ αυτό βρέθηκε η κατάλληλη δικαιολογία: Ο έλεγχος του λαδιού (μάλιστα όχι των ποσοτήτων των μικρών, αλλά των πολύ μεγάλων) που φεύγει στο εξωτερικό, ανακατεύεται με ξένα λάδια και στο τέλος επανεισάγεται στην Ελλάδα.
Φόρτωσε λάδι κι έλα βράδυ…
Η διαδικασία, βέβαια, του να βγάλεις λάδι στο εξωτερικό είναι πολύ πιο σύνθετη από το να τον βάλεις σ’ ένα πορτ μπαγκάζ και να τον μεταφέρεις στον κουμπάρο σου, τον ξάδελφό σου ή, τέλος πάντων, έναν γνωστό σου που αγοράζει από εσένα για χρόνια. Κι επειδή είναι πιο σύνθετη, ο έλεγχος είναι πολύ πιο εύκολος. Αρκεί να ελέγχει κάποιος τις φορτωτικές και καθάρισε. Όσο για την παράνομη εξαγωγή λαδιού στο εξωτερικό, αυτή προφανώς δεν γίνεται με τα πορτ μπαγκάζ των αυτοκινήτων, ακόμα κι αν είναι γεμάτα με 10-15 τενεκέδες. Άλλες είναι οι διαδικασίες, τις οποίες οι αρχές αποκλείεται να μην γνωρίζουν. Και μπορούν να τις ελέγξουν με διασταυρωμένους ελέγχους στα ελαιοτριβεία, τα μεγάλα φορτία σε λιμάνια, τις φορτωτικές που περιέχουν μικρότερες ποσότητες και την αναζήτηση του λαδιού που λείπει.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, ο… πόλεμος του τενεκέ; Γιατί μπαίνει στο στόχαστρο ο πατροπαράδοτος τενεκές, και μάλιστα υπάρχει «υπενθύμιση», λέει, ότι η συγκεκριμένη συσκευασία είναι παράνομη με νόμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επειδή είναι μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη. Δηλαδή τα 17 κιλά του τενεκέ αν τα συσκευάσεις στα άλλα μικρότερα δοχεία, τα πεντόκιλα, ή ακόμα και σε μπουκάλια του 1,5 λίτρου, είσαι μια χαρά όσα μπουκάλια κι αν κουβαλάς. Αυτή κι αν είναι υποκρισία.
Τι την έπιασε την κυβέρνηση να αρχίσει το κυνηγητό των τενεκέδων; Την απάντηση θα τη βρει κανείς όχι στα χωράφια με τα λιόδεντρα, ούτε στα κατά τόπους ελαιοτριβεία, ούτε φυσικά και στα πορτ μπαγκάζ των αυτοκινήτων με τα πεντοχίλιαρα πρόστιμα. Θα την βρει στα ράφια των σούπερ μάρκετ.
Αν πάει κανείς σ’ ένα σούπερ μάρκετ και κάνει μια έρευνα αγοράς για το πόσο στοιχίζουν τα συσκευασμένα λάδια των εταιρειών θα καταλάβει τη διαφορά. Τα λάδια αυτά, βέβαια, είναι περσινά κι έχουν τιμολογηθεί με βάση τα όσα ίσχυαν πέρυσι. Τότε που η τιμή, λόγω έλλειψης προϊόντος όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, είχε ανεβεί ως και 300%.
Αυτές οι ακραίες τιμές δεν ισχύουν φέτος. Όχι ότι η τιμή δεν είναι τσιμπημένη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, αλλά δεν πλησιάζει τα περσινά υψηλά. Οπότε είναι λογικό οι καταναλωτές να ψάχνουν για φετινό λάδι, μάλιστα κατευθείαν από τον παραγωγό, που θα τους έλθει και πολύ φθηνότερα.
Οι εταιρείες, λοιπόν, έχουν δύο επιλογές: Είτε να χαμηλώσουν τις τιμές στα υπάρχοντα λάδια στο σούπερ μάρκετ, γνωρίζοντας ότι δεν θα έχουν κέρδος από αυτές τις πωλήσεις, είτε να «πιέσουν» προς την καθυστέρηση διάθεσης της φετινής παραγωγής στην αγορά, έστω και μ’ αυτό τον τρόπο. Όσο λιγότεροι τενεκέδες διατεθούν φέτος σ’ αυτή την παρα-αγορά που έχει θεσμοθετηθεί πολλές δεκαετίες, τόσο περισσότερη η ανάγκη των καταναλωτών να προμηθευτούν λάδι από τα σούπερ μάρκετ, σε πολύ ακριβότερη τιμή.
Οπότε το… κυνήγι του τενεκέ έχει κι αυτή τη διάσταση. Το να φοβηθεί ο κόσμος το υψηλό πρόστιμο αν τυχόν τον πιάσουν να έχει στην κατοχή του έναν τενεκέ από το χωριό χωρίς παραστατικά και να στραφεί, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, στα σούπερ μάρκετ για να εξαντλήσει, όσο είναι δυνατόν, το περσινό υπερτιμολογημένο λάδι. Γι’ αυτό και το πρόστιμο είναι τόσο εξοντωτικό, φτάνει τα 5.000 ευρώ, για να το σκεφτεί καλύτερα ο οποιοδήποτε: Ποιος θα ρίσκαρε να επιβαρυνθεί με τέτοιο υπέρογκο πρόστιμο από το να προμηθευτεί λάδι με κανονικές συνθήκες, έστω και ακριβότερο;
Γι’ αυτούς, φυσικά, που θα τσιμπήσουν και θα εμφανίσουν παραστατικά για την αγοραπωλησία των τενεκέδων, ώστε να είναι «νόμιμοι», το κράτος βάζει πόδι και σ’ έναν τομέα που πριν λίγο καιρό κιόλας θα ήταν αδιανόητο να παρέμβει. Ακόμα και το 10% του λαδιού να «νομιμοποιηθεί» μ’ αυτό τον τρόπο κέρδος θα είναι, καθώς τα έσοδα που δεν φαίνονταν πουθενά θα φορολογηθούν τώρα.
Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που τώρα θυμήθηκε το ελληνικό κράτος τις «ευρωπαϊκές οδηγίες» για το θέμα, που αφορούν τις συσκευασίες (π.χ. ότι δεν μπορεί να γίνεται διανομή χωρίς παραστατικά για πάνω από 5 λίτρα). Αυτές οι οδηγίες, μάλιστα, δεν είναι τωρινές, ισχύουν πολλά χρόνια τώρα, αλλά κανείς δεν είχε ασχοληθεί, ούτε καν είχε ενημερώσει τον πολύ κόσμο που ασχολείται με τις ελιές και συμπληρώνει το εισόδημά του (αλλά και την οικογενειακή κατανάλωση τη δική του και ενδεχομένως κάποιων συγγενών) με το «λάδι από το χωριό».
