Όλος ο κόσμος ασχολείται, όχι άδικα, με τις «εξαγγελίες» του Ντόναλντ Τραμπ για προσάρτηση του Καναδά και αγορά της Γροιλανδίας. Ανεξάρτητα από το αν κάποιοι θεωρούν πως αυτά θα γίνουν ή όχι, ή το αν είναι σοβαρά ή όχι, λίγοι είναι αυτοί που έχουν εξηγήσει ουσιαστικά την… ταμπακέρα. Που είναι η εξής: Για ποιο λόγο ο Αμερικανός πρόεδρος, πριν ακόμα αναλάβει καθήκοντα για την επόμενη τετραετία, βιάζεται τόσο πολύ και ασχολείται με εδάφη τα οποία, μέχρι πρότινος, είχαν από ελάχιστη ως μικρή σημασία στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα;
Οι απαντήσεις είναι δύο εδώ: Το Βορειοδυτικό Πέρασμα (Northwest Passage, NP για συντομία) και η Βόρεια Θαλάσσια Οδός (Northern Sea Route, NSR για συντομία). Τι είναι αυτά; Θαλάσσιες οδοί του βορρά, εμπορικές οδοί, από τις οποίες αναμένεται να μεταφέρονται όλο και περισσότερα εμπορεύματα τα επόμενα χρόνια.
Γιατί η θέση Καναδά και Γροιλανδίας είναι τόσο σημαντική
Η αλήθεια είναι ότι το πράγμα έχει καθυστερήσει με βάση αυτά που περίμεναν οι επιστήμονες. Σύμφωνα με τις μετρήσεις τους, το 2024 θα ήταν μια χρονιά όπου αυτά τα δύο βόρεια περάσματα, τα οποία βρίσκονται στον Αρκτικό Κύκλο, θα ήταν απολύτως ελεύθερα (χωρίς πάγους, δηλαδή) και θα μπορούσαν ακόμα και συμβατικά πλοία να κάνουν τα δρομολόγια χωρίς πρόβλημα. Η ημερομηνία απόλυτης ελευθερίας των περασμάτων αυτών από τους πάγους έχει μετατοπιστεί πια για το 2030, ωστόσο οι μεγάλες δυνάμεις του παγκόσμιου εμπορίου έχουν ξεκινήσει ήδη τα δρομολόγια με ειδικού τύπου πλοία και προφανώς οι ΗΠΑ δεν θέλουν να μείνουν έξω από το παιχνίδι ή να βλέπουν από μακριά το παγκόσμιο εμπόριο να ελέγχεται σε σημεία που δεν ορίζουν.
Να τα δούμε τα δύο αυτά στο χάρτη; Το Βορειοδυτικό πέρασμα μετά τον Βερίγγειο Πορθμό (που χωρίζει τις ΗΠΑ με τη Ρωσία) και την Αλάσκα, διασχίζει στο σύνολό τους τα εγχώρια ύδατα στο υπερβόρειο κομμάτι του Καναδά, πριν κατηφορίσει παράλληλα προς τις δυτικές ακτές της Γροιλανδίας για να βγει στον βόρειο Ατλαντικό και να πάρει τις συνηθισμένες εμπορικές οδούς που οδηγούν στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Η αρχή αυτού του ταξιδιού μπορεί να είναι τα λιμάνια της δυτικής ακτής των ΗΠΑ.
Αντίστοιχα, η Βόρεια Θαλάσσια Οδός ξεκινάει από τα λιμάνια της Ιαπωνίας και της Κίνας και κάνει το ακριβώς αντίθετο δρομολόγιο, μετά το πέρασμα του Βερίγγειου Πορθμού κατευθύνεται ανατολικά, κατά μήκος των υπερβόρειων ακτών της Ρωσίας, για να καταλήξει στις βόρειες ακτές της Νορβηγίας πριν αρχίσει κι αυτή να κατηφορίζει προς την Ευρώπη.
Αυτές οι θαλάσσιες οδοί είναι ό,τι πιο κοντινό σε εμπορικούς δρόμους έχει υπάρξει για να συνδέσει τοποθεσίες πολύ μακρινές μεταξύ τους, όπως η δυτική ακτή των ΗΠΑ και η Ιαπωνία, με την Ευρώπη. Οι ημέρες ταξιδιού σε σχέση με τα όσα γίνονται τώρα (μέσω διώρυγας του Παναμά στη μία περίπτωση ή του Σουέζ στην άλλη) μειώνονται σχεδόν κατά 40%. Επίσης δραστική μείωση έχουμε και στα καύσιμα, αλλά φυσικά και στους ρύπους που εκπέμπουν όλα αυτά τα πλοία που κινούνται. Για παράδειγμα, η Βόρεια Θαλάσσια Οδός μειώνει κατά 9.000 χιλιόμετρα το ταξίδι μεταξύ Ανατολικής Ασίας και Ευρώπης, ρίχνοντας δυνητικά τον χρόνο ταξιδιού περίπου κατά δύο εβδομάδες.
Όλα αυτά προφανώς οδηγούν στο κέρδος. Πολλαπλάσιο κέρδος για τα εκατοντάδες εκατομμυρίων κοντέινερς, αλλά και διαφορετικά είδη αγαθών, που κινούνται στον κόσμο. Σε βάθος χρόνου αυτές οι οδοί, ως οι πιο κοντινές, θα γίνουν οι δημοφιλέστερες του παγκοσμίου εμπορίου και κομβικά σημεία όπως ο Παναμάς και το Σουέζ, τα οποία «φιλτράρουν» μαζί πάνω από το 85% της παγκόσμιας διακίνησης αγαθών, θα δουν την σημασία τους να μειώνεται στο μισό και παραπάνω.
Την ανατολική οδό, δηλαδή το κομμάτι της στον Αρκτικό Κύκλο, το ελέγχει σχεδόν εξ ολοκλήρου η Ρωσία (και η Νορβηγία ένα μικρό κομμάτι στο τέλος). Το δυτικό, όμως, βρίσκεται στη δικαιοδοσία του Καναδά και της Γροιλανδίας. Γι’ αυτό και οι ΗΠΑ, μέσω του Τραμπ, έχουν μπει γερά στο παιχνίδι να εξασφαλίσουν αυτά τα εδάφη, τα οποία μέχρι πρότινος ήταν γεμάτα από αδιαπέραστα στρώματα πάγου, αλλά όσο λιώνει ο πάγος γίνονται ολοένα και πιο ενδιαφέροντα.
Ο όγκος του εμπορίου που διέρχεται από αυτή αυξήθηκε κατά 755% μεταξύ 2014 και 2022. Η Ρωσία έχει ήδη εξαγγείλει ότι σχεδιάζει να τον δεκαπλασιάσει μέχρι το 2035.
Μόλις το 2023, η κινεζική εταιρεία NewNew Shipping Line εγκαινίασε την πρώτη τακτική υπηρεσία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μέσω της NSR. Τέσσερα πλοία εξυπηρέτησαν τη διαδρομή, συνδέοντας το λιμάνι Κινγντάο στην Κίνα με την Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου. Η εταιρεία ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2024, κοινοπραξία με τη Ρωσία για την κατασκευή πέντε πλοίων κατηγορίας Arc7. Τα πλοία θα αναπτυχθούν στη διαδρομή Arctic Express που συνδέει τα κινεζικά λιμάνια της Σαγκάης και του Νίνγκμπο με την Αγία Πετρούπολη και το Αρχαγγέλσκ. Στόχος είναι αρχικά να ταξιδεύουν την καλοκαιρινή περίοδο και όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες και τους χειμερινούς μήνες.
