Και ξαφνικά… θυμηθήκαμε πάλι τη Συρία. Καιρός δεν ήταν; Πάνω από 14 χρόνια διαρκεί αυτός ο αιματηρός εμφύλιος πόλεμος, που έχει ρημάξει την πανέμορφη αυτή χώρα της Μέσης Ανατολής. Κι αντί η κατάσταση να απλοποιείται, αυτή μπερδεύεται ακόμα περισσότερο.
Γιατί τη θυμηθήκαμε; Διότι σύμφωνα με τα όσα μεταδίδουν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία τις τελευταίες ημέρες, μια αντάρτικη ένοπλη ομάδα-φράξια, που είχε παλιότερα σχέσεις με την Αλ Κάιντα (και ονομάζεται Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμς) έκανε αιφνιδιαστική επίθεση και κατέλαβε σε λίγη ώρα σχεδόν ολόκληρο το Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας! Αυτή η εξέλιξη δείχνει πόσο ευάλωτη είναι η κυριαρχία της κυβέρνησης του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ, ο οποίος στηρίζεται από τη Ρωσία του Πούτιν και την Τουρκία του Ερντογάν για να επιβιώνει.
Γιατί έγινε τώρα αυτή η επίθεση; Ποιος πολεμάει ποιον και ποιος στηρίζει ποιον; Υπάρχει περίπτωση να λήξει όλη αυτή η τραγωδία, ώστε να βρει η χώρα αυτή την ησυχία της;
Πριν απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, οφείλουμε να ρίξουμε μια ματιά στο ευρύτερο σκηνικό. Το οποίο από μόνο του δεν είναι ενιαίο, μοιάζει με μωσαϊκό. Δηλαδή, η Συρία είναι μια ενιαία περιοχή στο χάρτη, αλλά οι κάτοικοί της είναι χωρισμένοι σε πολλά κομμάτια, εθνικά και θρησκευτικά. Κι εκεί ξεκινάει το πρόβλημα.
Αν αρχίσουμε να απαριθμούμε τις διάφορες εθνοτικές ομάδες της Συρίας και τα διάφορα ισλαμικά και χριστιανικά δόγματα, θα βρούμε πάνω από 40 διαφορετικά! Αυτά μπορούν να γκρουπαριστούν σε τέσσερις βασικούς «παίκτες» σ’ αυτή την αιματηρή σκακιέρα:
Άραβες σουνίτες: Ανέκαθεν ήταν η πλειοψηφία του πληθυσμού στη χώρα, σε ποσοστό περίπου 55-60%. Αλλά την εξουσία την είχαν για ελάχιστο διάστημα από το 1946, που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία (οι Γάλλοι είχαν πάρει την εντολή διοίκησης αυτών των εδαφών από την Κοινωνία των Εθνών, τον πρόγονο του ΟΗΕ, μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, η περιοχή της Συρίας ήταν βιλαέτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας).
Αλαουίτες (και μαζί πολλές εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, όπως Τουρκομάνοι, Κιρκάσιοι, Δρούζοι, όλα τα χριστιανικά δόγματα της χώρας κτλ.): Οι Αλαουίτες κατατάσσουν το δόγμα τους στα μουσουλμανικά, αν και οι σουνίτες μουσουλμάνοι δεν τους αναγνωρίζουν σαν αδελφούς. Είναι μια εθνο-θρησκευτική μειονότητα που ζει στα παράλια της Συρίας και είναι περίπου το 10% του πληθυσμού. Ακόμα 10% είναι οι χριστιανοί, περίπου 4-5% οι Τουρκομάνοι, 2-3% οι Κιρκάσιοι, άλλο 3% οι Δρούζοι στο νότο. Όλοι μαζί δηλαδή είναι περίπου 30% του πληθυσμού. Αλαουίτης ήταν ο Χαφέζ Αλ Άσαντ, ο ισχυρός άνδρας της Συρίας σχεδόν για τέσσερις δεκαετίες (και πρόεδρος της χώρας από το 1971 ως το 2000, που «παρέδωσε» στον γιο του Μπασάρ). Οι εθνο-θρησκευτικές μειονότητες του πρόσφεραν παραδοσιακά τη στήριξή τους, επειδή η Συρία παρέμενε ένα κοσμικό και ανεξίθρησκο κράτος.
Κούρδοι: Αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού, συμπαγείς πληθυσμοί στα βορειοανατολικά της χώρας, στις περιοχές που συνορεύουν με την Τουρκία. Ακολουθούν πολλές δεκαετίες τώρα μια αυτόνομη πορεία, στην προσπάθεια όλου του κουρδικού λαού για εθνική ολοκλήρωση με τη δημιουργία ενός κουρδικού κράτους.
Άραβες Σιίτες: Είναι περίπου 3% του πληθυσμού, σχεδόν ασήμαντοι πληθυσμιακά, ωστόσο λόγω της εμπλοκής του Ιράν στην περιοχή και της δράσης της σιιτικής Χεζμπολάχ στο Λίβανο έχουν αποκτήσει δύναμη και σημασία. Τέτοια, που οι σουνίτες της αντάρτικης ομάδας, οι οποίοι επιτέθηκαν πριν λίγες μέρες και κατέλαβαν το Χαλέπι, έχουν κάνει σύνθημά τους «να διώξουν το Ιράν και τους σιίτες από τη χώρα».
Τι γίνεται τελικά σήμερα στη Συρία
Ο πόλεμος ξεκίνησε το 2011, όταν ομάδες ισλαμιστών σουνιτών προσπάθησαν να ανατρέψουν τον Άσαντ και να εγκαθιδρύσουν ένα ισλαμικό κράτος στην περιοχή. Αλ Κάιντα, ISIS και τα λοιπά. Το καθεστώς του Άσαντ σώθηκε επειδή υπήρξε μια ολόπλευρη στήριξη προς αυτόν. Οι Ρώσοι δεν ήθελαν ανατροπή του καθεστώτος, επειδή έχουν ναυτική βάση στη Συρία και δεν θα ήθελαν να χάσουν μια από τις σημαντικότερες εξόδους τους στη Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση επέκταση των ισλαμιστών στην περιοχή. Η Τουρκία στήριξη τον Άσαντ επειδή οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση της Συρίας μπορεί να άνοιγε την όρεξη των Κούρδων για αυτονόμηση του κομματιού τους, άρα και μιας ακόμη (εκτός του Ιράκ) αυτόνομης «εθνικής εστίας», που θα αύξανε την πίεση και στη δική τους μειονότητα.
Το ζήτημα είναι ότι οι ΗΠΑ και η Γαλλία δεν στήριξαν τον συριακό στρατό (αυτό το έκανε η Ρωσία), αλλά και τις κουρδικές ένοπλες ομάδες που πολεμούσαν τον ISIS. Οι Κούρδοι πήραν τον έλεγχο των εδαφών τους και εφάρμοσαν μια ντε φάκτο αυτόνομη διοίκηση, που ισχύει ακόμα και σήμερα. Οι ισλαμιστές υποχώρησαν και από το 2020 υπήρχε μια άτυπη εκεχειρία, με λίγες πολεμικές συγκρούσεις.
Γιατί έγινε όλο αυτό τώρα; Διότι οι ισλαμιστές θεωρούν ότι ήταν μια καλή χρονική συγκυρία, σύμφωνα με τις διεθνείς εξελίξεις.
- Με τη Ρωσία αποδυναμωμένη από τον πόλεμο στην Ουκρανία και έχοντας την προσοχή της στραμμένη σχεδόν αποκλειστικά εκεί.
- Με τους σιίτες της Χεζμπολάχ ξεδοντιασμένους από το Ισραήλ.
- Με τη Γαλλία του Μακρόν στην ουσία μπερδεμένη και ακυβέρνητη (η Γαλλία, ως πρώην αποικιακή δύναμη, παίζει ρόλο στην περιοχή).
- Και με τον Ντόναλντ Τραμπ να ετοιμάζεται να αναλάβει την προεδρία των ΗΠΑ, άρα και να πιέσει ακόμα περισσότερο τον Άσαντ, με τον οποίο δεν τα πήγαινε καλά στην προηγούμενη θητεία του, αλλά και υπό τον κίνδυνο να ενισχύσει ουσιαστικά τους Κούρδους μαχητές, τη μόνη σοβαρή πολεμική δύναμη που σέβονται οι αντάρτες.
Στην ουσία, λοιπόν, έχουμε τους αντάρτες να μάχονται με το στρατό της Συρίας (που τον στηρίζει η Ρωσία) και τους Κούρδους (τους οποίους αβαντάρουν οι ΗΠΑ). Και στο βάθος βρίσκονται οι Τούρκοι, που προσπαθούν να προλάβουν τυχόν ενδυνάμωση της θέσης και του ρόλου των Κούρδων. Γι’ αυτό επενέβησαν στρατιωτικά. Με το πρόσχημα ότι θα διώξουν τους αντάρτες, αλλά παράλληλα θα κάνουν και «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» κατά των Κούρδων στις περιοχές τους (που οι ίδιοι ονομάζουν Ροτζάβα).
Ο εφιάλτης των Τούρκων είναι να δημιουργηθεί ένα ακόμα αυτόνομο κουρδικό κομμάτι στα σύνορά τους μετά από αυτό του βόρειου Ιράκ (το οποίο έχει Κούρδο «πρόεδρο» και λειτουργεί περίπου ως κράτος εν κράτει). Αυτά τα αυτόνομα κομμάτια δεν μπορούν φυσικά από μόνα τους να αποτελέσουν πρόβλημα για την Τουρκία, αλλά πάντα υπάρχει η πιθανότητα οι ΗΠΑ να θελήσουν να «ανταμείψουν» τους Κούρδους μ’ ένα κράτος (με βάση τα εδάφη που ελέγχουν ήδη σε Ιράκ και σε Συρία). Οπότε η πίεση από ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα είναι αφόρητη και για τις τουρκικές νοτιοανατολικές επαρχίες, οι οποίες έχουν πλειοψηφία κουρδικού πληθυσμού.
Στο παιχνίδι, λοιπόν, βρίσκονται και η Ρωσία και οι ΗΠΑ και η Γαλλία, που μάχονται δι’ αντιπροσώπων. Γι’ αυτό και είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει λύση. Ο Άσαντ ποντάρει στη διατήρηση του κοσμικού καθεστώτος του, αλλά και της αυταρχικής διακυβέρνησής του που δεν είναι πολύ δημοφιλής. Ο διεθνής παράγοντας, πάντως, όχι μόνο οι Ρώσοι, τον προτιμούν από ένα ισλαμικό σουνιτικό καθεστώς που μπορεί να μοιάζει μ’ αυτό του Αφγανιστάν. Οι Τούρκοι θέλουν πάση θυσία να αποδυναμωθεί τελείως ο κουρδικός παράγοντας, κάτι που αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται πιθανό. Και οι σιίτες ψάχνουν τρόπο να παραμείνουν κεντρικοί παίκτες στο σκηνικό, μετά την άτακτη υποχώρηση της Χεζμπολάχ και του Ιράν στην περιοχή.
