Εκλογές έρχονται στις ΗΠΑ, η υφήλιος το πρωί της Τετάρτης 6 Νοεμβρίου θα έχει νέο πλανητάρχη (ή τον παλιό Ντόναλντ Τραμπ ή την παλιά αντιπρόεδρο Κάμαλα Χάρις) και όλοι ασχολούνται με το ποιος έχει το προβάδισμα σε ορισμένες πολιτείες-κλειδιά. Αυτές θα επηρεάσουν καθοριστικά το αποτέλεσμα. Σε τέτοιο σημείο, που η Αμερική ολόκληρη πια δεν ασχολείται καθόλου με την επικράτεια, παρά μόνο με την Πενσιλβάνια, την Αϊόβα, το Ουινσκόνσιν και τις άλλες πολιτείες που η διαφορά μεταξύ των υποψηφίων είναι πάρα πολύ μικρή.
Γιατί; Διότι οι ΗΠΑ έχουν το πιο άδικο εκλογικό σύστημα στον κόσμο. Το πλειοψηφικό.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι όποιος καταφέρει να τερματίσει πρώτος σε μια ολόκληρη πολιτεία, έστω και για μία ψήφο, παίρνει ΟΛΟΥΣ τους εκλέκτορες της πολιτείας. Οι εκλέκτορες είναι το σώμα των στελεχών των δύο κομμάτων (Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί) που καλείται κάθε φορά να «εκλέξει», να ανακηρύξει δηλαδή, τον επόμενο πρόεδρο.
Η διαδικασία έχει ως εξής: Κάθε πολιτεία των ΗΠΑ, ανάλογα με τον πληθυσμό της, έχει έναν συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων. Όσοι περισσότεροι οι κάτοικοι της πολιτείας (όπως ορίζονται από τις επίσημες απογραφές), τόσοι περισσότεροι και οι εκλέκτορες. Η Καλιφόρνια, η πολιτεία με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, έχει 54 εκλέκτορες. Έξι πολιτείες και το διαμέρισμα της Κολούμπια, όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα Ουάσιγκτον, έχουν από 3 εκλέκτορες.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Σύμφωνα με το πλειοψηφικό σύστημα, αν σε μία πολιτεία ένας υποψήφιος επικρατήσει έστω και με μία ψήφο διαφορά, παίρνει όλους τους εκλέκτορες δικούς του. Υπάρχουν συνολικά 538 τέτοιοι εκλέκτορες σ’ όλες τις ΗΠΑ, οπότε χρειάζεται να ελέγχει κάποιος 270 και πάνω για να εκλεγεί πρόεδρος.
Δεν υπάρχει καμία αναλογικότητα στο σώμα των εκλεκτόρων. Αυτό το σύστημα, ο νικητής τα παίρνει όλα, έχει εξαφανίσει οποιοδήποτε άλλο κόμμα. Στην πάνω από 2,5 αιώνες εκλογική ιστορία των ΗΠΑ τα λεγόμενα «third parties», τα «τρίτα κόμματα» (εκτός από τα δύο μεγάλα) που είχαν έστω και σχετική εκλογική επιτυχία μετριούνται με το ζόρι στα δάχτυλα των δύο χεριών. Δεν συζητάμε για νίκες σε προεδρικές εκλογές, αλλά σε μεμονωμένες πολιτείες, ανακήρυξη μελών της Γερουσίας ή της Βουλής των Αντιπροσώπων. Στην ουσία, έχει καλλιεργηθεί εδώ και δεκαετίες η λογική ότι οποιαδήποτε άλλη ψήφος πλην αυτής σε ένα εκ των δύο μεγάλων κομμάτων θεωρείται εξ ορισμού χαμένη.
Στην ιστορία των εκλογών έχει συμβεί αρκετές φορές αυτός που καταγράφει τις περισσότερες ψήφους στην επικράτεια των ΗΠΑ να ΜΗΝ είναι ο νέος πρόεδρος. Η τελευταία φορά, και η πιο χτυπητή, ήταν το 2016, όταν η Χίλαρι Κλίντον πήρε σχεδόν τρία εκατομμύρια (!) περισσότερες ψήφους από τον Τραμπ, αλλά έχασε άνετα την εκλογή της με βάση αυτό το πλειοψηφικό σύστημα. Για την ακρίβεια, η Κλίντον είχε συγκεντρώσει 65.853.514 ψήφους και ο Τραμπ 62.984.828.
Έτσι, λοιπόν, αυτές οι «εθνικές» δημοσκοπήσεις των ΗΠΑ δεν είναι παρά μόνο θεωρητικές. Δείχνουν μια τάση, αλλά όχι και βεβαιότητα. Μπορεί π.χ. η Κάμαλα Χάρις να προηγείται ως και δύο-τρεις ποσοστιαίες μονάδες σε εθνική δημοσκόπηση, αλλά τελικά να χάσει και άνετα την εκλογή, επειδή δεν θα πάρει τις ψήφους στις κατάλληλες πολιτείες.
297 βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας αν η Ελλάδα γινόταν ΗΠΑ!
Για να κατανοήσει κάποιος πόσο παράλογο είναι αυτό το σύστημα, αρκεί να αναφέρουμε τούτο: Αν το πλειοψηφικό εφαρμοζόταν και στην Ελλάδα, με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών του 2023 η Νέα Δημοκρατία θα έλεγχε τους 297 από τους 300 βουλευτές της χώρας! Αν, δηλαδή, όλες οι έδρες κάθε περιφέρειας κατέληγαν στο πρώτο κόμμα, η ΝΔ θα έχανε μόνο την περιφέρεια Ροδόπης.
Μ’ αυτό το σύστημα έγιναν στην Ελλάδα και οι καθοριστικές εκλογές του 1920, αυτές που έχασε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ανέλαβαν οι φιλοβασιλικοί και οδηγηθήκαμε στην Μικρασιατική καταστροφή. Μάλιστα το Κόμμα Φιλελευθέρων του Βενιζέλου είχε επικρατήσει σε αριθμό ψήφων (375.803) έναντι της φιλοβασιλικής Ηνωμένης Αντιπολίτευσης (368.678), αλλά οι βενιζελικοί είχαν κερδίσει μόνο 118 έδρες έναντι 251 των αντιπάλων τους.
Στο παρελθόν έχουν γίνει πολλές προσπάθειες, αλλά μάλλον αποσπασματικές, για να αλλάξει αυτό το σύστημα. Να γίνει αναλογικότερο, και τέλος πάντων, να δίνει την ίδια βαρύτητα στην ψήφο όλων των Αμερικανών. Αυτός που έχει τις περισσότερες ψήφους να είναι και πρόεδρος. Έχουν πέσει πολλά στο τραπέζι, από το να καταργηθεί το σώμα των εκλεκτόρων, που θεωρείται αναχρονιστικό, μέχρι να αναδεικνύονται οι εκλέκτορες με βάση ένα αναλογικότερο σύστημα σύμφωνα με τα αποτελέσματα κάθε πολιτείας. Αλλά οι πρόεδροι που εκλέγονται δεν ασχολούνται μ’ αυτό και πετάνε τα όποια σχέδια στο καλάθι των αχρήστων.
