Ο Πορτοσάλτε και η Κανονικοποίηση της Παράνοιας

Άλλη μια μέρα, άλλη μια εξωφρενική δήλωση από τον Άρη Πορτοσάλτε. Αυτή τη φορά, ο «δημοσιογράφος» του ΣΚΑΪ είπε με κάθε σοβαρότητα ότι το κράτος έχει τη νόμιμη χρήση βίας. Μάλιστα, έκανε μια ιστορική αναδρομή 300 χρόνων για να δικαιολογήσει τον ξυλοδαρμό πυροσβεστών και δημοσιογράφων από τα ΜΑΤ, σαν να ήταν κάτι τόσο φυσικό όσο η βαρύτητα. Στην πραγματικότητα, το μόνο φυσικό φαινόμενο εδώ είναι η συνήθεια του να πατά πάνω στην υπερβολή για να επιβιώσει στη δημόσια σφαίρα.

Η λογική του «εδώ και 300 χρόνια» μπορεί να ακουστεί αστεία, αλλά έχει επικίνδυνες προεκτάσεις. Όταν κάποιος δικαιολογεί τη βία του κράτους, ειδικά σε καταστάσεις όπως η καταστολή διαδηλώσεων πυροσβεστών, δεν είναι ένας απλός σχολιαστής που λέει «αντιδημοφιλείς αλήθειες». Ο Πορτοσάλτε παίζει τον ρόλο του κυνικού νομομαθούς που ξαφνικά θυμήθηκε ότι «το κράτος χρειάζεται όργανα τάξης» για να λειτουργήσει. Ωστόσο, αυτός ο ξεπερασμένος μιλιταρισμός δεν αποτελεί δημοσιογραφία. Είναι το εργαλείο μιας επικίνδυνης προπαγάνδας που πασπαλίζει με μια δόση «λογικής» την ωμή βία.

Η Στρατηγική της εξωφρενικής πρόκλησης

Αυτό που ξέρει να κάνει καλά ο Πορτοσάλτε είναι να επενδύει στην πρόκληση. Δεν προτείνει σοβαρή ανάλυση, δεν εισάγει έρευνα ή επιχείρημα. Βάζει τους ακροατές του να συνηθίζουν στον κυνισμό και να αποδέχονται μια πραγματικότητα όπου η βία είναι «λογική», εφόσον προέρχεται από το κράτος. Ποιος δεν θυμάται την ίδια προσέγγιση όταν παλιότερα μας συμβούλευε να μη βγαίνουμε διακοπές τον Αύγουστο για να μην ενοχλούμε τους τουρίστες, ή όταν επέκρινε τις διαμαρτυρίες για τη διαχείριση της πανδημίας, πάντα με εκείνο το γνώριμο ύφος του «ξέρω κάτι παραπάνω από σας».

Το κοινό σημείο σε όλες αυτές τις δηλώσεις είναι η ανάγκη του να προκαλεί, να κερδίζει μερικά ακόμα λεπτά δημοσιότητας και να παρουσιάζεται ως ο «σοφός» που τολμά να πει όσα οι άλλοι δεν λένε. Αλλά η πρόκληση δεν είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο «σοφός» γίνεται έτσι μια διαφημιστική πινακίδα για τον κυνισμό, κάνοντας τους ανθρώπους να αποδέχονται την καταστολή ως κάτι το φυσιολογικό.

Πορτοσάλτε: Η Μάσκα του «Λογικού»

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι ο Πορτοσάλτε δεν είναι άσχετος, ούτε αφελής. Ξέρει πολύ καλά τι λέει και πώς θα λειτουργήσει το μήνυμα που περνάει. Η ρητορική του δεν αποσκοπεί στο να ανοίξει έναν ουσιαστικό διάλογο αλλά στο να ναρκώσει το κοινό, να περάσει σαν «λογική» τη βία. Η στρατηγική του είναι απλή: παρουσιάζεται ως ο ρεαλιστής που ξέρει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο «ρεαλισμός» που προωθεί έχει τόση σχέση με τη λογική όσο και ο Δον Κιχώτης με τον τουρισμό της Λατινικής Αμερικής.

Στην πραγματικότητα, ο ρόλος του είναι να δημιουργεί ένα αίσθημα απάθειας στους θεατές. Μετά από μια τέτοια δήλωση, τα γεγονότα του ξυλοδαρμού των πυροσβεστών μοιάζουν «μικρά». Όχι γιατί είναι, αλλά γιατί ο τρόπος που τα παρουσιάζει τα μετατρέπει σε άλλο ένα γεγονός που πρέπει να περάσει χωρίς πολλές αντιδράσεις. Προφανώς και το γνωρίζει κι ο ίδιος: η συνήθεια στη βία είναι η δύναμη του απολυταρχισμού. Όταν οι άνθρωποι σταματήσουν να αντιδρούν, τότε οι ακραίες πολιτικές μοιάζουν φυσιολογικές. Αλλά που τα έχουμε δει όλα αυτά;

Ποιος είναι ο Πορτοσάλτε; Σίγουρα όχι δημοσιογράφος

Η δουλειά του δημοσιογράφου είναι να ερευνά, να θέτει ερωτήματα, να αποκαλύπτει τις αλήθειες που προσπαθεί το κράτος να καλύψει. Όταν όμως ο Πορτοσάλτε γίνεται φωνή της καταστολής, ξεχνάει και τα τελευταία ψήγματα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Γίνεται απολογητής ενός συστήματος που στοχεύει να καταπνίξει τη διαμαρτυρία, όχι να την αναλύσει. Αυτός δεν είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου· αυτό είναι ο ρόλος του χειραγωγού.

Σε αντίθεση με άλλους δημοσιογράφους που ρισκάρουν την καριέρα τους για να αποκαλύψουν την αλήθεια, ο Πορτοσάλτε επιλέγει την «ασφαλή» οδό. Δεν τολμά να αμφισβητήσει το σύστημα που εξυπηρετεί. Αντίθετα, του προσφέρει έναν μαρτυρικό μανδύα με μια δόση «κοινής λογικής», σαν να λέει «τι να κάνουμε, έτσι είναι ο κόσμος». Κι αυτή η στάση του αποκαλύπτει πολλά για το ποιος είναι. Ένας άνθρωπος που δεν έχει στόχο να ανοίξει τα μάτια στους πολίτες αλλά να τους κρατήσει ήσυχους, υποταγμένους, αδρανείς.

Ο απλός Πολίτης έχει δικαίωμα να αντιδρά

Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από τις δηλώσεις του δεν είναι το κυνικό «η βία είναι αναγκαία». Η αλήθεια είναι ότι η βία του κράτους πρέπει να περιορίζεται, όχι να θεωρείται φυσική και αυτονόητη. Ο δημοσιογράφος οφείλει να υποστηρίζει τον πολίτη, όχι να τον κρατά σε μία κατάσταση απόγνωσης, αποδοχής της καταστολής και απαξίωσης του δικαιώματος στη διαμαρτυρία.

Οι πυροσβέστες που χτυπήθηκαν από τα ΜΑΤ δεν είναι εγκληματίες. Είναι άνθρωποι που αγωνίζονται για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, για δικαιώματα που σε μια κοινωνία θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Κι αν ένας δημοσιογράφος δεν μπορεί να σταθεί απέναντι σε αυτή την αδικία, τότε δεν είναι δημοσιογράφος. Είναι απλώς ένας ακόμα τροχός σε μια μηχανή που καταπνίγει τη φωνή των ανθρώπων που μάχονται για το δίκαιο.

Ο Πορτοσάλτε ως Τρολ

Ίσως τελικά να είναι αυτή η αλήθεια για τον Πορτοσάλτε. Ο ίδιος δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα τρολ με δημόσιο μικρόφωνο. Κάθε του λέξη είναι προσεκτικά επιλεγμένη όχι για να ανοίξει έναν διάλογο αλλά για να τραβήξει την προσοχή. Αυτό που κάνει, με τρόπο που θα ζήλευε και το πιο σκληρό τρολ στο ίντερνετ, είναι να πετάει τη φωτιά και να κοιτάει τους άλλους να καίγονται. Μόνο που εδώ δεν είναι μια ανώδυνη ανταλλαγή σχολίων σε μια διαδικτυακή συζήτηση· είναι ο δημόσιος διάλογος που καθορίζει τη ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων.

Η μεγαλύτερη δύναμη του Άρη Πορτοσάλτε είναι ότι έχει πείσει τον εαυτό του και ένα κομμάτι του κοινού ότι είναι η φωνή της λογικής. Μόνο που η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή: είναι η φωνή της απάθειας, της αποδοχής και του εφησυχασμού μπροστά στην αδικία. Και αυτό δεν είναι δημοσιογραφία – είναι απλώς η πιο ύπουλη μορφή προπαγάνδας.