Αν έχεις “κόλλημα” με τον Zodiac, το περιμένες. Αλλά ας πούμε γενικότερα, λοιπόν, ότι τα true crime ντοκιμαντέρ έχουν γίνει το νέο μας «δηλητήριο». Βλέποντας το This is the Zodiac Speaking, το καινούριο ντοκιμαντέρ του Netflix, πήραμε τη δόση μας σε τρεις δαιμονισμένα ενδιαφέρουσες δόσεις, που δίνουν μια νέα οπτική στον θρύλο του Zodiac Killer, του ακατάβλητου φαντάσματος που σκόρπισε τρόμο στην Καλιφόρνια. Σαν να το ζούμε ξανά από την αρχή, σαν να είναι ο δολοφόνος αυτός δίπλα μας, η ιστορία παίρνει σάρκα και οστά με μία αφήγηση που μας κρατάει άγρυπνους. Ποιος ήταν τελικά ο Zodiac; Το ντοκιμαντέρ δείχνει να φτάνει κοντά στην απάντηση, και σας το λέμε, ήταν ένα ταξίδι που ούτε καν φανταζόμασταν.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Άρθουρ Λι Άλλεν, ο βασικός ύποπτος, ένας άνθρωπος βουτηγμένος σε φήμες και κατηγορίες. Παλιοί φίλοι, παιδιά που γνώρισε, η ίδια του η οικογένεια αφήνουν να φανεί ότι μπορεί να είχε σχέση με τα εγκλήματα που μας στοιχειώνουν ακόμα και σήμερα. Το ντοκιμαντέρ, χωρίς να αφήνει πολλά περιθώρια αμφιβολίας, μας βάζει στα «παπούτσια» του Άρθουρ και του ζωντανεύει όλες τις λεπτομέρειες για το ποιος θα μπορούσε να ήταν ο μεγαλύτερος serial killer της Αμερικής.
Η ταινιάρα του Fincher μας τα είχε δείξει διεξοδικά – όσο μπορεί να το κάνει μια ταινία, αφού μιλάμε για πολλά χρόνια, πολλές λεπτομέρειες, πολλά γεγονότα, πολλά κενά κι ακόμα περισσότερα πρόσωπα και υπόπτους. Αλλά ακόμα κι οι πιο φανατικοί της ιστορίας του Zodiac, που είχαν διαβάσει βιβλία κι είχαν δει έρευνες και τηλεοπτικά αφιερώματα όλα αυτά τα χρόνια, δεν περίμεναν κάτι τέτοιο όπως το This is the Zodiac Speaking.
Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει το ντοκιμαντέρ; Μα φυσικά, οι λεπτομέρειες που κόβουν την ανάσα. Για παράδειγμα, ο Άρθουρ Λι Άλλεν διατηρούσε μια αδιευκρίνιστη σχέση με μία οικογένεια φίλων, που σήμερα, 50 χρόνια μετά, φέρνει στην επιφάνεια μυστικά που ποτέ δεν ειπώθηκαν. Τα τρία παιδιά που θυμούνται, ξαναζούν την εμπειρία της συνύπαρξής τους με τον άνθρωπο αυτό, και οι περιγραφές τους είναι σοκαριστικές. Ας πούμε, για παράδειγμα, ένα περιστατικό όπου ο Άρθουρ επιστρέφει από μια βόλτα, γεμάτος αίματα. Μήπως το ντοκιμαντέρ έχει φτάσει πιο κοντά από ποτέ στη λύση του μυστηρίου;
O Zodiac επιτέλους αποκαλύπτεται…
Αυτή η σειρά «κόβεται και ράβεται» πάνω στις αποκαλύψεις και στις στιγμές που συγκλονίζουν. Έχεις το αίσθημα ότι αν η υπόθεση αυτή δεν είχε περάσει δεκαετίες στα σκοτάδια, ίσως να μην ήμασταν εδώ τώρα να μιλάμε γι’ αυτή με τόση ένταση. Το This is the Zodiac Speaking μας θυμίζει ότι, ακόμα και μέσα από μια οθόνη, η ιστορία αυτή έχει τη δύναμη να μας κάνει να κοιτάξουμε πίσω από την κουρτίνα της πραγματικότητας. Είναι ο τρόπος της αφήγησης, ο σκοτεινός, ο απεγνωσμένος ρυθμός της μουσικής, η γωνία από την οποία παρακολουθούμε τη ζωή του Άλλεν.
Κάθε επεισόδιο είναι ένας σιωπηλός κατήγορος προς το πρόσωπο του Άρθουρ. Δεν είναι μόνο οι συμπτώσεις, αλλά και οι αναμνήσεις των ανθρώπων που πέρασαν χρόνο μαζί του. Οι καταθέσεις της οικογένειας που τον γνώρισε είναι μαχαίρια που διεισδύουν στο μυαλό μας. Μια οικογένεια που ήξερε, μια μητέρα που ήξερε και έμεινε στη σιωπή. Ο φόβος και η καχυποψία μέσα από τις λεπτομέρειες αποκτούν μια διαβολική χροιά που μας αφήνει χωρίς ανάσα. Η μικρή κόρη της οικογένειας θυμάται έναν ματωμένο Άρθουρ να γυρίζει από μία «βόλτα», χωρίς να λέει λέξη.
Η παράνοια του Zodiac, που τρομοκρατούσε αστυνομία και τύπο με τα γράμματα και τους γρίφους του, αναβιώνει. Ο Άλλεν, ακόμα κι αν δεν καταδικάστηκε ποτέ, ήταν πάντα αυτό το στοιχειό στο πίσω μέρος του μυαλού των αρχών. Οι έρευνες έμοιαζαν, κάθε φορά, να φτάνουν τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά. Μέσα στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε τις προσπάθειες ενός από τους ερευνητές, του γνωστού σκιτσογράφου Ρόμπερτ Γκρέισμιθ, που δεν άφησε την υπόθεση αυτή να καταχωνιαστεί. Ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στο να καταδείξει τον Άρθουρ Λι Άλλεν ως υπεύθυνο των πιο διαβόητων δολοφονιών της εποχής του, σε μια προσπάθεια να κλείσει η υπόθεση μια για πάντα.
Οι σκηνές του This is the Zodiac Speaking σφραγίζονται από μια περίεργη αίσθηση οικειότητας και φρίκης. Δεν σου επιτρέπει να πάρεις την απόσταση που ίσως χρειάζεσαι· αντίθετα, σε φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν που κανείς δεν μπόρεσε να αγγίξει. Όπως στα ερωτικά μας γράμματα, που μας καίνε και σβήνουν ταυτόχρονα, το ντοκιμαντέρ ανασκαλεύει μνήμες που ο καθένας μας νιώθει πως είναι κάπου εκεί, έτοιμες να σπάσουν. Τίποτα δεν είναι λυτρωτικό ή εύκολο σε αυτή την υπόθεση.
That was really the Zodiac Speaking
Τελικά, το This is the Zodiac Speaking δεν ανακαλύπτει απλώς μια ιστορία. Είναι κάτι σαν ένα νοητό πείραμα: Μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τον τρόμο και την αβεβαιότητα; Οι ρίζες των ιστοριών του Zodiac, που άφηνε γρίφους για να στοιχειώνει τους δημοσιογράφους, είναι σαν να ζωντανεύουν και να πιάνουν ένα σφιχτό κορμί, έναν νου που δεν μπορεί να ξεχάσει. Το ντοκιμαντέρ δεν είναι ακριβώς μια απάντηση αλλά μια υπενθύμιση της τεράστιας επίδρασης που μπορεί να έχει η αλήθεια που διαρκώς ξεγλιστρά. Αφήνει ένα σκοτάδι για να μας θυμίζει ότι οι άνθρωποι, οι αστυνομικοί, ακόμα και οι οικογένειες των θυμάτων, πρέπει να ζουν για πάντα με αυτή τη σκιά.
Αν είσαι fan του genre, το ξέρεις ήδη, πως το This is the Zodiac Speaking δεν είναι μια συνηθισμένη βόλτα στον κόσμο του true crime. Είναι μια βουτιά στην πιο μαύρη άβυσσο του ανθρώπινου μυαλού. Σφίγγει την καρδιά και ξυπνά τις βαθύτερες φοβίες μας. Η ιστορία δεν ήταν από αυτές που “έλαμπε”, παρότι ήταν η πιο διάσημη, χιλιοαναλυμένη αλλά και μπερδεμένη από κάθε άλλη εδώ και δεκαετίες, ειδικά γιατί δεν είχε αποδωθεί δικαιοσύνη, αλλά μας έκανε να καταλάβουμε πως ο πόνος και ο φόβος των θυμάτων συνεχίζουν να ταξιδεύουν σε όλη τους την ζωή. Στο τέλος της ημέρας, η υπόθεση μπορεί να μην είχε κλείσει, και νομικά να παραμένει ανοιχτή ή να μην κλείσει ποτέ. Αυτό, όμως, δεν αλλάζει το γεγονός πως το ταξίδι μας με τον Zodiac όλα αυτά τα χρόνια, έφτασε στο τέλος του. Με έναν καταπληκτικό τρόπο. Όπως έπρεπε σε μια τέτοια ιστορία…
