Της Χριστίνας Καπετανοπούλου 

Μετά τις έννοιες της φιλίας και της ουτοπίας, ο Τζος Χίκι, ο εμπνευστής και δημιουργός του πολύ επιτυχημένου project Hydra Book Club, του περιοδικού pop up βιβλιοπωλείου του στην Ύδρα, ενεργοποίησε φέτος τη λογοτεχνική σκηνή του νησιού μέσα από τη θεματική των διακοπών. Φυσιολογικό, θα μου πείτε, όταν τα παράθυρά του είναι γεμάτα από το μπλε του Αργοσαρωνικού, που σε ταξιδεύει φυσικά και νοητικά.

Μέσα από νέες, παλαιότερες και εξαιρετικά σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα από την προσωπική του συλλογή, ο Χίκι επαναπροσεγγίζει λογοτεχνικά και πάντα με επίκεντρο την Ύδρα, την έννοια των διακοπών, το αποτύπωμα και τη δυναμική της στην καλλιτεχνική και λογοτεχνική κοινότητα του νησιού.

Στην Ύδρα των πνευματικών ανθρώπων

Εδώ και έναν αιώνα, η  Ύδρα αποτελεί τόπο αδιάλειπτης συνάντησης και δημιουργίας στο πεδίο της λογοτεχνίας, ένα ανοικτό εργαστήριο γραφής. Απαρχή της πολιτιστικής κοινότητας του νησιού είναι αναμφίβολα η δεκαετία του ’30 και το σπίτι του Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα. Τα ερείπια του αρχοντικού στην πλαγιά πάνω από το Καμίνι είναι ό,τι απέμεινε από την καταστροφική πυρκαγιά, το 1961.

Ωστόσο, ο Έλληνας ζωγράφος είχε ήδη κάνει πράξη την ακλόνητη πεποίθησή του ότι η δημιουργία ενός πλαισίου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να ανθίσουν οι καλλιτεχνικές φιλίες και να γεννηθούν νέα και δυνατά έργα τέχνης. Το πλαίσιο λοιπόν ήταν το σπίτι του, εκεί όπου καλούσε για διακοπές Έλληνες και διεθνείς εικαστικούς και συγγραφείς, εκεί όπου διασταυρώθηκαν μεταξύ άλλων οι Patrick Michael Leigh Fermor, John Craxton, Lawrence George Durrell, Henry Miller, Γιώργος Σεφέρης και γράφτηκαν βιβλία όπως «Ο Κολοσσός του Αμαρουσίου» και η «Μάνη».

«Αυτή ήταν η ιδέα πίσω από τη δημιουργία του Hydra Book Club, ένα περιοδικό βιβλιοπωλείο με στοιχεία μουσειακής έκθεσης, με βιβλία που να αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στην Ύδρα», μου εξηγεί o Τζος Χίκι στην πρώτη γνωριμία μας στον 2ο όροφο  του Ιστορικού Αρχείου – Μουσείου Ύδρας, όσο εγώ ξεφυλλίζω την έκδοση του περιοδικού The Journal of the Hydra Book Club, που συνοδεύει την έκθεση και περιέχει κείμενα Ελλήνων και διεθνών συνεργατών που γράφουν για τις “διακοπές”.  

Πάνω στους πάγκους και στα περβάζια των μεγάλων, τοξωτών παραθύρων του Μουσείου, όλα με θέα στο λιμάνι της Ύδρας, παρατηρώ γνωστές και λιγότερο γνωστές εκδόσεις, βιβλία που γράφτηκαν σε διάφορες γλώσσες από συγγραφείς που έζησαν στο νησί ή εμπνεύστηκαν από αυτό ή απλώς το αναφέρουν. Όλη η λογοτεχνική κληρονομιά της Ύδρας είναι εδώ: Henry Miller, Γιώργος Σεφέρης, Κ.Π. Καβάφης, Patrick Michael Leigh Fermor, Lawrence George Durrell, Charmian Clift, George Johnson, William Gordon Merrick, Brenda Chamberlain, Edmund Keeley, Göran Tunström, Axel Jensen, Leonard Cohen, Gregory Corso, Allen Ginsberg, Harold Norse, Οδυσσέας Ελύτης, Μίλτος Σαχτούρης, Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Μαργαρίτα Καραπάνου, Polly Samson, για να αναφέρω μερικά μόνο ονόματα.  

«Όταν διαβάζουμε, είμαστε σε θέση να μοιραστούμε εμπειρίες, να νιώσουμε συμπόνια»

Παρατηρώ επίσης τον Τζος Χίκι, αυτόν τον Νεοϋορκέζο που πρωτοπάτησε το πόδι του στην Ύδρα για διακοπές, το 2009, και έκτοτε ζει τον μισό χρόνο στο νησί. Τον τρόπο που συνομιλεί με τους επισκέπτες του pop up βιβλιοπωλείου του και αυτό που βλέπω είναι η πρώτη ερώτηση με την οποία ξεκινά η συνέντευξή μας.

Μου κάνει εντύπωση ο τρόπος που κινείσαι στο χώρο της έκθεσης και ο τρόπος που επικοινωνείς με τους επισκέπτες. Δεν ξέρω εάν το συνειδητοποιείς, αλλά είναι σαν να λες «αυτή είναι η (λογοτεχνική) ιστορία της Ύδρας. Όχι, η δική μου. Εγώ είμαι εδώ για να θυμηθούμε ξανά, όλοι μαζί, αυτή την ιστορία, όχι για να πρωταγωνιστήσω εγώ σε αυτή».

Η λογοτεχνική (και καλλιτεχνική) σκηνή στην Ύδρα είναι μια αδιάκοπη συνέχεια. Είμαι ευτυχής που είμαι μέρος της τώρα, και σίγουρα δεν είμαι ο πρωταγωνιστής. Ο ρόλος της είναι να παρουσιάσουμε την κληρονομιά και την ιστορία, αλλά κυρίως να παρέχουμε χώρο της συγγραφείς που εξακολουθούν να έρχονται στο νησί και να διατηρήσουμε αυτή την κοινότητα ζωντανή και ελκυστική για της συγγραφείς.

Φιλία, Ουτοπία, Διακοπές. Πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή και διαδοχή εννοιών. Είναι σαν να της λες ότι προηγείται το συλλογικό έναντι του ατομικού. Η φιλία χρειάζεται τουλάχιστον δύο πρόσωπα, η ουτοπία προϋποθέτει την έννοια της κοινότητας. Μόνο οι διακοπές μπορούν να συμβούν και ατομικά και συλλογικά.

Αυτό είναι αλήθεια και αυτό ήταν το μήνυμα. Καθώς το project εξελίσσεται, οι θεμελιώδεις ιδέες παραμένουν. Η λογοτεχνική σκηνή εδώ έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την κοινότητα. Κάθε χρόνο μια νέα ιδέα μας επιτρέπει να εξετάσουμε μια άλλη πτυχή της συλλογικής μας εμπειρίας στο νησί.

Είναι απαραίτητη η πίστη σε μια νέα ουτοπία προκειμένου η χαρά των διακοπών, που είναι για φέτος το  θέμα του Book Club Hydra να είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων; Στον σημερινό μας κόσμο κυριαρχεί η εικόνα του μετανάστη και του πρόσφυγα και όχι του ταξιδιώτη. 

Η ιδέα των διακοπών προκαλεί πολλά πράγματα: νοσταλγία, ευτυχία, φιλία, ταξίδια. Σήμερα, ειδικά εδώ στη Μεσόγειο, της κάνει της να σκεφτόμαστε τον υπερτουρισμό, την περιβαλλοντική πίεση και της μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Αυτή η ένταση της ταυτόχρονης εμπειρίας είναι κάτι που αντικατοπτρίζεται και στην καθημερινή ζωή της νησιού της η Ύδρα, πολλοί άνθρωποι εργάζονται πολύ σκληρά για να ζήσουν και άλλοι είναι ανέμελοι. Κάνω μια επιλογή από τη λογοτεχνία για να διεγείρω αυτόν τον προβληματισμό. Δεν προσφέρω λύσεις ή έτοιμες πεποιθήσεις – απλώς παρουσιάζω μια λογοτεχνική αντανάκλαση της ιδέας.

Παρακολουθείς τη σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή της Ελλάδας; Υπάρχουν νέοι Έλληνες συγγραφείς που ξεχωρίζεις;

Ναι, εξάλλου συνεχίζουμε να δημοσιεύουμε νέους Έλληνες συγγραφείς στο περιοδικό μας. Αυτή τη στιγμή διαβάζω μια συλλογή ποιημάτων του Νίκου Ερηνάκη, καθηγητή φιλοσοφίας και ποιητή. Το νέο μου αγαπημένο.

Σκέπτεσαι να προωθήσεις τη μετάφραση και έκδοση βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων στο εξωτερικό;

Ναι, ο συνεργάτης μου Filip Niedenthal και εγώ δουλεύουμε πάνω σε αυτό. Υπάρχουν απίστευτα έργα που είναι δύσκολο να βρεθούν μεταφρασμένα – ή που δεν έχουν ακόμη μεταφραστεί. Θα αρχίσουμε να κυκλοφορούμε τον Σεπτέμβριο του 2025 – μείνετε συντονισμένοι!

Έχεις σκεφτεί το θέμα του Hydra Book Club για το καλοκαίρι του 2025;

Ναι, αλλά θα πρέπει να περιμένετε μέχρι τον Ιούνιο! Γιατί τότε κυκλοφορεί η ετήσια έκδοση μυθοπλασίας, ποίησης, δοκιμίου και οπτικών τεχνών της Εφημερίδας της Λέσχης Βιβλίου Ύδρα (Journal of the Hydra Book Club). Καλούμε τους συντελεστές να γράψουν για το θέμα. Στο παρελθόν, έχουν συμμετάσχει μεταξύ άλλων, οι Ανδρέας Αγγελιδάκης, Δημήτρης Αντωνίτσης, Saska de Brauw, Malgosia Bela, Πάνος Γιαννικόπουλος, Byung-Chul Han, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αριάνα Παπαδημητροπούλου, Κωνσταντίνος Πίττας, Agnieszka Polska, Ευτυχία Στεφανίδη, Νικόλας Βαμβουκλής, κ.α.

Διαβάζεις περισσότερο ποίηση ή πεζογραφία;

Ίσες δόσεις! Πρόκειται για δύο πολύ διαφορετικές εμπειρίες.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς εκτός Ελλάδας;

Είναι αδύνατο να αναφέρω έναν αγαπημένο. Υπάρχουν τόσοι πολλοί που με επηρέασαν και κάθε ένας από αυτούς για διαφορετικό λόγο και με διαφορετικό τρόπο.  Είμαι εθισμένος στην Emily Dickinson και αυτή τη στιγμή διαβάζω Philip Hoare.

Τζος Χίκι, μπορεί η λογοτεχνία να αλλάξει τον κόσμο;

Η λογοτεχνία είχε πάντα μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα αυταρχικά καθεστώτα απαγορεύουν τα βιβλία. Όταν διαβάζουμε, είμαστε σε θέση να μοιραστούμε εμπειρίες, να νιώσουμε συμπόνια. Είναι ένας τρόπος να συνδεθούμε με πολλές ζωές, με πολλούς ανθρώπους.

Η έκθεση «Διακοπές» του Hydra Βοοκ Club λειτουργεί στον 2ο όροφο του Ιστορικού Αρχείου – Μουσείου Ύδρας και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 27 Οκτωβρίου. Είσοδος δωρεάν.

Φωτογραφίες: Josh Hickey