Του ΜΙΧΑΛΗ ΓΙΑΤΡΑΚΟΥ*
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. ΤΡΑΜΠ Ή ΧΑΡΙΣ;
Έως τις αρχές του 2000 υπήρχαν δυο ταμπού στην Αμερική σ΄ ό,τι αφορούσε την εκλογή προέδρου. Κανείς δεν μπορούσε να σκεφτεί ενδεχόμενη εκλογή μαύρου προέδρου ή εκλογή γυναίκας προέδρου. Με την εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα το 2008 το πρώτο ταμπού έσβησε.
Είναι η αμερικάνικη κοινωνία έτοιμη 16 χρόνια μετά να σβήσει και το δεύτερο ταμπού και να ψηφίσει την πρώτη γυναίκα και μάλιστα μαύρη, πρόεδρο στην ιστορία του έθνους, στις εκλογές που γίνονται από το 1788, ή ο 45ος πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ θα είναι ο δεύτερος στην ιστορία των αμερικάνικων εκλογών που θα επανεκλεγεί πρόεδρος ( ο πρώτος ήταν ο Γκρόβερ Κλήβελαντ 1884 και 1892) μετά από μια χαμένη τετραετία και θα αποτελέσει τον 47ο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών; Να σημειωθεί πάντως πως η Κάμαλα Χάρις υπήρξε η πρώτη γυναίκα αντιπρόεδρος στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι πιο αμφίρροπες εκλογές
Οι πιο αμφίρροπες εκλογές, μαζί με αυτές του 2000, στην σύγχρονη εποχή, σύμφωνα τόσο με τις δημοσκοπήσεις όσο και με τις εκτιμήσεις των ειδικών αναλυτών που κάνουν προγνώσεις του αποτελέσματος, θα λάβουν μέρος την 5η Νοεμβρίου.
Σε εθνικό επίπεδο η Κάμαλα Χάρις προηγείται με κάτι παραπάνω από 2 ποσοστιαίες μονάδες του Ντόναλντ Τράμπ. Και να επιβεβαιωθεί στην κάλπη αυτό, δεν εξασφαλίζει την προεδρία στην υποψήφια των Δημοκρατών. Στην Αμερική ο πρόεδρος ψηφίζεται από τους εκλέκτορες, οι οποίο ψηφίζονται από το εκλογικό σώμα για λογαριασμό του υποψήφιου προέδρου τον οποίο υποστηρίζουν. Ο αριθμός των εκλεκτόρων σε κάθε πολιτεία εξαρτάται από τον πληθυσμό αυτής. Έτσι για παράδειγμα η Καλιφόρνια εκλέγει 54 εκλέκτορες ενώ η Μοντάνα 3. Σε κάθε πολιτεία, η υποψηφιότητα που θα συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους παίρνει όλους τους εκλέκτορες έστω και αν πάρει μόλις μια ψήφο παραπάνω. Εξαίρεση αποτελούν οι πολιτείες του Maine και της Nebraska, οι οποίες εφαρμόζουν κάποια αναλογικότητα στην εκλογή εκλεκτόρων.
Τέσσερις φορές στο παρελθόν ο υποψήφιος πρόεδρος που κέρδισε την λαϊκή ψήφο έχασε την προεδρία. Τελευταία φορά ήταν το 2016, όταν η Χίλαρι Κλίντον συγκέντρωσε περίπου 3.000.000 ψήφους (2,1%) περισσότερους από τον Ντόναλντ Τράμπ, αλλά πήρε μόλις 227 εκλέκτορες έναντι 304 που πήρε ο αντίπαλός της. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για να κατανοήσει κάποιος απόλυτα πως λειτουργεί το εκλογικό σύστημα είναι να δούμε τι συνέβη στο σύνολο τεσσάρων πολιτειών, Φλόριντα, Βόρεια Καρολίνα, Μασαχουσέτη και Μέρυλαντ, στις εκλογές του 2020. Στις δύο πρώτες επικράτησαν οι Ρεπουμπλικάνοι με μικρές σχετικά διαφορές και στις άλλες οι Δημοκρατικοί με μεγάλες διαφορές. Στο σύνολο των τεσσάρων αυτών πολιτειών οι Δημοκρατικοί συγκέντρωσαν το 53,1% της ψήφου του εκλογικού σώματος και πήραν 21 εκλέκτορες και οι Ρεπουμπλικάνοι το 45,5% και πήραν 44 εκλέκτορες.
Υπάρχουν πολιτείες που είναι ακλόνητα φαβορί οι μεν ή οι δε, πολιτείες που συνήθως εύκολα ή λιγότερο εύκολα, παραδοσιακά επικρατούν οι Δημοκρατικοί και κάποιες που επικρατούν οι Ρεπουμπλικάνοι. Κάθε εκλογική μάχη όμως, για την εκλογή προέδρου συνήθως κρίνεται στο τι θα συμβεί σε 7 (από τις 50 συν την περιοχή της Κολούμπια που βρίσκεται η πρωτεύουσα Ουάσιγκτον) κυρίως πολιτείες (τα λεγόμενα «swing states,») στις οποίες η μάχη είναι αμφίρροπη μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων και υπάρχουν πολύ μικρές διαφορές ψήφων. Αυτές οι πολιτείες είναι η Αριζόνα, η Τζώρτζια, το Μίσιγκαν, η Νεβάδα, η Βόρεια Καρολίνα, η Πενσυλβάνια, και το Ουισκόνσιν.
Το 2020 στις 6 από αυτές επικράτησε οριακά (στις 4 η διαφορά ήταν μικρότερη από 1,5%) ο Τζο Μπάιντεν και στη 1 (Βόρεια Καρολίνα) ο Ντόναλντ Τράμπ. Οι δημοσκοπήσεις που είχαν προηγηθεί πριν από τις εκλογές έδιναν όλες νίκη στον Μπάιντεν και συνήθως με αρκετά μεγαλύτερες διαφορές, από τα πραγματικά αποτελέσματα, υπέρ του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στο Ουισκόνσιν, που το τελικό αποτέλεσμα ήταν 0,6% υπέρ του Μπάιντεν, ενώ οι τελευταίες 5 δημοσκοπήσεις πριν τις εκλογές έδειχναν τον Μπάιντεν να προπορεύεται με μια μέση διαφορά 9,2%. Ενδεχομένως οι Ρεπουμπλικάνοι, που πλειοψηφούν στις αγροτικές περιοχές και στην επαρχία γενικότερα, να απαντούν λιγότερο από τους Δημοκρατικούς στις έρευνες κοινής γνώμης. Σε κάθε περίπτωση, αυτό το στοιχείο, την απόκλιση των δημοσκοπήσεων από το τελικό αποτέλεσμα στις εκλογές του 2020, πρέπει να το λάβουμε σοβαρά όταν διαβάζουμε τις σημερινές δημοσκοπήσεις στα 7 αυτά «swing states» και στις οποίες οι διαφορές μεταξύ των δυο υποψηφίων είναι γύρω στην μονάδα και στις περισσότερες προηγείται οριακά ο Τράμπ.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας για την εκτίμηση του τελικού αποτελέσματος, είναι η συμμετοχή σε αυτές τις εκλογές. Η συμμετοχή από το 2004 είχε ανέβει γύρω στο 60% ενώ στις τελευταίες εκλογές του 2020 είχε εκτοξευτεί στο 66,6% από 60,1% το 2016. Σε αυτό ίσως έπαιξε ρόλο η αυξημένη λόγω κορωνοϊού «επιστολική ψήφος,» η οποία με κάποιες τροπολογίες που έγιναν θα περιοριστεί σε αυτές τις εκλογές. Ο περιορισμός της επιστολικής ψήφου πιθανόν να μειώσει τη συμμετοχή, κάτι που μπορεί να ευνοήσει τον Τραμπ καθώς η επιστολική ψήφος είναι ενδεχομένως πιο κοντά στην κουλτούρα των Δημοκρατικών.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αλλά και τις εκτιμήσεις των ειδικών αναλυτών (forecasters,) οι Δημοκρατικοί δείχνουν να παίρνουν εύκολα ή δύσκολα 226 εκλέκτορες, οι Ρεπουμπλικάνοι 219, ενώ οι 93 εκλέκτορες, αυτοί από τα λεγόμενα «swing states,» διεκδικούνται με ίσους όρους από τους δυο μονομάχους. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις (18/10/2024) οι Ρεπουμπλικάνοι δείχνουν να κερδίζουν σε 4 (Τζώρτζια, Βόρεια Καρολίνα, Ουισκόνσιν και Αριζόνα) από τις 7 αμφίρροπες πολιτείες, οι Δημοκρατικοί σε 1 (Πενσυλβάνια,) ενώ σε 2 (Μίσιγκαν, Νεβάδα) υπάρχει η απόλυτη ισοπαλία.
Συμπέρασμα. Αν η Κάμαλα Χάρις πάρει τις 2 άκρως αμφίρροπες, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, πολιτείες και καταφέρει να πάρει και μια από τις 4 που δείχνει να προηγείται ο Τραμπ θα πάρει μια οριακή νίκη σε βάρος του αντιπάλου της. Σε αντίθετη περίπτωση ο Ντόναλντ Τράμπ θα εκλεγεί με σημαντική διαφορά σε εκλέκτορες πρόεδρος, ενώ ίσως θα το έχει πετύχει αυτό, έχοντας χάσει για δεύτερη φορά τη λαϊκή ψήφο.
ΥΓ 1 Οι bookmakers χρήζουν φαβορί τον Τραμπ, δίνοντας στη νίκη του απόδοση 1.50, ενώ στη Χάρις δίνουν 2.50.
ΥΓ 2 Στο 90% περίπου των κομητειών της Αμερικάνικης επικράτειας [μια κομητεία (county) είναι γεωγραφική υποδιαίρεση μιας πολιτείας (state,) στην οποία δίνεται συνήθως και διοικητική εξουσία] με πληθυσμό πάνω από 50.000 κατοίκους πλειοψηφούν οι Δημοκρατικοί. Το αντίθετο συμβαίνει στις κομητείες με μικρό πληθυσμό (αγροτικές κυρίως περιοχές.) Έτσι παρατηρούμε το φαινόμενο στο Τέξας για παράδειγμα, το 2020 σε σύνολο 254 κομητειών, οι Ρεπουμπλικάνοι κέρδισαν στις 232 κομητείες και πήραν το 51,2% των ψήφων έναντι μόλις 22 κομητειών που κέρδισαν οι Δημοκρατικοί, οι οποίοι πήραν το 47,9% των ψήφων. Στην Νέα Υόρκη οι Δημοκρατικοί πήραν το 60,9% των ψήφων έναντι 37,7% των αντιπάλων τους, ενώ εκεί κέρδισαν τις 21 από τις 62 κομητείες της πολιτείες και οι Ρεπουμπλικάνοι τις 41. Τα μεγάλα αστικά κέντρα ψηφίζουν Δημοκρατικούς ενώ η επαρχία Ρεπουμπλικάνους, με ό,τι σημαίνει αυτό.
ΥΓ 3 Παρακάτω παρατίθεται το συγκριτικό γράφημα της συμμετοχής στις εθνικές εκλογές, Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών από το 1996 έως σήμερα.
Το 1996 ο εκλεγμένος πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν 60 ετών ενώ ο εκλεγμένος πρόεδρος των Ηνωμένων πολιτειών ήταν 50 ετών.
Οι δύο τελευταίοι πρωθυπουργοί της Ελλάδας εξελέγησαν σε ηλικίες 41 και 51 ετών αντίστοιχα. Οι δύο τελευταίοι πρόεδροι των Ηνωμένων πολιτειών εξελέγησαν σε ηλικίες 70 και 78 ετών αντίστοιχα (το τελευταίο μας δείχνει και το μεγάλο πρόβλημα που έχουν οι Αμερικάνοι για την ανάδειξη νέων ηγετών.)
Θεωρητικά, οι ηγέτες σε μικρή σχετικά ηλικία συγκινούν περισσότερο τα πλήθη στην σύγχρονη εποχή και ιδιαίτερα τη νέα γενιά (η μαύρη τρύπα της συμμετοχής στις ελληνικές εκλογές.) Τα παραπάνω στοιχεία όμως κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Είναι τελικά στραβός ο γιαλός ή εδώ στην Ελλάδα κάποιοι αρμενίζουν όπως να ΄ναι; Στην Ελλάδα κάποιοι έχουν μπερδέψει την έννοια και τη θέση του τεχνοκράτη στην ενεργή πολιτική ζωή. Ο σύγχρονος πολιτικός καλό είναι να είναι τεχνοκράτης, αλλά πάνω απ’ όλα οφείλει να είναι πολιτικός. Δηλαδή πρέπει εκτός των άλλων να έχει βιώσει καταστάσεις και να έχει καλή γνώση της κοινωνίας, ώστε να μπορεί να αφουγκράζεται την κοινή γνώμη και να συμμερίζεται τους προβληματισμούς και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο λαός. Και αυτό δεν αφορά κυρίως και μόνο τους ηγέτες των κομμάτων, αλλά και τους αμέσως από κάτω στην ιεραρχία. Φτάσαμε, μετά τα golden boys των τραπεζών να έχουμε στραφεί στα golden boys και girls της πολιτικής. Οι πρώτοι τα έκαναν μαντάρα. Οι δεύτεροι που το πάνε το «έργο»;
*Ο Μιχάλης Γιατράκος είναι φυσικός με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις πολιτικές επιστήμες, MSPS in Professional Politics, με εξειδίκευση Advanced Research Methods in Professional Politics.
Illustration: Πέγκυ Δαδάκη
