Είναι βράδυ. Ησυχία παντού, αλλά μέσα σου όλα φωνάζουν. Κάθε μέρα που περνά, γεμάτη δουλειές, υποχρεώσεις, εκρήξεις σκέψεων που τρέχουν σε λάθος κατευθύνσεις, και νιώθεις να χάνεις το νόημα. Τι έχει σημασία, τελικά; Ο χρόνος κυλά αμείλικτα και εσύ τρέχεις πίσω του, μα δεν φτάνεις πουθενά. Κι εκεί που οι λέξεις των άλλων έχουν στερέψει, εκεί που η ψυχή σου ζητά κάτι αληθινό, εμφανίζεται η ποίηση. Σαν μια απαλή ανάσα που δεν ήξερες ότι χρειάζεσαι. Ο Σεφέρης το ήξερε καλά. Ήξερε πώς να παίρνει το βάρος που κουβαλάς και να το μεταμορφώνει σε στίχο – μια μικρή, φωτεινή αλήθεια μέσα στο σκοτάδι της καθημερινότητας. Σε αναγκάζει να σταματήσεις, να κοιτάξεις μέσα σου. Σε υποχρεώνει να νιώσεις. Γιατί η ποίηση δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη. Μια ανάγκη που τρέφει την ψυχή σου εκεί που όλα τα άλλα αποτυγχάνουν.
Σε έναν κόσμο όπου όλα κινούνται γρήγορα, η ποίηση φαίνεται πολυτέλεια. Δεν έχουμε χρόνο για εμβάθυνση, για «άχρηστες» σκέψεις. Ποιος, άλλωστε, σταματά να διαβάσει μερικούς στίχους όταν η ζωή πιέζει από παντού; Κι όμως, εκεί ακριβώς είναι που ο Γιώργος Σεφέρης – και η ποίηση γενικότερα – κερδίζει το παιχνίδι. Σε κάνει να σταματήσεις. Σε υποχρεώνει να κοιτάξεις μέσα σου, ακόμα κι όταν δεν θέλεις. Και τότε, αρχίζει η διαδικασία της αναζήτησης του νοήματος.
Αναρωτήθηκες ποτέ αν η ζωή σου έχει αρκετό βάθος; Οι περισσότεροι από εμάς νιώθουμε το κενό, τη ρουτίνα. Τη δουλειά, τις υποχρεώσεις, τις «σημαντικές» μας επιδιώξεις, αλλά κάπου στο βάθος όλα μοιάζουν άδεια. Κάπου εκεί έρχεται η ποίηση να σου θυμίσει ότι υπάρχει κάτι παραπάνω. Για τον Γιώργο Σεφέρη, η ποίηση δεν ήταν απλώς λόγια σε χαρτί. Ήταν τρόπος επιβίωσης. Ήταν μια αληθινή ανάγκη για να γεμίσει τα κενά που η καθημερινότητα δεν μπορούσε να αγγίξει.
Στροφή
Στιγμή, σταλμένη ἀπὸ ἕνα χέρι
ποὺ εἶχα τόσο ἀγαπήσει
μὲ πρόφταξες ἴσια στὴ δύση
σὰ μαῦρο περιστέρι.
Ὁ δρόμος ἄσπριζε μπροστά μου,
ἁπαλὸς ἀχνὸς ὕπνου
στὸ γέρμα ἑνὸς μυστικοῦ δείπνου…
Στιγμὴ σπυρὶ τῆς ἄμμου,
ποὺ κράτησες μονάχη σου ὅλη
τὴν τραγικὴ κλεψύδρα
βουβή, σὰ νὰ εἶχε δεῖ τὴν Ὕδρα
στὸ οὐράνιο περιβόλι.
Ο Σεφέρης κι η ποίηση ως διέξοδος
Αν ψάχνεις για κάτι που να δίνει νόημα στις μέρες που περνούν χωρίς να αφήνουν κάτι πίσω τους, ο Σεφέρης είναι εδώ για να σου δείξει τον δρόμο. Στίχοι του όπως «Όπου και να ταξιδέψω, η Ελλάδα με πληγώνει» ή «Μένουμε στον ίδιο τόπο, βλέπουμε τον ίδιο ουρανό κι όμως δεν συναντιόμαστε ποτέ» δείχνουν μια αέναη αναζήτηση του τι πραγματικά σημαίνει να ζεις. Δεν ψάχνει απλώς ένα μέρος να ανήκει. Ψάχνει κάτι βαθύτερο: μια αίσθηση αυτογνωσίας.
Αυτή η αίσθηση, που τόσο λείπει από τη δική μας εποχή, είναι που κάνει την ποίηση του Σεφέρη τόσο επίκαιρη. Την ώρα που όλοι προσπαθούν να βρουν μια «ταμπέλα» που να τους ορίζει – αν είμαι αρκετά επιτυχημένος, αν έχω αρκετούς followers, αν η ζωή μου φαίνεται ωραία στους άλλους – η ποίηση σου λέει πως αυτά δεν αρκούν. Πρέπει να ψάξεις πιο βαθιά.
Σκέψου το: πόσο συχνά επιτρέπεις στον εαυτό σου να σταματήσει, να νιώσει την ύπαρξή του χωρίς τις προσδοκίες των άλλων; Η ποίηση του Σεφέρη δεν σου δίνει απαντήσεις, σου δίνει όμως τα εργαλεία για να κάνεις τις ερωτήσεις που αποφεύγεις.
Ἡ λυπημένη
Στὴν πέτρα τῆς ὑπομονῆς
κάθισες πρὸς τὸ βράδυ
μὲ τοῦ ματιοῦ σου τὸ μαυράδι
δείχνοντας πὼς πονεῖς·
κι εἶχες στὰ χείλια τὴ γραμμὴ
ποὺ εἶναι γυμνὴ καὶ τρέμει
σὰν ἡ ψυχὴ γίνεται ἀνέμη
καὶ δέουνται οἱ λυγμοί·
κι εἶχες στὸ νοῦ σου τὸ σκοπὸ
ποὺ ξεκινᾶ τὸ δάκρυ
κι ἤσουν κορμὶ ποὺ ἀπὸ τὴν ἄκρη
γυρίζει στὸν καρπό·
μὰ τῆς καρδιᾶς σου ὁ σπαραγμὸς
δὲ βόγκηξε κι ἐγίνη
τὸ νόημα ποὺ στὸν κόσμο δίνει
ἔναστρος οὐρανός.
Η ποίηση ως καθημερινή ανάγκη
Πολλοί πιστεύουν ότι η ποίηση είναι πολυτέλεια. Κάτι που κάνουν όσοι έχουν «χρόνο». Αλλά είναι ακριβώς το αντίθετο. Στην πραγματικότητα, η ποίηση είναι μια καθημερινή ανάγκη. Είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να βρούμε αλήθεια και βάθος, όταν όλα γύρω μας μοιάζουν επιφανειακά. Όταν τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αριθμούς, επιτυχίες, και προσωρινές ηδονές, η ποίηση έρχεται να μας θυμίσει ότι υπάρχει κάτι πιο μόνιμο, κάτι πιο αληθινό.
Ο Σεφέρης το καταλάβαινε αυτό καλά. Ίσως γι’ αυτό οι στίχοι του αντέχουν στον χρόνο. Η ποίηση του μιλάει σε έναν κόσμο που βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση – κάτι που ισχύει ακόμα περισσότερο σήμερα. Έχουμε γεμίσει με πληροφορίες, αλλά είμαστε κενά. Κάνουμε σχέσεις που κρατούν λίγο, δουλειές που δεν μας γεμίζουν, και κυνηγάμε στιγμές που εξατμίζονται. Κι όμως, η ανάγκη μας για νόημα, για κάτι βαθύτερο, παραμένει.
Η ποίηση, με την αφαίρεση και τη συμπυκνωμένη της δύναμη, μας υπενθυμίζει ότι το νόημα μπορεί να κρύβεται στις μικρές στιγμές. Σε λίγες λέξεις που, αν τους δώσεις χώρο, θα σου μιλήσουν. Σε αυτό το σημείο, ο Σεφέρης ήξερε να αναδεικνύει τη λεπτομέρεια, να κάνει το μικρό να φαίνεται μεγάλο. Μια απλή φράση μπορούσε να κρύβει μέσα της όλο το βάρος της ανθρώπινης ύπαρξης.
Πώς η ποίηση γεμίζει το κενό
Η ποίηση γεμίζει το κενό που νιώθουμε γιατί μας επιτρέπει να δούμε την ομορφιά και την τραγωδία της ζωής μαζί. Μας υπενθυμίζει ότι όλα είναι παροδικά, αλλά και ότι όλα είναι πολύτιμα. Όπως το έθεσε ο Σεφέρης, «Μένουμε στον ίδιο τόπο, βλέπουμε τον ίδιο ουρανό, κι όμως δεν συναντιόμαστε ποτέ». Μια φράση που, αν το σκεφτείς, κρύβει την ουσία του πώς περνάμε τις μέρες μας. Περνάμε δίπλα από την ομορφιά, αλλά δεν τη βλέπουμε. Χάνουμε στιγμές γιατί βιαζόμαστε να φτάσουμε κάπου αλλού.
Η ποίηση του Σεφέρη είναι μια υπενθύμιση ότι η ζωή δεν είναι μόνο η κορυφή. Είναι και οι μικρές στιγμές στη διαδρομή, οι άνθρωποι που συναντάμε, οι στιγμές που χάνουμε αλλά και αυτές που μας φτιάχνουν. Μας δείχνει ότι το κενό που νιώθουμε δεν θα καλυφθεί ποτέ αν δεν σταματήσουμε να κυνηγάμε το επιφανειακό και το προσωρινό.
Γιατί χρειαζόμαστε την ποίηση σήμερα
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε την ποίηση. Ζούμε σε μια εποχή όπου τα πάντα μοιάζουν βιαστικά, αποσπασματικά. Η ποίηση έρχεται να μας θυμίσει ότι η αλήθεια βρίσκεται στις σιωπές, στις στιγμές όπου κοιτάμε πίσω από τις λέξεις και βρίσκουμε κάτι βαθύτερο. Ο Σεφέρης ήξερε πως η ποίηση δεν είναι κάτι που διαβάζεις απλώς για να περάσει η ώρα. Είναι μια εσωτερική διαδικασία. Ένας τρόπος να δώσεις νόημα στο χάος που σε περιβάλλει.
Και στην τελική, αν δεν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βρει λίγο νόημα, τότε τι μας απομένει; Η ποίηση του Σεφέρη μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που ψάχνεις για να γεμίσεις τα κενά που νιώθεις μέσα σου. Ίσως, τελικά, να μην μπορείς να ζήσεις χωρίς ποίηση. Ή μάλλον, μπορείς – αλλά δεν θα ζήσεις πραγματικά.
