Λέγεται ότι αρκεί μια κλωστή για να ξηλωθεί ένα ολόκληρο πουλόβερ. Αν δεν πρόκειται για κλωστή, αλλά για ολόκληρο… μανίκι, τότε οι πιθανότητες είναι πολύ περισσότερες, αλλά και ταχύτερες. Η απόφαση της Γερμανίας να ενισχύσει τους ελέγχους σε όλα τα χερσαία σύνορά της, στην ουσία δηλαδή να περιορίσει τις διατάξεις της συνθήκης Σένγκεν, είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί νομικά, αλλά προκαλεί βαρύ πλήγμα στην πολύτιμη ελεύθερη κυκλοφορία της Ευρώπης και θα μπορούσε να δοκιμάσει σοβαρά την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Βερολίνο ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι οι έλεγχοι που εφαρμόζονται στα σύνορά του με την Αυστρία από το 2015 και από πέρυσι με την Πολωνία, την Τσεχία και την Ελβετία, θα επεκταθούν την επόμενη εβδομάδα στη Γαλλία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Δανία. Σε κράτη, δηλαδή, όπου οι έλεγχοι ήταν ανύπαρκτοι και σε κάποιες περιπτώσεις ο ταξιδιώτης, αλλά και ο γηγενής ούτε που καταλάβαινε πού τελείωνε το ένα κράτος και πού άρχιζε το άλλο. Η κίνηση γίνεται για να περιορίσει τη μετανάστευση και θα «προστατεύσει από τους σοβαρούς κινδύνους που ενέχει η ισλαμιστική τρομοκρατία και το σοβαρό έγκλημα», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ.
Αυτή φαίνεται ότι είναι και η πρώτη (και σημαντικότερη) απάντηση της κεντροαριστερής κυβέρνησης της Γερμανίας στην σημαντική και πια δεδομένη άνοδο της ακροδεξιάς, όπως αυτή καταγράφηκε και στα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών στα κρατίδια της Σαξωνίας και της Θουριγγίας.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η μετανάστευση είναι επίσης η μεγαλύτερη ανησυχία των Γερμανών. Κι επειδή οι εκλογές στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, οι οποίες γίνονται σε δύο εβδομάδες, έχουν πια το χαρακτήρα επίσημης δημοσκόπησης, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς προτίμησε αυτό το υπερβολικό, κατά την άποψη πολλών, μέτρο για να στείλει το μήνυμά του. Αν και γνωρίζει ότι είναι ένας επικίνδυνος ελιγμός, που μπορεί να συμπαρασύρει την στάση πολλών ακόμα Ευρωπαίων εταίρων.
Η υπουργός Φέιζερ ανακοίνωσε, επίσης, ότι οι νέοι έλεγχοι θα περιλαμβάνουν ένα σύστημα που θα επιτρέπει σε περισσότερους ανθρώπους να επιστρέφουν απευθείας στα σύνορα. Δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά ο κοινός νους συμπεραίνει ότι αυτό σημαίνει επαναπροώθηση. Η κεντρική θέση της Γερμανίας στην ΕΕ και το καθεστώς της ως η μεγαλύτερη οικονομία του γκρουπ, σημαίνει ότι οι έλεγχοι, που πρόκειται να τεθούν σε ισχύ στις 16 Σεπτεμβρίου για ένα πρώτο εξάμηνο, θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο που θα ξεπερνά πολύ τους πολίτες (και ψηφοφόρους) της χώρας.
Ο χώρος Σένγκεν χωρίς διαβατήρια δημιουργήθηκε το 1985 μετά την υπογραφή της ομώνυμης συνθήκης. Μέχρι τώρα περιλαμβάνει 25 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ συν άλλα τέσσερα, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας και της Νορβηγίας και επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία μεταξύ τους χωρίς συνοριακούς ελέγχους. Επιτρέπονται προσωρινοί έλεγχοι σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και εξαιρετικές περιστάσεις για την αποτροπή συγκεκριμένων απειλών για την εσωτερική ασφάλεια ή τη δημόσια πολιτική, και συνήθως επιβάλλονται μετά από τρομοκρατικές επιθέσεις, για μεγάλα αθλητικά γεγονότα και κατά τη διάρκεια πανδημίας. Τουλάχιστον αυτό ήταν ο κανόνας μέχρι τώρα.
Ήπιοι συνοριακοί έλεγχοι εντός Σένγκεν
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όμως, συχνά υπό την πίεση της ακροδεξιάς ρητορικής για τη μετανάστευση, σκέφτονται να επιβάλλουν εκ νέου ελέγχους χωρίς να δικαιολογούν συγκεκριμένες και συγκεκριμένες απειλές ή ξεκάθαρα επιχειρήματα ως προς το πώς οι έλεγχοι μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό τους. Εκτός από τη Γερμανία, τα μέλη της ζώνης Σένγκεν που ασκούν επί του παρόντος ελέγχους σε συγκεκριμένα σύνορα περιλαμβάνουν την Αυστρία, η οποία επικαλείται απειλές για την ασφάλεια που σχετίζονται με την Ουκρανία και πιέσεις στο άσυλο για τον έλεγχο των αφίξεων από τη Σλοβακία, την Τσεχία, τη Σλοβενία και την Ουγγαρία.
Η Δανία, επίσης, εφαρμόζει ελέγχους επικαλούμενη τρομοκρατικές απειλές που σχετίζονται με τον πόλεμο στη Γάζα και τους κινδύνους ρωσικής κατασκοπείας. Οι έλεγχοι, όμως, περιορίζονται μόνο στη θαλάσσια διέλευση και όχι στη χερσαία. Και η Γαλλία έχει κάποιους περιορισμούς, κυρίως στις πύλες εισόδου από τα λιμάνια του νότου, ,λόγω αυξημένης τρομοκρατικής απειλής.
Η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Σλοβενία και η Φινλανδία πραγματοποιούν επίσης συνοριακούς ελέγχους, με διάφορες αφορμές: τρομοκρατική δραστηριότητα, τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, τη δραστηριότητα των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές και το οργανωμένο έγκλημα στα Βαλκάνια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκαθαρίστηκε ότι είχε ενημερωθεί από πριν. Κι όπως δείχνουν τα πράγματα, δεν μπορεί να προβάλλει σοβαρές αντιρρήσεις στην απόφαση αυτή, όπως δεν έχει κάνει για κανένα κράτος-μέλος της που έχει εφαρμόσει συνοριακούς ελέγχους.
Οι συνέπειες, προφανώς, δεν θα είναι μόνο ο περιορισμός της μετανάστευσης. Κάποιοι αμφιβάλλουν ότι θα μειωθούν οι ροές έστω και κατά 1% και αποδίδουν το μέτρο μόνο στην προσπάθεια εντυπωσιασμού των πολιτών από την κυβέρνηση Σολτς. Οι οικονομικές, ωστόσο, συνέπειες φαίνονται μεγάλες. Μια έκθεση του Ιδρύματος Bertelsmann ήδη από το 2016 υπολόγιζε ότι η επανεισαγωγή των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα θα κόστιζε στην Ευρώπη περίπου 470 δισεκατομμύρια ευρώ στα επόμενα δέκα χρόνια.
Η συνέχεια είναι άγνωστη. Τι θα συμβεί αν η Γερμανία ζητήσει από τους γείτονές της να πάρουν πίσω μεγάλους αριθμούς από μετανάστες που θα τους σταματούν στα σύνορα; Η Αυστρία έχει ήδη δηλώσει ότι θα αρνηθεί να υποδεχτεί τους μετανάστες που αρνήθηκαν στα γερμανικά σύνορα. Και ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ χαρακτήρισε την απόφαση του Βερολίνου «απαράδεκτη» και ζήτησε επείγουσες διαβουλεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κάτι που αναμένεται να γίνει τις επόμενες ημέρες. Το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο για να αποφασίσει ένας, έστω κι αν αυτός είναι ο πιο μεγάλος.
