Roi Mat: Μια θεατρική παράσταση ανεβαίνει στο ιστορικό μπιλιαρδάδικο που κλείνει 50 χρόνια

Ένα στέκι 50 χρόνων. Ήρωες – θαμώνες του καταστήματος. Ένα περιθώριο βγαλμένοι όχι μόνο από συνοικιακούς μύθους, αλλά και από διάσημα θεατρικά και κινηματογραφικά έργα με θέμα το περιθώριο.

Δεν χρειαζόταν τίποτε παραπάνω για να ψάξω τι ακριβώς συμβαίνει στο Roi Mat, όταν διάβασα το δελτίο τύπου.

Roi Mat, ένα μπιλιαρδάδικο πολλές ιστορίες

«Το εγχείρημα ήταν τολμηρό. Μα παράσταση σε υπόγειο μπιλιαρδάδικο; Και όμως, κάθε ημερομηνία ήταν sold out! Νέοι και μεγαλύτεροι άνθρωποι, θαμώνες και μη κατέβηκαν την περασμένη σεζόν τα σκαλιά του Roi Mat στην Πλατεία Αμερικής για να παρακολουθήσουν την ομώνυμη site-specific παράσταση του Γιώργου Κλεάνθους.

Έπειτα από την τόσο θερμή αποδοχή, ο Ψηλός, ο Μικρός κι ο Άγιος- οι τρεις πολύ ιδιαίτεροι χαρακτήρες του έργου-επιστρέφουν στην ιστορική αίθουσα διασκέδασης της Πατησίων και είναι έτοιμοι να παίξουν ξανά τη δική τους αξέχαστη παρτίδα!»

Παρασκευή μεσημέρι μίλησα στο τηλέφωνο με τον συγγραφέα και σκηνοθέτη της παράστασης, Γιώργο Κλεάνθους, Σάββατο απόγευμα ήμουν έξω από το μπιλιάρδαδικο, την ταμπέλα του οποίου έκρυβε ένα φυτό, όχι τόσο παλιό όσο τα 50 χρόνια του καταστήματος.

Κατέβηκα την ημιφωτισμένη σκάλα -καθώς μόνο δύο μεγάλα φωτιστικά ήταν αναμμένα, αυτά πάνω από δύο μπιλιάρδα. Η πρόβα είχε ξεκινήσει εδώ και ώρα κι εγώ κάθισα ήσυχα και διακριτικά σε μια πολυθρόνα από όπου μπορούσα να παρατηρώ χωρίς να αποσπώ την προσοχή των ηθοποιών, Σωτήρη Δούβρη, Μιχάλη Καλιότσου, Γιάννη Σέρρη.

Σκεφτόμουν πόσες γενιές ανθρώπων στριμώχτηκαν σε αυτό το υπόγειο, από πόσο διαφορετικά -ή και όχι, προβλήματα προσπάθησαν να ξεχαστούν, πόσα κιτρινισμένα από τα τσιγάρα δάχτυλα έπιασαν χάιδεψαν τις ξύλινες στέκες…

Η πρόβα πηγαίνει καλά, έχει ρυθμό, οι διάλογοι δεν είναι αφύσικοι -μόνιμο πρόβλημα του σύγχρονης ελληνικής συγγραφής και 45 λεπτά αργότερα, μετακινούμαστε με τον Γιώργο Κλεάνθους σε ένα γωνιακό σαλονάκι για τη συνέντευξη.

Γιώργος Κλεάνθους: «Με ελκύουν οι άνθρωποι του περιθωρίου»

Πώς βρήκες το μαγαζί; Είχες αποφασίσει από την αρχή πως το Roi Mat θα ανέβει στον φυσικό του χώρο;

Γιώργος Κλεάνθους: Όχι! Να επισημάνω ξεκινώντας πως είμαι θαμώνας του Roi Mat. Πρώτα γράφτηκε το έργο με αφορμή την ανθρωπογεωγραφία των ανθρώπων και τις καταστάσεις που βιώνουν σε έναν τέτοιο χώρο.

Συχνάζεις δηλαδή σε αυτόν ακριβώς τον χώρο;

Λέω χαριτολογώντας πως είμαι τρόφιμος εδώ.

Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σου με τη συγγραφή θεατρικών έργων;

Το Roi Mat είναι το τρίτο μου έργο. Το πρώτο είναι το Εν Κινήσει, το οποίο ανέβηκε στην Κύπρο το 2013 και στη συνέχεια στην Αθήνα, στο Κακογιάννης, ακολούθησε Ο Σύμβουλος Κατοικίας -ένα μονόπρακτο, και τέλος το Roi Mat.

Τώρα, το πώς ξεκίνησε… Γενικότερα έγραφα, διηγήματα και άλλες μορφές πεζογραφίας και απλώς μού γεννήθηκε η ιδέα πως θα μπορούσα να γράψω και ένα θεατρικό έργο.

Ήταν δύσκολη η μετάβαση από την Κύπρο στην Αθήνα;

Όχι. Αν εξαιρέσει κανείς τα μεγέθη, που ειδικά αυτό της Αθήνας τρομάζει, σε όλα τα άλλα δεν ένιωσα κάποια ιδιαίτερη δυσκολία. Η κουλτούρα είναι σχεδόν ίδια.

Ήρθα βέβαια με έναν σκοπό, να σπουδάσω σκηνοθεσία, οπότε δεν έδωσα και τόση σημασία στα δευτερεύοντα…

Βλέποντας την παράσταση μπορώ να σου πω πως θυμήθηκα τον Παίκτη, ταινίες νουάρ των 1960s, με ανθρώπους του περιθωρίου που ζούνε πολύ διαφορετικές ζωές από εκείνες των οικογενειαρχών που ολοκληρώνουν το 8ώρο τους και επιστρέφουν στο σπίτι…

Το Roi Mat το μπιλιαρδάδικο που βρισκόμαστε τώρα και συζητάμε ζει στιγμές δόξας. Στην παράσταση το έχω αλλάξει αυτό: Είναι εγκαταλελειμμένο από ιδιοκτήτη, θαμώνες και πελάτες. Πηγαίνουν πλέον σε πιο μοντέρνα μαγαζιά. Οι τρεις ήρωες της παράστασης, όμως, τους οποίους χαϊδευτικά αποκαλώ «δια βίου θαμώνες», δεν θέλουν να το εγκαταλείψουν. Γιατί εκεί αισθάνονται ασφαλείς και κυρίαρχοι. Αλλά είναι απομεινάρια μιας άλλης εποχής, που το μπιλιάρδο ήταν τζόγος, ενώ στα άλλα μαγαζιά είναι όλα πιο στυλιζαρισμένα.

Οι τύποι λοιπόν είναι περιθωριακοί και ο ένας από αυτούς, ο Ψηλός, που είναι ο διαχειριστής του μαγαζιού, έχει σκεφτεί ένα τρελό σχέδιο για να δώσει ξανά στο μαγαζί την παλιά του αίγλη: Έχει σκεφτεί μια κομπίνα. Προσπαθεί δηλαδή να το κάνει με το λάθος τρόπο!

Υπάρχει και ο μαθητής του Ψηλού, που εκείνος τον χρησιμοποιεί για να λειτουργήσει το κόλπο. Όλα ανατρέπονται, όμως, όταν εμφανίζεται ο Άγιος, ο οποίος είναι ο Διάβολος, όχι Άγιος, που ανατρέπει τις ισορροπίες και τους παρασύρει όλους.

Σε έλκουν οι άνθρωποι του περιθωρίου;

Γενικά αυτό που με ελκύει και το βλέπω αυτό στους ανθρώπους του περιθωρίου, είναι ταυτοχρόνως καλοί και κακοί. Βασικά βαριέμαι τους μονίμως καλούς και τους μονίμως κακούς.

Είχες αναφορές στην πραγματικότητα από τους θαμώνες του Roi Mat;

Ναι. Οι χαρακτήρες που υπάρχουν στο έργο είναι εμπνευσμένοι από ανθρώπους που έχω συναντήσει και εδώ, στο Roi Mat, αλλά και σε άλλα στέκια. Το έναυσμα για να γραφτεί το έργο ήταν όταν επισκεπτόμουν δικά μου στέκια έπειτα από πολύ καιρό. Κι ενώ είχαν περάσει χρόνια από την τελευταία μου επίσκεψη, τα πράγματα ήταν ακριβώς τα ίδια. Μέχρι και οι θέσεις που καθόντουσαν. Αυτό δείχνει και κάποιον εγκλωβισμό.

Εγκλωβισμένοι στο βασίλειο τους. Παράδοξο… Ίσως γιατί αισθάνονται ασφαλείς, πως μπορούν να ορίζουν πράγματα…

Ναι, έξω από εκεί τα πράγματα θα είναι διαφορετικά για εκείνους, ίσως και να αισθάνονται αδύναμοι.

Τα μπιλιαρδάδικα κάποια στιγμή, εκεί γύρω στη δεκαετία των 2000s είχαν εκλείψει…

Ναι! Και πλέον υπάρχει άνθηση και πάλι. Ίσως να γοητεύει τους νέους αυτό το ρετρό στοιχείο. Σκέψου πως το Roi Mat κλείνει φέτος 50 χρόνια, είναι ιστορικό μαγαζί.

Εσύ πως έγινες θαμώνας εδώ;

Μένω λίγο πιο πάνω. Το μπιλιάρδο με χαλαρώνει.

Στην παράσταση ακολουθείς μια old school συνταγή, αν και είναι σύγχρονη.

Ό, τι μοιάζει old school και ρετρό στο έργο υπάρχει για να δείξει πόσο ξεπερασμένοι είναι οι χαρακτήρες.

Πλέον τα νέα παιδιά μπορεί να παίζουν μπιλιάρδο στο κινητό τους…

Η άγνοια είναι πολύ μεγάλη στα νέα παιδιά σε όσα συμβαίνουν στον φυσικό και τον ψηφιακό κόσμο. Για παράδειγμα, όταν παίζεις μπιλιάρδο στο tablet θα πατήσεις τον αντίχειρά σου πάνω στην οθόνη για να ορίσεις τη δύναμη που θα έχει το χτύπημα στην μπάλα. Σκέψου πως γράφεις ένα μήνυμα, είτε παίζεις μπιλιάρδο, είτε «σκοτώνεις» κάποιον σε κάποιο βίαιο παιχνίδι, ο αντίχειρας κάνει την ίδια κίνηση. Πατάς την οθόνη με την ίδια δύναμη. Με το ίδιο πάτημα κάποιος μπορεί να απολύσει κόσμο, για παράδειγμα. Στον φυσικό κόσμο δεν υπάρχει αυτό.

Βλέπεις ανθρώπους που να αρνούνται να βιώσουν αυτή τη νέα πραγματικότητα;

Ναι. Και δεν είναι μόνο οι άνθρωποι. Βλέπω τη φύση των πραγμάτων να αλλάζει στον ψηφιακό κόσμο. Για παράδειγμα, η χρήση των social media. Τα social media είχαν ξεκινήσει για να επικοινωνείς με τους φίλους σου. Πλέον δεν έχεις φίλους, αλλά followers, πουλάς πράγματα.

Και υπάρχει και η τοξικότητα…

Είναι το ίδιο παράδειγμα με τη στέκα στο μπιλιάρδο. Είναι εύκολο να είσαι τοξικός όταν δεν βλέπεις τον άλλον. Ενώ όταν τον έχεις μπροστά σου και βλέπεις την αντίδρασή του, μπορεί να νιώσεις κάτι.

Πώς σκέφτεσαι να προχωρήσεις στο θέατρο ή τον κινηματογράφο;

Η επόμενη παράσταση θα είναι μισή – μισή. Θα είναι μια ταινία και μια παράσταση που θα πουν μια ιστορία. Θα ξεκινήσει η ταινία και στη συνέχεια θα συνεχίζουν οι ηθοποιοί της παράστασης, που θα είναι ίδιοι χαρακτήρες.

Θέλω να κάνω και μια ταινία… Το χαρακτηριστικό μου είναι πως έχω πολλές ιδέες και ανάλογα τι γουστάρω το προχωράω. Πάντοτε με ελκύει το θέμα. Στο Roi Mat όλα έχουν να κάνουν με την ουσιαστική επικοινωνία. Ο Ψηλός που θέλει να σώσει το μαγαζί έχει ως βαθύτερη επικοινωνία να μην μείνει μόνος του. Αλλά χάνει τον δρόμο του, επειδή δεν έχει ουσιαστική επαφή με το άτομο που τον στηρίζει, το χάνει. Και μένει εντελώς μόνος.

Σε φοβίζει να μείνεις μόνος; Δεν αναφέρομαι στη μοναχικότητα, αλλά στη μοναξιά…

Δεν έχω απάντηση, τις πιο πολλές φορές τα έργα τα γράφω ως ερώτηση, ως προβληματισμό. Νομίζω πως όλους μας φοβίζει η μοναξιά. Είναι χαρακτηριστικό του είδους μας να είμαστε σε αγέλες…

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου δημιουργοί, τα αγαπημένα σου έργα;

Έχω αγάπη στα έργα του Άλμπι, του Μάμετ, του Μουρσελά… Το σινεμά του Κόπολα. Στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Και στον ασιατικό. Μου αρέσουν οι μεγάλοι, ο Κουροσάβα… Το πιο κοινωνικό, αλλά ταυτόχρονα και πιο ποιητικό, στην αστική μορφή του. Αν, παράδειγμα, το Roi Mat ήταν τραγούδι, θα ήταν του Άκη Πάνου. Ο Μπέκετ μου αρέσει, επίσης, ο Ντοστογιέφσκι.

Είσαι του κλασικού, άρα, όχι του μοντέρνου… Τα επόμενα σχέδια σου τι περιλαμβάνουν;

Θα πάμε στην Κύπρο, στη Λεμεσό, αρχές Ιανουαρίου, για να ανεβάσουμε την παράσταση, πάλι σε σφαιριστήριο. Η παραγωγή θα είναι ίδια. Α και θέλω να ευχαριστήσω τον ιδιοκτήτη του Roi Mat.

Α, για πες μου λίγο, πως έγινε η διαπραγμάτευση και σου δόθηκε το Roi Mat για να ανεβάσεις την παράσταση,

Με τον κύριο Νίκο έχουμε πολύ καλή σχέση. Του πρότεινα την ιδέα, είδε πως θα μπορούσε να βοηθήσει και το μαγαζί και το έκανε. Φέτος το μαγαζί κλείνει τα 50 χρόνια. Να ευχαριστήσω και τους θαμώνες του Roi Mat, που έρχονται εθελοντικά πριν την παράσταση, στήνουν καρέκλες, με βοηθούν με τις αφισοκολλήσεις.

Αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στους χαρακτήρες της παράστασης;

Εννοείται. Τα ονόματα που χρησιμοποιούνται είναι όλα θαμώνων. (γέλια) Τους λέω πως μπορεί να χρησιμοποιώ τα ονόματα αλλά δεν είστε εσείς, οι χαρακτήρες είναι ρεμάλια. (γέλια)

Roi Mat, Η Πλοκή

Ένας δια βίου θαμώνας προετοιμάζεται με τον μαθητή του για τη συμμετοχή τους σε κάποιο τοπικό τουρνουά μπιλιάρδου. Όλα κυλούν ομαλά, όταν ένας από τους παλιούς παίχτες του μαγαζιού κάνει την εμφάνισή του ανατρέποντας όλες τις ισορροπίες…

Μια παράσταση εμπνευσμένη από το αυθεντικό μπιλιαρδάδικο της πλατείας Αμερικής, Roi Mat, που μιλά με τρυφερότητα και σαρκαστικό χιούμορ για τη φιλία, τη μοναξιά, τη νοσταλγία και τη ματαιότητα, με τις συγκρούσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες να είναι εκρηκτικές. Σαν το πρώτο «σπάσιμο» μιας παρτίδας μπιλιάρδου…

Σημείωμα συγγραφέα/σκηνοθέτη

Το μυστηριώδες Roi Mat δεν είναι απλώς ένα μπιλιαρδάδικο. Είναι ένας θρύλος, ένας μύθος, ένας κόσμος ονείρων χαραγμένος στις αναμνήσεις των ανθρώπων που τον έχουν επισκεφθεί, που τον έχουν ζήσει, που έχουν μεγαλώσει μέσα σ’ αυτόν. Με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων λειτουργίας του, εμπνευσμένος από την ιστορία του, αποφάσισα με την ομάδα μου ν’ ανεβάσουμε την ομώνυμη παράσταση. Ένα σύγχρονο έργο, που ακολουθεί τρεις χαρακτήρες, δια βίου θαμώνες του. Το ύφος του έργου είναι κωμικοτραγικό και με αφορμή το μπιλιάρδο και τις περιπέτειες των ηρώων μιλάει για θέματα φιλίας, εξουσίας, μοναξιάς και ματαιοδοξίας. Το κοινό αγκάλιασε την παράσταση και μας έδωσε την ώθηση να την παρουσιάσουμε και πάλι φέτος.

Γιώργος Κλεάνθους