Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος πήγε φαντάρος. Σιγά την είδηση. Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος έγραψε ένα τρομερό βιωματικό βιβλίο που διαβάζοντάς το μαθαίνεις πράγματα που φανταζόσουν (οι gay άνδρες δεν υπηρετούν στον ελληνικό στρατό εξαιτίας του κραξίματος και της ομοφοβίας που επιτρέπεται στους φαντάρους και αξιωματικούς του ελληνικού στρατού), πράγματα που είχες ακούσει (ναι, σε παραμεθόριες περιοχές υπηρετούν τα λαϊκά παιδιά γιατί τα βύσματα έχουν πάρει τα τηλέφωνά τους και κανόνισαν να τρώνε στην μάνα τους) και πράγματα που δεν θα ήθελες να γνωρίζεις (οι φαντάροι που υπηρετούν σε Χίο και Λέσβο μπορεί ακούσια ή εκούσια να κάνουν pushbacks σε πρόσφυγες). Αυτό είναι σίγουρα είδηση.
Δεν περίμενα ποτέ ότι θα διαβάσω ένα βιβλίο που συναντάται τόσο συχνά η λέξη «λέλα». Εσύ περίμενες ότι οι γυναίκες θα έκαναν binge reading ένα βιβλίο για τον στρατό;
Σίγουρα δεν είχα σκοπό να γράψω ένα βιβλίο για να το διαβάσουν μόνο όσοι έχουν πάει στρατό, όσοι κάνουν τη θητεία τους ή όσοι ετοιμάζονται να μπουν. Να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν είχα καν σκοπό να γράψω βιβλίο. Βρέθηκα φαντάρος στα 29 μου από υποχρέωση. Οι αρχές μου με ανάγκασαν να καταταγώ και να μην επιδιώξω κάποια απαλλαγή. Σκέφτηκα ότι δεν είμαι καλύτερος από τους άλλους. Αλλά, οκ ένιωθα ότι η ζωή μου μπαίνει σε παύση. Η διαδικασία του γραψίματος με βοήθησε να καταλάβω τι σημαίνει η εμπειρία του στρατού.
Πίσω στην ερώτηση, έγραψα τα βιώματά μου γιατί θέλω ο αναγνώστης να καταλάβει ότι ο στρατός κουβαλά τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Κι ότι η ανοργανωσιά του και η λογική του κακού δημοσίου είναι εξόφθαλμη. Δεν λειτουργεί τίποτα σωστά και στον ελληνικό στρατό. Πχ, έχουμε ελάχιστα C-130 μεταγωγικά για να μεταφέρουν στρατιωτικό εξοπλισμό, δεν χρειάζεται να σου εξηγήσω τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Ούτε ότι νοερά μάθαμε να χειριζόμαστε τον όλμο ενώ υπηρετούσαμε ως ολμιστές. Η εκπαίδευση στο στρατό είναι κακή. Αυτό το κρατικό ξεχαρβάλωμα που διαπιστώσαμε ότι υπάρχει με την τραγωδία στα Τέμπη είναι κάτι που υπάρχει σε όλους τους κρατικούς θεσμούς. Οπότε, με τα βιώματά μου ασκώ κριτική και το θεωρώ πατριωτική πράξη.
Το όνομά σου είχε ακουστεί πολύ με το σκάνδαλο των υποκλοπών εξαιτίας του ρεπορτάζ σου, δεν σε κάλεσε ποτέ κάποιος από το ΓΕΕΘΑ ρε παιδάκι μου να σου ζητήσει αποδείξεις και ονόματα;
Κανένας. Και το ξαναλέω, είναι πατριωτικό μας καθήκον να συζητάμε τα προβλήματα του στρατού. Τον τρόπο που αντιμετωπίζονται στον στρατό οι Μουσουλμάνοι, οι Ελληνοαλβανοί δεν τον συζητάμε ποτέ. Πώς θα διορθωθούν τα κακώς κείμενα; Αυτά που γράφω στο βιβλίο βιωματικά είναι μια ειλικρινέστατη αποτύπωση, χωρίς ίχνος υπερβολής.
Δίνει μαθήματα ζωής ο στρατός;
Αδιαμφισβήτητα. Είναι μια εμπειρία που σε μετατοπίζει ως άνθρωπο. Βγαίνεις εντελώς έξω από τη φούσκα σου. Έκανα τη θητεία μου μέσα στην πανδημία και είδα αξιωματικό που έκανε κηρύγματα για τη νέα τάξη πραγμάτων, κατά των εμβολίων και χρησιμοποιούσε όλη τη ρητορική ΨΕΚ. Με παιδί. Κουβαλούσε και όπλο. Όταν στην Θ(λ)ήβα άκουσα ότι ένας Μουσουλμάνος δεν πήρε εσκεμμένα μετάθεση στον Έβρο ή σε ακριτικό νησί γιατί «δεν ξέρουμε με ποιους θα πάτε όταν έρθει η ώρα» δεν πίστευα ότι κάποιος μπορεί τόσο ανοιχτά να το λέει αυτό. Δεν πίστευα ότι ο θεσμικός ρατσισμός είναι τόσο έντονος στον στρατό.
Από την άλλη, ήταν ανακουφιστικό που συνάντησα και πιο προοδευτικούς αξιωματικούς. Στη Θήβα για κάποιο λόγο είδα και πολλούς σεξιστές φαντάρους. Στη Χίο ο διοικητής ήταν αρκετά προοδευτικός.
Έμαθα από το βιβλίο ότι οι Έλληνες πάσχουμε από το «Σύνδρομο της Κύπρου»
Δεν έζησα τίποτα γραφικό με τους απέναντι στη διάρκεια της θητείας μου. Ωστόσο, διαπίστωσα ότι όταν είσαι στον ελληνικό στρατό όλοι πιστεύουν ότι κάποια στιγμή, νύχτα μάλλον, θα μας την πέσουν οι Τούρκοι. Υπάρχει αυτή η αίσθηση. Κυρίως, ο φόβος.
Δεν φοβήθηκες την έκθεση γράφοντας τις σκέψεις σου;
Δεν σημαίνει ότι επειδή κάνω ερευνητικό ρεπορτάζ δεν έχω ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Αυτό το βιβλίο το έγραψα ως ρεπόρτερ και ως φαντάρος. Θέλω να ανοίξει μια συζήτηση. Αν αυτό προϋποθέτει να εκτεθώ, είναι μικρό το τίμημα.
Βλέποντας από απόσταση την εμπειρία του στρατού άλλαξε καθόλου η αίσθησή σου για όσα βίωσες;
Το φανταρικό είναι ένα δράμα, τα βλέπεις όλα μεγαλοποιημένα και σε υπερβολή. Ο φαντάρος εκφράζει έντονα το συναίσθημά του. Θα σου πω κάτι πολύ προσωπικό, είμαι ο πρωτότοκος γιος μιας πολύτεκνης οικογένειας. Ο πατέρας μου με έκανε σε νεαρή ηλικία και η σχέση μας πέρασε από πολλές διακυμάνσεις. Είναι ένας άντρας που είναι σκληρός με τον εαυτό του κυρίως. Δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά του. Όταν μπήκα στη Θήβα, άρρητα, περάσαμε σε άλλο level επικοινωνίας.
Ο στρατός με έμαθε να κάνω υπομονή. Και όταν η εμπειρία αυτή ισορρόπησε μέσα μου είδα ότι γύρισα πιο ταπεινός. Έμαθα πολλά. Είδα 18χρονο παιδί που δεν σπούδασε στη Νομική όπως εγώ να μου μαθαίνει να μην γκρινιάζω για τα πάντα. Είδα απείθαρχο παιδί από την επαρχία να είναι ο πιο εργατικός φαντάρος. Γιατί στα λέω αυτά, γιατί κατάλαβα πρακτικά ότι όλοι έχουν ένα ταλέντο. Όλοι. Και μπορεί να ακουστεί κάπως αλλά κατάλαβα ότι δεν είμαι το κέντρο του κόσμου. Αυτή η διαδικασία που ξεκίνησε ως μια υποχρέωση με το ζόρι έγινε κομμάτι του εαυτού μου και πλέον λέω ότι ήταν επιλογή μου να υπηρετήσω.
Διάβασαν οι συφάνταροι σου το βιβλίο σου;
Ναι, και είναι συγκινητικό. Πολλά παιδιά μου έχουν πει μπράβο επειδή τα έγραψα αυτά που ζήσαμε. Άλλοι, που υπηρέτησαν σε επόμενη φουρνιά στο ίδιο μέρος μου έστειλαν μηνύματα ότι πέρασαν ακριβώς τα ίδια. Και ότι ένιωσαν μια ταύτιση. Ξέρεις ο σεξισμός και η ματσίλα δεν επιτρέπει εύκολα στους άνδρες να εκφράζονται. Η ματσίλα μας συνθλίβει. Χτύπησε η ταύτιση λοιπόν γιατί στο στρατό αισθανόμαστε ευάλωτοι.
Μου έστειλαν και δυο αξιωματούχοι μήνυμα. Χαρούμενοι που κάποιος έγραψε για τα κακώς κείμενα.
Θα ξαναπάς στη Χίο;
Εννοείται, και στις Οινούσσες, τους αγάπησα αυτούς τους τόπους.
Θέλω να σου κάνω μια δύσκολη ερώτηση σε συμβατική τηλεφωνική γραμμή, σκέφτεσαι να κάνεις ένα ρεπορτάζ για τα pushbacks που κάνει ο ελληνικός στρατός; Είναι σοβαρή καταγγελία αυτή.
Θα σου πω, προσωπικά δεν μου ζητήθηκε ποτέ να συμμετάσχω ως φαντάρος σε επιχείρηση επαναπροώθησης. Έφτασαν όμως τρεις μαρτυρίες που μιλάνε για τιμητικές άδειες σε φαντάρους σε φυλάκιο στη Λέσβο αν εντόπιζαν εγκαίρως βάρκες για να δοθεί σήμα στο λιμενικό. Και μου μίλησε φίλος που βρέθηκε σε περιστατικό στις Οινούσσες (στην Παναγία το τελευταίο νησί πριν τους απέναντι). Δεν υπάρχει τίποτα το πατριωτικό στα pushbacks. Είναι εγκληματικό. Κοίτα, έμειναν πολλά πράγματα έξω από το βιβλίο που μπορεί να γίνουν ρεπορτάζ. Και πρέπει να μαθευτούν, γιατί τα παιδιά του κόσμου πηγαίνουν στρατό. Εμείς.
Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος σίγουρα επέστρεψε ευτυχισμένος στο σπίτι του, κουβαλώντας ένα σουβενίρ από τη θητεία του, τον γάτο του. Ο Ιωσήφ θα του θυμίζει για χρόνια τον φίλο του στο στρατό, κι ότι ένιωσε κάτι σε ένα μέρος που δεν επιτρέπεται να νιώθεις. «Είσαι συναισθηματικά ευνουχισμένος στο στρατό. Δεν προβλέπεται το συναίσθημα». Επέστρεψε με τις χειρόγραφες σημειώσεις του που έγιναν το βιβλίο «Στη χώρα του Χωσέ», με το επίμετρο γραμμένο από τον μέντορά του Χριστόφορο Κάσδαγλη. Συνεχίζει το δύσκολο ερευνητικό ρεπορτάζ στους Reporters United, γράφει και στο Vouliwatch. Ετοιμάζει και το επόμενο βιβλίο του. «Νιώθω πολύ κοντά στον εαυτό μου όταν γράφω» λέει. Κι αναρωτιέται αν καταλαβαίνω τι εννοεί.
Info: Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Θοδωρής Χονδρόγιαννος θα βρίσκεται τη Δευτέρα 11/9 στις 20:30, στο 51ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως (Σκηνή: Καλλιρόη Παρρέν), για την παρουσίαση του βιβλίου του «Στη χώρα του Χωσέ». Μάθετε περισσότερα για το βιβλίο εδώ.
