Η ομάδα 4frontal θα μας παρουσιάσει την αληθινή ιστορία της Σπυριδούλας, μιας 12χρονης υπηρέτριας από τη Ματαράγκα Αγρινίου, που μετακόμισε στην πρωτεύουσα για να εργαστεί στο εύπορο σπίτι ενός ζευγαριού στον Πειραιά. Επί δύο συναπτά έτη, το ζεύγος την κακοποιούσε σωματικά και ψυχικά, φτάνοντας ως το σημείο να την κάψουν με το ηλεκτρικό σίδερο στο σώμα και το πρόσωπο. Βρήκαμε τους σκηνοθέτες και την Νεφέλη Μαϊστράλη που έγραψε το πρωτότυπο θεατρικό έργο και τους ρωτήσαμε τα πάντα.
Γιατί η ιστορία μιας 12χρονης ψυχοκόρης του 1950 πρέπει να ειπωθεί το 2023;
Χάρης: Θεωρούμε ότι η ιστορία της τότε 12χρονης Σπυριδούλας συνομιλεί άμεσα με το 2023. Ιδίως ως μία δωδεκάχρονη που παλεύει για το δικαίωμα της στην αυτοδιάθεση. Πρόκειται για μία επισήμως καταγεγραμμένη μαρτυρία βάναυσης κακοποίησης με άμεση απειλή για τη ζωή της σε μία εποχή που το να αρθρώνεις την κακοποίηση σου δεν υπήρχε ως επιλογή. Σήμερα θα μπορούσε να αποτελεί τη φωνή ενός ολόκληρου κινήματος. Επιπλέον, η ιστορία της Σπυριδούλας έχει διαμορφώσει το συλλογικό ασυνείδητο καθώς αποτέλεσε σύμβολο στην δεκαετία του ’50. Για εμάς είναι ένα όχημα για να μιλήσουμε για την σημερινή πατριαρχική πραγματικότητα όπου η ταξικότητα και η έμφυλη βία καταπιέζουν θηλυκότητές και ενίοτε τις φτάνουν μέχρι το θάνατο. Πολλά τα τρανταχτά παραδείγματα που έχουν δει το φως τη δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια.
Δυο άντρες σκηνοθετούν μια φεμινιστική παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών, σας τρόμαξε; Είναι ένα στοίχημα που θέλετε να κερδίσετε;
Χάρης: Δεν νομίζω ότι μας τρόμαξε. Αντιμετωπίσαμε την διαδικασία με μεγάλη χαρά και όρεξη και ήρθε σαν συνέχεια μετά την «Εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας» που ήταν μία μελέτη για τη γυναικεία χειραφέτηση στην Ελλάδα μιας και είχαμε εργαστεί ενδελεχώς και εις βάθος στο θέμα. Προσωπικά δηλώνω σύμμαχος σε οποιοδήποτε αγώνα ατόμου ή θηλυκότητας διεκδικεί το δικαίωμα του/ης στην ισότητα. Η οποία κατά την ταπεινή μου άποψη μοιάζει ακόμα να είναι μακρινή. Το στοίχημα νομίζω για εμάς είναι να μεταφέρουμε με ακρίβεια όλες αυτές τις ιστορίες των κοριτσιών με την ευχή και την ελπίδα η παράσταση να μας πάει ένα βήμα πιο κοντά στην ισότητα.
Θανάσης: Καθόλου. Πέρα από το πραγματικό μας ενδιαφέρον για τα έμφυλα θέματα και την λογική συνέχεια που λέει και ο Χάρης, αφού πρόκειται για ένα έργο που γεννήθηκε μέσα από την ομάδα και την ενασχόληση μας με αυτή τη θεματική , θα έλεγα ότι πρόκειται και για έναν φόρο τιμής σε όλες τις Σπυριδούλες αυτής της χώρας από τότε μέχρι σήμερα. Αυτό είναι το στοίχημα.
Τι ρόλο παίζουν οι Θραξ Πανκc στην παράσταση;
Χάρης: Οι Θραξ Πανκc έχουν συνθέσει ένα μοναδικό τραγούδι σε εξαιρετικούς κατά τη γνώμη μου στίχους της Νεφέλης Μαϊστράλη. Επίσης θα ακουστούν οι ενορχηστρώσεις που έχουν κάνει σε ορισμένα παραοδοσιακα τραγούδια διασκευασμένα πάλι με στίχους της Νεφέλης. Μία δημιουργική συνομιλία της Ελλάδας του σήμερα με την Ελλάδα του χθες μέσω παραδοσιακής μουσική με πανκ ήχους που δηλώνοντας εμμέσως ότι τα κακώς κείμενα της κοινωνίας του χθες είναι ακόμα εδώ.
Ποια ήταν η πρώτη σας σκέψη όταν η Νεφέλη σας μίλησε για τις Σπυριδούλες;
Θανάσης: Στην αρχή ξαφνιάστηκα ευχάριστα με την δομή και την ιδέα, μετά για λίγο τρόμαξα αλλά στη συνέχεια αγάπησα το κείμενο μέχρι και το τελευταίο κόμμα. Είμαι μεγάλος φαν.
Χάρης: Ότι είναι μία πραγματικά δημιουργική ιδέα το έργο να γραφτεί σε μορφή σύγχρονης τραγωδίας αγκαλιάζοντας τους δραματουργικούς άξονες και την ιστορία της Σπυριδούλας που είχαμε συμφωνήσει εξαρχής. Ένα ρίσκο που αξίζει να πάρουμε και ένα πείραμα που ακόμα και αν αποτύχει δεν θα μετανιώσουμε.
Ποιες είναι οι δικές σας Σπυριδούλες;
Χάρης: Είναι ψυχοκόρες της δεκαετίας του ’50-’60 εκπρόσωποι ενός κοινωνικού φαινομένου που ήθελε ανήλικα κορίτσια από την ελληνική επαρχία να μεταναστεύουν στα αστικά κέντρα για να δουλεύουν ως υπηρέτριες χωρίς εγγυήσεις ή κάποιου είδους εργασιακής προστασίας ή δικαιωμάτων. Θύματα ταξικής ανισότητας και έμφυλης βίας που εργάζονταν θυσιάζοντας τη σωματική και ψυχική τους υγεία για να επιβιώσουν. Η κάθε μία έχει μία ξεχωριστή ιστορία εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα που αξίζει να ειπωθεί.
Θανάσης: Είναι όλα αυτά τα κορίτσια που μίλησαν και ακόμα περισσότερο όλα όσα δεν μίλησαν ή δεν έχουν μιλήσει ακόμα.
Είναι η παράσταση ένα ταξικό σχόλιο από την ομάδα 4frontal; Βλέπουμε σήμερα να υπάρχει αυτό το χάσμα και να συνεχίζεται η κακοποίηση;
Θανάσης: Όπως και να το κάνουμε το θέμα είναι πάντα ταξικό. Είναι σχεδόν αδύνατο να μην είναι. Μπορεί το χάσμα να φαίνεται μικρότερο, μπορεί η κακοποίηση να έχει όνομα αλλά νομίζω ότι ο δρόμος δυστυχώς είναι μακρύς ακόμα.
Χάρης: Και εγώ θεωρώ πως ναι και στα αλήθεια το μόνο που χρειάζεται για να το διαπιστώσει κανείς είναι μία ματιά στις ειδήσεις ή έξω από το παράθυρο του σπιτιού μας.
Νεφέλη, πότε αποφάσισες να γράψεις μια παράσταση για την κακοποίηση των γυναικών;
Δεν θυμάμαι πότε γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να καταπιαστώ με το γυναικείο ζήτημα. Ήδη από παιδί, η μητέρα μου, ούσα φεμινίστρια, μου μιλούσε συχνά για θέματα ισότητας των φύλων και γυναικείας χειραφέτησης. Μεγαλώνοντας, απόκτησα τις δικές μου αναφορές και αντιλήφθηκα ότι πρόκειται για ένα ζήτημα που είναι τρομακτικά επίκαιρο, δυσεπίλυτο και με καίει. Μέσα στους κόλπους της ομάδας, συζητώντας τις θεματικές που θα καταπιαστούμε για να προτείνουμε νέες παραγωγές, ο Χάρης Κρεμμύδας-ο εις εκ των σκηνοθετών- είχε την αρχική ιδέα για την παράσταση «Η εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας» με τον Θανάση Ζερίτη-τον έτερο σκηνοθέτη- να κρίνει το ζήτημα φλέγον και να θέλει να δημιουργήσει επ’ αυτού. Έτσι, συντονιστήκαμε και αλλήλο-εμπνευστήκαμε.
Είναι η παράσταση αυτή μια φυσική συνέχεια του «Η εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας»;
Νεφέλη: Και στις δυο περιπτώσεις, διαπραγματευόμαστε έννοιες που σχετίζονται με το έμφυλο ζήτημα και την διαρκή κακοποίηση που υφίστανται οι γυναίκες μέσα στα χρόνια. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές σχετικά με το κέντρο βάρους της κάθε δραματουργίας αλλά και το είδος του θεάτρου που προτείνεται. Στην Εκπαίδευση η παράσταση είναι πιο κοντά σε μια απόδοση φόρου τιμής σε περισσότερο ή λιγότερο γνωστές γυναίκες της ελληνική ιστορίας που κατάφεραν να ανταπεξέλθουν στο σκληρό πατριαρχικό περιβάλλον που τις καταπίεζε, με τη δομή να είναι πιο χαλαρή. Στις Σπυριδούλες, άξονας της παράστασης είναι η ταξική και έμφυλη ανισότητα, μέσα από τη διαχείριση του κοινωνικού φαινομένου της «ψυχοκόρης», ενώ η δομή είναι πολύ πιο στιβαρή, καθώς πρόκειται για θεατρικό έργο, εξ αρχής, εμπνευσμένο από την ιστορία της Σπυριδούλας.
Γιατί σας γοητεύει τόσο η Αθήνα του 1950-1960 και κάνετε παραστάσεις βασισμένες σε μυθιστορήματα και πραγματικές ιστορίες της εποχής;
Νεφέλη: Δεν θα το περιόριζα τόσο στενά σ’ αυτή τη δεκαετία, αλλά ναι, μας γοητεύει πολύ η ιστορία και δη, η αληθινή. Ειδικά, τι συνέβη στην χώρα αυτή στον Εμφύλιο και μετά από αυτόν-ποιες δυναμικές υπερίσχυσαν-μας αφορά πολύ. Όσον αφορά στη συγγραφή, αξιοποιώντας το παρελθόν μπορείς να μιλήσεις για το παρόν, με μεγαλύτερη ελευθερία. Επίσης, η σύγχρονη ελληνική ιστορία και η άγνοια αυτής σχετίζεται άμεσα με όλα τα κακώς κείμενα που βιώνουμε σήμερα, πολιτικά και κοινωνικά. Γι’ αυτό, μας ενδιαφέρει να φέρνουμε στο φως πολιτικοκοινωνικά γεγονότα του παρελθόντος. Το αντιλαμβανόμαστε ως μια μορφή αντίστασης, σ’ αυτά που ζούμε, χωρίς να παραγνωρίζουμε, βεβαίως, την αξία του αγώνα στους δρόμους που είναι και το σημαντικότερο.
Info: Σπυριδούλες της Νεφέλης Μαϊστράλη, ΠΕΙΡΑΙΩΣ 260 – ΧΩΡΟΣ Ε, 8 – 11 Ιουλίου. Εισιτήρια εδώ.
Παίζουν Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ελένη Τσιμπρικίδου. Σκηνοθεσία Θανάσης Ζερίτης, Χάρης Κρεμμύδας
Στις 10 και 11 Ιουλίου η παράσταση θα είναι προσβάσιμη σε κοινό με προβλήματα όρασης και ακοής. Πιο συγκεκριμένα θα υπάρχει απτική περιήγηση και ακουστική περιγραφή, για άτομα με προβλήματα όρασης και διερμηνεία και υπερτιτλισμός για άτομα με προβλήματα ακοής.
