Τα συλλογικά τραύματα ενέχουν αυτό το στοιχείο: αποτελούν τομή στον χρόνο, διαχωρίζοντάν σε ένα ισχνό «πριν» και ένα βαρύ «μετά». Το κλίμα των επερχόμενων εκλογών είναι επιφορτισμένο από όσα αποκάλυψε η τραγωδία στα Τέμπη και η νέα γενιά, αυτή που «καίει» περισσότερο από κάθε άλλη τα υποψήφια κόμματα, συνταράχθηκε όσο κανείς από το δυστύχημα του Μαρτίου. 

Ποιες είναι οι απόψεις, τα κυρίαρχα συναισθήματα και η συμμετοχή των νέων στις κινητοποιήσεις μετά το θανατηφόρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη; Τι πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει για να είναι ασφαλείς οι σιδηροδρομικές μεταφορές και ποιοι μπαίνουν στο κάδρο της ευθύνης για το δυστύχημα; Ποιες ευρύτερες τάσεις αποτυπώνονται σε σχέση με την εμπιστοσύνη των νέων στους θεσμούς και το ιδεολογικό-πολιτικό τους προφίλ; Σκοπεύει η νέα γενιά να συμμετάσχει στις βουλευτικές εκλογές; Αυτά είναι τα κύρια ερωτήματα τα οποία επιχείρησε να απαντήσει η ποσοτική έρευνα του Eteron.

Η έρευνα, της οποίας επιστημονική υπεύθυνη είναι η Λουκία Κοτρωνάκη, διδάσκουσα και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, πραγματοποιήθηκε σε όλη τη χώρα τον Απρίλιο του 2023 (12-19 Απριλίου). Τα στοιχεία της έρευνας συνέλεξε η aboutpeople. 

«Το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών βιώθηκε ως ‘ηθικό σοκ’», επισημαίνει η Λουκία Κοτρωνάκη σχετικά με τα συμπεράσματα της έρευνας, λέγοντας πως τα συναισθήματα που κυριάρχησαν στη νέα γενιά μετά τα Τέμπη ήταν οργή και ντροπή. «Η μετουσίωση της οργής σε ηθική προσταγή για ενεργό δράση εξηγεί την μαζική είσοδο των ανθρώπων χωρίς προηγούμενη οργανωτική ένταξη στη διαμαρτυρία […]. Αποκλειστικά τα συναισθήματα δεν αρκούν για να προσδώσουν στη συλλογική δράση διάρκεια στο χρόνο. Είναι αναγκαία η ύπαρξη σταθερών (οργανωτικών) χώρων αλληλεγγύης και αμοιβαιότητας, χώρων επιτέλεσης της διαδικασίας συγκρότησης συλλογικών ταυτοτήτων και αξιακών πλαισιώσεων, σφυρηλατώντας προτροπές για ανάληψη περαιτέρω δράσης», τονίζει. 

Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας:

  • Το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών βιώθηκε ως «ηθικό σοκ».
  • Τα συναισθήματα που κυριάρχησαν το διάστημα μετά το δυστύχημα ήταν η οργή και η ντροπή.
  • Η μετουσίωση της οργής σε ηθική προσταγή για ενεργό δράση εξηγεί την μαζική είσοδο των ανθρώπων χωρίς προηγούμενη οργανωτική ένταξη στη διαμαρτυρία.
  • Η διάρκεια της δράσης εξαρτάται από το ισοζύγιο μεταξύ θετικών (ελπίδα, αγανάκτηση) και αρνητικών συναισθημάτων (οργή, ντροπή).
  • Η οργή χωρίς ελπίδα, σπάνια εκβάλλει σε μορφές συντονισμένης συλλογικής δράσης. Η ντροπή χωρίς την απόδοση ευθύνης σε ισχυρούς άλλους, δεν μετασχηματίζεται σε αγανάκτηση και επιδρά παραλυτικά αντί να οδηγεί σε ανάληψη συλλογικής δράσης.
  • Τα συναισθήματα που κυριαρχούν σήμερα σε σχέση με το δυστύχημα των Τεμπών είναι, σταθερά, αρνητικά: Οργή (43.7%), Ντροπή (17%), Απελπισία (19.7%). Η «Αισιοδοξία ότι θα αλλάξει η κατάσταση» ανιχνεύεται σε ένα 3.1%.
  • Στις κινητοποιήσεις συμμετείχε το 37.8% των ερωτηθέντων.
  • Το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων (64.6%) δεν εντάχθηκε σε οργανωμένο μπλοκ, ενώ το ποσοστό αυτών που συμμετείχαν για πρώτη φορά ήταν σχετικά μικρό (13.6%) έναντι ενός 84.9%.
  • Οι συμμετέχοντες/ουσες στις κινητοποιήσεις πληροφορήθηκαν για τα γεγονότα διαμαρτυρίας κυρίως από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (54.3%) και τον κοινωνικό περίγυρό τους (23%)
  • Οι κύριες ευθύνες για το δυστύχημα των Τεμπών κατανέμονται σχεδόν ισομερώς στην κυβέρνηση 59.5% και όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις 58.3% και αντίστοιχα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα (28.8% και 22.8% αντίστοιχα).
  • Επικρατέστερη προκρινόμενη λύση προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση θεωρείται η επανακρατικοποιήση του επιβατικού έργου στο σύνολο του (38.3%).
  • Την πρόθεση ψήφου επηρεάζουν πολύ περισσότερο οι «Ακρίβεια – Πληθωρισμός» (43.4%), «Οικονομία – Ανάπτυξη» (43%), «Δικαιοσύνη – Διαφάνεια» (40%) παρά η «Τραγωδία των Τεμπών» (18.5%).
  • Αναφορικά με τις ιδεολογικές ταυτίσεις, ο ατομικισμός εμφανίζει μια σχετική αξιακή υπεροχή (22.2%) ενώ μια τάση πολιτιστικού προοδευτισμού εκτεινόμενη από Σοσιαλδημοκρατία μέχρι τον Αναρχισμό είναι εξίσου αξιοσημείωτη (35%). Ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό (19.3%) δηλώνει «Δεν ξέρω/δεν απαντώ».
  • Η κρίση εμπιστοσύνης διατρέχει οριζόντια όλο το σύμπλεγμα των θεσμών. Υψηλότερα ποσοστά αναξιοπιστίας αποσπούν τα «Πολιτικά Κόμματα» (88%) και η «Κυβέρνηση» (75.4%) και χαμηλότερα ο «Στρατός» και οι «Ανεξάρτητες Αρχές» (57.7% και 56.9%, αντίστοιχα). Αδιαμφισβήτητη είναι και η έλλειψη εμπιστοσύνης στα ΜΜΕ με την τηλεόραση (86.7%) στην κορυφή.
  • Η κρίση εμπιστοσύνης στα πολιτικά κόμματα και την κυβέρνηση δεν μεταφράζεται με αποχή από τις εκλογές. Το 82.1% δηλώνει πως πρόκειται να ψηφίσει στις εκλογές της 21ης Μαΐου και το 77.5% ότι προτίθεται να ψηφίσει σε περίπτωση επαναληπτικών.
  • Δεδομένης της υψηλού βαθμού αναξιοπιστίας στην κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα εν γένει, η ψήφος αποτελεί μια αμυντική πολιτική πράξη και μορφή πολιτικής συμμετοχής χαμηλών προσδοκιών. Σε συντριπτικό ποσοστό το δείγμα 66.2% πιστεύει πως η ζωή του πρόκειται να βελτιωθεί μέσω της προσωπικής του προσπάθειας.

Κατέβασε ολόκληρη την έρευνα με πίνακες εδώ.