Μερικές φορές δεν ξέρεις τι είναι αληθινό και τι κατασκευασμένη πραγματικότητα. Ένας νέος παπάς και η πρεσβυτέρα του Σταματία Γεωργαντή, το 1998, όταν εκείνος ήταν 26 μόλις ετών, εμφανιζόταν σε άπειρες εκπομπές που έψαχναν το φιλανθρωπικό τους άλλοθι για να μπουν στην καρδιά του τηλεθεατή και μιλούσαν για την επιθυμία τους να δημιουργήσουν έναν χώρο στοργής και φροντίδας για τα αόρατα παιδιά της χώρας μας, τα παραμελημένα, τα κακοποιημένα, τα εγκαταλελειμμένα. Κι εμείς είχαμε την ανάγκη να πιστέψουμε τον άνθρωπο με το ράσο που άπλωσε αθώα το χέρι του να συντρέξει τα παιδιά. Είχαμε ανάγκη ένα πρότυπο. Κάτι λέει αυτό για εμάς.
Δεν είχαμε αναρωτηθεί τότε γιατί η “Κιβωτός του Κόσμου” δεν υπάγεται στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Μάθαμε τώρα ότι όταν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών επιχείρησε να βοηθήσει τον πατέρα Αντώνιο και την “Κιβωτό του Κόσμου” με κάποιου είδους εποπτεία, ο τελευταίος αρνήθηκε. Και ήμασταν ανακουφισμένοι που κάποιος κάλυπτε το κενό της κρατικής πρόνοιας και χαρούμενοι δίναμε τα χρήματά μας. Δεν είχαμε αναρωτηθεί αν λογοδοτεί κάπου ο πατήρ Αντώνιος πριν σπάσει ο κύκλος της σιωπής. Δεν είχαμε τολμήσει να ξεστομίσουμε ανοιχτά ότι πάντα στα ιδρύματα υπάρχουν πολλά συμφέροντα μαζεμένα (δωρεές, κληροδοτήματα, περιουσίες).
Το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό όταν έγιναν γνωστές οι πρώτες καταγγελίες στην Καθημερινή ήταν η Λευκή Κορδέλα του Χάνεκε. Η ταινία διαδραματίζεται σε ένα φανταστικό προτεσταντικό χωριό της Γερμανίας το Eichwald, από τον Ιούλιο του 1913 έως και τον Αύγουστο του 1914, όπου ο τοπικός πάστορας, ο γιατρός και ο βαρώνος επιβάλλονται στις γυναίκες της περιοχής, στα παιδιά και στους αγρότες. Σε αυτό το χωριό, όλες οι γυναίκες είναι υποταγμένες. Ο πουριτανός πάστορας αναλαμβάνει μαθήματα εκμάθησης της θρησκείας και δημιουργεί στα έφηβα παιδιά του μία ένοχη συνείδηση πάνω σε φαινομενικά μικρές παραβάσεις. Τα αναγκάζει να φορούν λευκές κορδέλες ως υπενθύμιση της αθωότητας και της αγνότητας από τις οποίες έχουν παραστρατήσει. Αυτά τα παιδιά θα μεγαλώσουν ως η πρώτη γενιά Γερμανών που θα γίνουν Ναζί.
Όταν ο γιος του εξομολογείται ότι αγγίζεται, ο πάστορας δένει τα χέρια του αγοριού στο προσκέφαλο του κρεβατιού κάθε βράδυ. Ο γιατρός, ένας χήρος, αντιμετωπίζει τα παιδιά του χωριού ευγενικά αλλά εξευτελίζει την οικονόμο του( την τοπική μαία) και βρίσκεται τη νύχτα με την έφηβη κόρη του. Αφηγητής της ταινίας είναι ο ντόπιος δάσκαλος (Κρίστιαν Φρίντελ), γέρος πλέον, ο οποίος ανακοινώνει ρητά ότι αυτά τα οδυνηρά γεγονότα “θα μπορούσαν ίσως να ξεκαθαρίσουν κάποια πράγματα που συνέβησαν σε αυτή τη χώρα“. Ναι, οι μεγάλοι auteur συνήθως μας αποσαφηνίζουν το μέλλον που έρχεται βασιζόμενοι στο παρελθόν.
Η βασική ιδέα ήταν να γίνει μια ταινία για μια ομάδα παιδιών που μετατρέπουν τα ιδανικά που τους έχουν κηρυχτεί σε περιβάλλοντα συστημικής κακοποίησης σε ιδεολογίες, και στη συνέχεια τιμωρούν τα άτομα που έκαναν το κήρυγμα, τα οποία δεν ζουν σύμφωνα με αυτά τα ιδανικά. Όταν ο δάσκαλος μοιράζεται τις υποψίες του με τον Λουθηρανό λειτουργό -τον άνθρωπο που κρίνει το καλό και το κακό στο όνομα του Θεού- ο λειτουργός απειλεί να στείλει τον δάσκαλο στη φυλακή αν επαναλάβει ποτέ αυτούς τους παράφρονες ισχυρισμούς.
Οι καταγγελίες πληθαίνουν και η σαπίλα εξαπλώνεται
Πάμε στην υπόθεση με την Κιβωτό του Τρόμου και το τσουνάμι καταγγελιών, Σύμφωνα με τη μαρτυρία 19χρονου από το ρεπορτάζ του Πρώτου Θέματος (που υπογράφουν οι Άρια Καλύβα/ Δημήτρης Πώποτας) ο πατήρ Αντώνιος “…είχε κοντά του τρία άτομα, τους οποίους γενικά τους αποκαλούσε “βλάκα” και “ηλίθιε”, ενώ ποτέ δεν έβγαζε και έβαζε μόνος του τα παπούτσια και τις κάλτσες του. Ήθελε να τον υπηρετούν. Κι εγώ απ’ όταν ξεκίνησα να είμαι κοντά του θεωρούσα δεδομένο να του βάζω τα παπούτσια, να του βάζω το ράσο και είχα συνηθίσει να τον ακούω να με λέει “βλάκα, ηλίθιο, άχρηστο”. Και αυτή τη συμπεριφορά είχε σε όσα παιδιά άρχισαν να είναι κοντά του…”.
Και συνεχίζει λέγοντας “στην Καλαμάτα από το καλοκαίρι μέχρι και τον Νοέμβριο, που κάναμε μπάνιο στη θάλασσα, στα παιχνίδια που κάναμε στο νερό, πνιξίματα – πατητές, κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, καθώς έκανε πως με έπνιγε στο νερό, άρχισε να βάζει το χέρι του μέσα στο μαγιό μου. Στην αρχή προσπάθησα να το δικαιολογήσω με την αγάπη που του είχα και δεν έλεγα τίποτα”. Σε άλλο σημείο δυσκολευόμαστε να διαβάσουμε τι έζησε μέσα στο ίδρυμα ως τρόφιμος:”Ένα άλλο πρωινό, εκεί που κοιμόμουν, κατάλαβα ότι ο πατήρ έτριβε το γεννητικό του όργανο στο πίσω μέρος του κεφαλιού μου, πάνω από τα ρούχα του. Εγώ ξύπνησα, κοπάνησα το χέρι μου από τα νεύρα μου και κάθισα απέναντί του. Για 5 λεπτά δεν μιλούσε κανένας μας και μετά με εντελώς φυσιολογικό ύφος μου είπε “γιατί κάθεσαι εκεί; Eλα δίπλα μου”. Η Κιβωτός του Κόσμου είναι η απόδειξη ότι το ιδρυματικό σύστημα φροντίδας αποδείχτηκε ότι είναι επιβλαβές για τους ενοίκους και ότι παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Η πλειοψηφία των ιδρυμάτων στην Ελλάδα δεν έχει επαρκές επιστημονικό προσωπικό, και δεν εποπτεύονται επαρκώς ή καθόλου.Βάζοντας ένα παιδί σε ίδρυμα δημιουργούμε σχεδόν σίγουρα έναν δυσλειτουργικό ενήλικα.
Αναδοχή και τεκνοθεσία
Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία μπορεί πλέον να σταματήσει να πέφτει από τα σύννεφα, να ξεπεράσει το στάδιο του ηθικού πανικού και να ωριμάσει τώρα που σπάει το απόστημα (και ίσως έχει ξεπεράσει τις ενοχές και το αίσθημα της ντροπής που της έμαθαν οι αυστηροί και παλαιολιθικοί παπάδες στις κατηχήσεις τους να αισθάνεται) ώστε να μιλήσει για αποϊδρυματοποίηση. Σύμφωνα με την Unicef, πάνω από 1 στα 4 παιδιά που μένουν σε ιδρύματα παιδικής προστασίας υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση ενόσω βρίσκονται σε καθεστώς κοινωνικής φροντίδας.
Ο ιδρυματισμός απέτυχε, πρέπει να βρούμε τι θα κάνουμε με τα παιδιά που για διάφορους λόγους δεν μεγαλώνουν με τη βιολογική οικογένεια τους. Οι επιλογές πρέπει να απευθύνονται στις ατομικές ανάγκες και επιθυμίες του κάθε παιδιού. Επιτυχία του κράτους δεν είναι μόνο να φτιάχνει κοινωνικές δομές αλλά να φεύγουν από αυτές είτε με αναδοχή είτε με υιοθεσία τα παιδιά. Πλέον είναι επιτακτική ανάγκη. Για να αποφύγουμε το μέλλον που μας τρομάζει όλους. Μια κοινωνία που δεν φροντίζει τα παιδιά της είναι καταδικασμένη.
