Μπορεί να επιτευχθεί μια ουσιαστική τιμωρία/λογοδοσία για δημόσια πρόσωπα που θεωρητικά δεν λογοδοτούσαν σε κανένα; Είναι η κουλτούρα της ακύρωσης ένα εργαλείο/όπλο των θυμάτων/της κοινωνίας/ των αδύναμων και περιθωριοποιημένων για να διεκδικήσουν εκ νέου την αξία τους απέναντι σε πρόσωπα εξουσίας που είχαν σφετεριστεί μια δύναμη που ποτέ στην τελική δεν ήταν δική τους;
Ο Πέτρος Φιλιππίδης ακυρώνεται. Ο ηθοποιός “διαγράφεται” και από την ταινιοθήκη των καναλιών. Αντιμετωπίζεται από τα τηλεοπτικά κανάλια όπως ένα ορθογραφικό λάθος που σβήνεται με διορθωτικό μπλάνκο. Αλλά τι γίνεται όταν ο μαρκαδόρος είναι ανεξίτηλος και πάντα θα βλέπεις ένα λεκέ; Είναι η πολιτική ορθότητα ισοπεδωτική και –πιθανότατα- επιφανειακή; Γιατί το πρόβλημα υπάρχει. Η κακοποίηση που υπέστησαν νεαρές κοπέλες δεν μπορεί να ξεχαστεί.
Μετά την απομάκρυνσή του από τη σειρά της ΕΡΤ “Χαιρέτα μου τον Πλάτανο”, όταν το όνομά του ενεπλάκη σε υποθέσεις σεξουαλικών αδικημάτων, ο πρωταγωνιστής “διαγράφεται” και από την ταινιοθήκη των καναλιών, τα οποία πήραν από κοινού την απόφαση να τον διαγράψουν. Προσωπικά, δεν θα πήγαινα να δω μια νέα ταινία με τον Κέβιν Σπέισι, θα επέκρινα ηθικά όποιον του έδινε ρόλο σε μια νέα τηλεοπτική σειρά. Ομολογώ ότι θα ξαναέβλεπα το αριστούργημα “Συνήθεις Ύποπτοι”. Μπορεί να μου προκαλούν αηδία άνθρωποι σαν τον Πολάνσκι. “Το μωρό της Ρόζμαρι” παραμένει μια από τις καλύτερες ταινίες που έχω δει. Δεν θα ξαναδώ τον Louis CK. Γελάω ακόμη με τα αστεία του γιατί τα θυμάμαι. Και νιώθω άσχημα.
Πίσω στο cancel culture του Φιλιππίδη. Μου γεννιούνται αναπάντητα ερωτήματα. Γνώριζαν οι ιθύνοντες των καναλιών τις παραβατικές συμπεριφορές που τώρα ακυρώνουν; Σε κάθε μικρόκοσμο τα πραγματικά προβλήματα κρύβονται κάτω από το χαλάκι εισόδου. Αλλά το ερώτημα παραμένει: Μπορεί ο πολιτισμός να δεχθεί διαγραφή; Το έργο του Φιλιππίδη, ο “Λάκης ο Γλυκούλης”, το “Πενήντα Πενήντα”, τα επεισόδια των Απαράδεκτων ανήκουν στον Φιλιππίδη; Όχι. Ανήκουν στο κοινό; Ναι. Θα κρίνει το κοινό αν θέλει να τα παρακολουθήσει; Όχι.
Η κουλτούρα της ακύρωσης λειτουργεί σε ένα δυαδικό πλάισιο, σωστό ή λάθος. Αλλά, οι περισσότεροι ενήλικες με ηθική συνείδηση ξέρουν ότι ποτέ δεν μπορείς να κινηθείς αποκλειστικά στο δρόμο της αρετής. Sad but true. Δεν σημαίνει, φυσικά δεν σημαίνει, ότι θα γίνεις κακοποιητής τραυματίζοντας ψυχικά όποιον συναντάς στο δρόμο σου. Αλλά, συνήθως, η πραγματική ζωή μας αναγκάζει να ισορροπούμε σε μια ενδιάμεση κατάσταση.
Στον Πέτρο και τα κορίτσια του πρωταγωνιστούσε ο Πέτρος Φιλιππίδης στο ξεκίνημα της καριέρας του το 1994. Ήταν η σειρά που ακολούθησε το Χάι Ροκ. Όλοι οι συντελεστές αυτής της σειράς (ας αναφερθώ στην Ρένια Λουιζίδου, την Νικολέττα Βλαβιανού, τον Σπύρο Μπιμπίλα μεταξύ άλλων) που παίρνουν πνευματικά δικαιώματα (και ουσιαστικά βγαίνει ο μισθός τους) τώρα που τα κανάλια αποφάσισαν να μην ξαναπροβάλλουν παραγωγή που συμμετέχει ο Πέτρος Φιλιππίδης, τι λάθος έκαναν και πληρώνουν τις αμαρτίες του Πέτρου Φιλιππίδη; Και οι σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, συμπρωταγωνιστές, γκεστ, ηθοποιοί με μια ατάκα που λαμβάνουν πνευματικά δικαιώματα από όλες αυτές τις σειρές που βλέπαμε σε επαναλήψεις όλα αυτά τα χρόνια γιατί πρέπει να χάσουν ένα σημαντικό εισόδημα; Δυστυχώς, το έργο του Φιλιππίδη ήταν πάντα συλλογικό. Αυτός θεωρούσε ότι η επιτυχία βασιζόταν αποκλειστικά στον ίδιο.Έστω ότι δεχόμαστε ότι λειτουργεί η κουλτούρα της ακύρωσης και μπορούμε να μποϊκοταρουμε διασημότητες που είναι προβληματικές. Τι γίνεται με τις παράπλευρες απώλειες που δεν έχουν φταίξει σε κάτι;
Να θυμίσουμε ότι ο πρώην θιασάρχης και ηθοποιός βρίσκεται στις φυλακές της Τρίπολης, με τη σύμφωνη γνώμη εισαγγελέα και ανακρίτριας, με τις κατηγορίες ενός βιασμού και απόπειρας άλλων δύο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα υπάρχουν πληροφορίες για την ύπαρξη και άλλων περιπτώσεων -«ενεργών» χρονικά αδικημάτων- που περιγράφουν κακοποιητικές συμπεριφορές του ηθοποιού. Δεν τίθεται θέμα υπεράσπισης των ποινικών αδικημάτων κανενός. Η δικαιοσύνη κλήθηκε να κάνει το έργο της. Η κοινωνία το δικό της.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μια κοινωνία είναι να συγχέει την ακύρωση με την οργή ως δημόσια αντίδραση. Η κουλτούρα της ακύρωσης εισήλθε στις ζωές μας παράλληλα με τα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Το #MeToo, ευτυχώς, έσκασε γιατί έπρεπε να μετατοπιστεί το βλέμμα της κοινωνίας από την αγνόηση της μακροχρόνιας ύπαρξης κακοποιητικών συμπεριφορών, στην απαίτηση πραγματικών διώξεων και δικαστικών ποινών. Ωστόσο, η κουλτούρα της ακύρωσης δεν συνδυάζεται πάντοτε με τις ποινές αλλά, κυρίως, με την κουλτούρα της αφύπνισης.
Ίσως θα έπρεπε να κινηθούμε συλλογικά προς την κουλτούρα των συνεπειών. Και να καταλήξουμε –επίσης συλλογικά- ποιος αποφασίζει για την ακύρωση των προσώπων. Γιατί είναι λεπτή η γραμμή και μπορεί το διαδικτυακό πλήθος να γίνει ένας όχλος που με το πρόσχημα της κοινωνικής δικαιοσύνης να επιτεθεί σε οποιονδήποτε δεν εξυπηρετεί τη δική του ατζέντα. Το κακό σενάριο είναι αυτό. Που πάντα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν. Η κουλτούρα της ακύρωσης δεν είναι αποκλειστικά το όπλο των προοδευτικών, φιλελεύθερων ανθρώπων. Πάρα πολύ εύκολα μπορεί να γίνει η κουλτούρα ενός φασιστικού όχλου. Μακάρι να μην το δούμε να συμβαίνει. Αλλά έχουμε δει ιστορικά παραδείγματα.
Στην θεωρία, η κουλτούρα της ακύρωσης είναι τρομερά λυτρωτική. Κάθε άνθρωπος που έχει εκφραστεί ρατσιστικά, σεξιστικά και ομοφοβικά θα έπρεπε να μην έχει δημόσιο βήμα. Στην πράξη, αυτό δεν εφαρμόζεται. Μια πολωτική ρητορική εφαρμόζεται, κανιβαλιστικά. Ιδανικά θα έπρεπε να διδάχθει η κουλτούρα της ενσυναίσθησης.
Δεν μένει τίποτα ανέγγιχτο από την πόλωση (εμείς και οι άλλοι). Δεν πρέπει να ταξινομηθούν τα πράγματα ως καλά ή κακά. Η ακύρωση του Πέτρου Φιλιππίδη δεν λύνει το πρόβλημα της κατάχρησης εξουσίας στο θέατρο και των κακοποιητικών συμπεριφορών. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.
