Βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, κατασκευασμένα. Αυτά αναπαρήγαγε η Βάνα Μπάρμπα σε συνέντευξή της στο Δημήτρη Δανίκα στο Πρώτο Θέμα μιλώντας για τις καταγγελίες συναδέλφων της που μίλησαν για τον εργασιακό εκφοβισμό του Γιώργου Κιμούλη. “Τι έχει γίνει τώρα ξαφνικά! Τι Me too, τι μι σου… Γιατί βγαίνουν όλα τώρα. Με προβληματίζει όλη αυτή η κατάσταση. Η απαράδεκτη κατάσταση. Καλά, τόσα χρόνια δεν ξέρανε ποιος είναι καλός, ποιος είναι σκληρός;”, όπως είπε στη συνέντευξή της.

Κάτι πήγε λάθος μάλλον. Πριν λίγες μέρες, ερωτηθείσα για την ίδια υπόθεση, από διαφορετικό μέσο, το αριστερόστροφο ενημερωτικό site 24/7 είχε δώσει μια εντελώς άλλη απάντηση. “Έμεινα εμβρόντητη. Βέβαια, ένας καλός καλλιτέχνης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και καλός άνθρωπος. Αλλά το ότι γίνονται αυτά στον χώρο τον δικό μας και για να υπάρχουν μία και δυο και τρεις φωνές σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά. Δεν ξέρω αν είναι σεξουαλική παρενόχληση ή ψυχική παρενόχληση, πάντως μία κακή συνεργασία που μπορεί να πληγώσει κάποιους ανθρώπους είναι κι αυτό βιασμός της ψυχής. Εγώ είμαι με τις φωνές των πολλών. Τη Ζέτα την ξέρω πολύ καλά, είναι ένα εξαιρετικό παιδί. Είναι κυρία και δεν υπήρχε περίπτωση να έχει πει ψέματα. Είμαι με τις φωνές των πολλών. Δεν γίνεται να βγαίνουν τόσα άτομα και να λένε τέτοια πράγματα και να μη συμβαίνει τίποτα. Μάλλον ο κύριος Κιμούλης πρέπει να έκανε κάποια πράγματα ίσως λίγο άγρια”. Ή απαντά ανάλογα με το μέσο που φιλοξενείται η άποψής της. Ή είναι ευμετάβλητη, απρόβλεπτη, ασυνεπής και κατά συνέπεια αναξιόπιστη.

Με αφορμή αυτές τις δηλώσεις ωστόσο, “όλες έκαναν «κρα» για να συνεργαστούν με τους τάχα βασανιστές τους” που δημοσιεύτηκαν στο Πρώτο Θέμα, είναι μια ιδανική αφορμή να μιλήσει κανείς για το pick me φαινόμενο, τον κρυφό μισογυνισμό και την πατριαρχική αποδοχή.

Pick-me τάση είναι η συμπεριφορά μιας γυναίκας που την κάνει να επιτίθεται στις άλλες γυναίκες με σκοπό να αναδειχτεί αυτή ως σωστή και ηθική και να επιβραβευτεί από έναν άντρα που θα την διαλέξει. Αυτές τις αξίες αποδίδονται από τους άνδρες στις θηλυκότητες με σκοπό να εφησυχάσουμε ως “αδύναμο φύλο” και να σταματήσουμε να διεκδικούμε δικαιώματα. Στη Βάνα Μπάρμπα όπως αναφέρεται στη συνέντευξη (και ουχί με προσωπικά μας συμπεράσματα) οι άνδρες συνάδελφοι της συμπεριφέρθηκαν καλά. Τι είπε δηλαδή; “Προσωπικά δεν μου είχε συμβεί να πέσω πάνω σε μια τέτοια συμπεριφορά. Από τη δική μου πείρα. Όχι τόσο σεξουαλικής παρενόχλησης όσο κακής συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι του σινεμά, της τηλεόρασης και του θεάτρου είναι πολύ ευφυείς. Δεν μπορεί να κάνουν κάτι αυταρχικό και ίσως βάναυσο παρά τη θέλησή μας. Υπάρχουν οι αντιδικίες… Χιλιάδες. Αυτή είναι η γνώμη μου. Εκεί έχω καταλήξει από την εμπειρία μου”.

Εντελώς τυχαία στο σημείο αυτό ένιωσα την ανάγκη να δώσω ξανά τον ορισμό του pick-me. Μια γυναίκα που δε θα διστάσει να επιβεβαιώσει και να αναπαράγει τα χειρότερα πατριαρχικά στερεότυπα για να επιβραβευτεί πλασάροντας τον εαυτό της ως εξαίρεση. Οι χειραφετημένες από την αντρική ματιά (male gaze το λέμε στο χωριό) γυναίκες που περηφανεύονται πως δεν χρειάζεται να δείξουν γυμνό δέρμα για να κερδίζουν έναν άντρα ή μια δουλειά. Τι δεν κάνει μια pick-me γυναίκα; Δεν επιτρέπει στις γυναίκες να απελευθερωθούν από το πατρονάρισμα των ανδρών, δεν τους επιτρέπει να εμπιστευτούν την κρίση τους και τα τραυματικά βιώματά τους. Δεν τις ενδυναμώνει και δεν τις υπερασπίζεται. Θέλει μονίμως να διαφοροποιείται από τις γυναίκες και να εκφράζει μια άποψη που ευνοεί την πατριαρχική κυριαρχία. Πώς; Κατηγορώντας τις γυναίκες ότι προκαλούν οι ίδιες τη θυματοποίησή τους. 

Ο εσωτερικεύμενος μισογυνισμός φαίνεται στη δημόσια απαξίωση γυναικών που έχουν τη δύναμη να μιλάνε δημόσια για το πώς η πατριαρχία επηρεάζει τη ζωή τους. “Όλοι οι ηθοποιοί ήθελαν να είναι κοντά σε έναν Κιμούλη. Αν έχει μιλήσει άσχημα, αν έχει κάνει οτιδήποτε. Αφού δεν υπήρχε σεξουαλική παρενόχληση, τότε εντάξει. Πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν οι τσακωμοί, οι φασαρίες, οι χειροδικίες. Αν και δεν είναι φυσιολογικό. Θυμάμαι με έναν πρωταγωνιστή, πριν ανοίξει η αυλαία, ο ένας έσπρωχνε τον άλλον. Και μετά, μέλι γάλα. Αυτά γίνονται. Η ερώτησή μου είναι γιατί τώρα”.

Γιατί μια γυναίκα νιώθει εσωτερικευμένο μισογυνισμός; Είναι θέμα παιδείας, αγωγής, μόρφωσης και βιωμάτων. Η επιθετικότητα γεννιέται από την έλλειψη αγάπης και σεβασμού. Η αφύπνιση των θηλυκοτήτων μάς μαθαίνει να αγκαλιάζουμε και να υποστηρίζουμε η μία την άλλη. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά αναπαραγωγή της καταπίεσης την οποία δεχόμαστε από την πατριαρχική καπιταλιστική κοινωνία. Ορισμένες γυναίκες αισθάνονται ακόμη και υποχρεωμένες να δικαιολογήσουν και να υπερασπιστούν τις ανισότητες μεταξύ των φύλων.

Τι κάνει ένας μισογύνης σε τέτοιες περιπτώσεις όπως η υπόθεση του Κιμούλη; Υπερασπίζεται, δικαιολογεί μεμονωμένες πράξεις μισογυνισμού, κακομεταχείρισης ή και κακοποίησης. Ας δούμε τι έγραψε ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης στην Εφημερίδα των Συντακτών: Η «παρενόχληση», είτε λεκτική είτε σωματική, είναι κάτι που ο καθένας το βλέπει διαφορετικά. Υπάρχει και κάποια υπερβολή τελευταία στο όλο θέμα, άλλοι δεν σηκώνουν πολλά –που λένε– άλλοι σηκώνουν περισσότερα. Σίγουρα μετά από 5, 10, 20 χρόνια αν πας να καταγγείλεις κάτι, τότε δεν αξίζει και τον κόπο. Εκτός ίσως και αν το κάνεις για να ξεφοβηθούν οι νέοι άνθρωποι σήμερα, στους οποίους μπορεί να συμβεί κάτι ανάλογο. Μετά από χρόνια, όταν φτάνεις να καταγγέλλεις κάτι και ειδικά αν έχει συμβεί σε χώρο εργασίας, λυπάμαι πολύ αλλά δεν είσαι και τόσο αθώος του αίματος τούτου…. Τάσσομαι 100% με το μέρος του Γιώργου Κιμούλη που είναι ένας αυθεντικός, μεγάλος καλλιτέχνης, που είναι σκεπτόμενος άνθρωπος και που ώρες ώρες είναι και εκρηκτικός σαν χαρακτήρας – χωρίς αμφιβολία».

Μισογυνισμός, pick me συμπεριφορές και απόψεις που μας βοηθούν να χωρίσουμε την ήρα από το στάρι. Δεν ξεπλένεται η κακοποίηση. Η νοσηρότητα πλέον απέκτησε  ονοματεπώνυμο όσο κι αν αυτό δεν επιτρέπεται νομικίστικα να ακούγεται στα κανάλια. Όσο κι αν υπονοείται η συναίνεση δεν εκλογικεύεται η βία. Και δεν αποδομείται ο ηθικός χαρακτήρας των θυμάτων επειδή κάποιοι συμπαθούν το θύτη. Τι να κάνουμε; Ένα πράγμα μπορεί να ειπωθεί για αυτές τις κουλτούρες κακοποίησης, ότι είναι ξεφτιλισμένες. Και σεξιστικές.