Ήταν 22 Μαΐου του 1963, στη Θεσσαλονίκη. Ήταν απόγευμα κι η ατμόσφαιρα έβραζε. Μια εκδήλωση της Επιτροπής δια την Διεθνή Ύφεσιν και Ειρήνην. Μια αντισυγκέντρωση ακροδεξιών. Ένας πολιτικός αρχίζει την ομιλία του εν μέσω ύβρεων και πετροβολισμών. Ένας πολιτικός κλείνει την ομιλίας του ως εξής: “Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου“. Ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Και δολοφονήθηκε!
Η αστυνομία ήταν εκεί. Ο υποστράτηγος της Χωροφυλακής Βόρειας Ελλάδας, ο διευθυντής αστυνομίας Θεσσαλονίκης, κοντά 180 χωροφύλακες. Παρόλα αυτά, η αντισυγκέντρωση δεν διαλύθηκε, οι πέτρες έπεσαν κανονικά, το τρίκυκλο έτρεξε πάνω στο βουλευτή, ο λοστός έπεσε με δύναμη πάνω στο κεφάλι του. Η ζωή του Λαμπράκη έφυγε, μα φεύγοντας άνοιξε το φάκελο μια δίκης που…
…θα μπορούσε να γίνει το πιο λαμπρό παράσημο της ελληνικής δικαιοσύνης! Θα μπορούσε…
Τελικά μάλλον συνέβη το αντίθετο. Έγινε μια δίκη που, στο φινάλε της, αφήνει την Ελλάδα με την πίκρα μιας δουλειάς που όλοι ξέρουν πως δεν έγινε σωστά. Αφήνει, 60 χρόνια μετά, την Ελλάδα με το απωθημένο μιας νέμεσις που δεν ήρθε ποτέ. Οι δυο εκτελεστές συνελήφθησαν χάρη στο θάρρος ενός πολίτη, του Μανώλη Χατζηαποστόλου που πήδηξε στο τρίκυκλο και τα ‘βαλε μαζί τους. Υπόκοσμος. Σπύρος Γκοτζαμάνης, γνωστός εγκληματίας. Μανώλης Εμμανουηλίδης, καταδικασμένος βιαστής, παιδεραστής, ληστής και κακοποιός. Αναμενόμενα δολοφόνοι. Όμως… πίσω απ’ αυτούς; Κανείς!
Ο ανακριτής Σαρτζετάκης ξεκινά την έρευνα, τις ανακρίσεις για το “τροχαίο”. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως το “τροχαίο” δεν ήταν διόλου ατύχημα, επιμένει και καταφέρνει να στοιχειοθετήσει υπόθεση προμελετημένου εγκλήματος. Μεγάλα ονόματα βρέθηκαν υπόδικα για ηθική αυτουργία (ακόμη μεγαλύτερα δεν βρέθηκαν). Τελικά, για τη δολοφονία καταδικάστηκαν οι δυο εκτελεστές, κι ο αρχηγός της παρακρατικής οργάνωσης Καρφίτσα. Ο περίφημος δοσίλογος της κατοχής Φον Γιοσμας. Εκείνος λοιπόν, κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός και καταδικάστηκε σε 1 χρόνο για διατάραξη της κοινής ειρήνης. Οι δυο δολοφόνοι έφαγαν 11 και 8 χρόνια ο καθένας. Βγήκαν πολύ νωρίτερα και οι δύο, με απόφαση της δικτατορίας. Οι ένορκοι έκριναν πως ο θάνατος προέκυψε “εξ αμελείας”.
Όλα αυτά τα γράφω για να γίνει σαφές ένα πράγμα. Αυτό που ξεστόμισε κι ο εισαγγελέας Δελλαπόρτας (μ’ εκφράσεις και καθαρεύουσα, ασφαλώς πιο εκλεπτυσμένες απ’ τη δική μου). Πως δηλαδή:
Το φως που έριξε η δίκη στην υπόθεση, ήταν λιγοστό!
Κάποιοι μιλούν για την κόντρα του Λαμπράκη με τη βασίλισσα Φρειδερίκη. Για το παλάτι που θέλησε τότε να βγάλει από τη μέση τον “ενοχλητικό”. Κάποιοι μιλούν για πολιτικά συμφέροντα, για παθιασμένη ακροδεξιά, για το “φόβο των κομμουνιστών”. Δεν πρόκειται να μάθουμε. Μα θα ‘πρεπε να ξέρουμε.
Η Υπόθεση Λαμπράκη, ίσως παραμένει στο νου πολλών (και στο δικό μου!) ανοιχτή ακόμα, με την ελπίδα πως κάποια στιγμή, έστω και τόσα χρόνια μετά, η αλήθεια θα ‘ρθει στο φως. Όμως υπάρχει και κάτι άλλο. Κάτι που έχει σημασία, μεγάλη σημασία, κι αυτό είναι πως η δίκη του Λαμπράκη μπορεί ν’ αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή για κάθε άλλη τέτοια δίκη. Αν τότε η ακροδεξιά, το παλάτι, η βασίλισσα, ένα ολόκληρο σύστημα εξουσίας μπόρεσε να κρυφτεί αρκετά άσχημα ώστε όλοι να το βλέπουν, μα κι αρκετά καλά ώστε κανείς να μη μπορεί να το δει…
…σήμερα δεν πρέπει να υπάρξει πια καμιά κρυψώνα γι’ αυτούς που λένε: “Σκότωσε!” σ’ εκείνους που σκοτώνουν!
Δεν πρέπει να υπάρξει πια τίποτα που να επιτρέπει στο παρακράτος να δηλώνει “αυτοκέφαλο”, αν δεν είναι τέτοιο. Δεν γίνεται να υπάρξει άλλη υπόθεση που “έκλεισε” όπως το θέλησαν κάποιοι κι όχι όπως το θέλησε η αλήθεια. Δεν πρέπει και δεν γίνεται. Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί πια να δηλώνει “αθώα” και “σοκαρισμένη”.
Δεν πρόκειται να υποδυθώ το δικαστή, κι ούτε να παίξω ρόλο νομικού σε νομικά χωράφια. Δεν το ‘κανα ποτέ, κι ούτε θα το κάνω. Θα απαιτώ όμως, κι αυτό είναι υποχρέωση δική μου, δική σου, ολονών, θα απαιτώ να μην υπάρξουνε ξανά σκιές πίσω από άλλες τέτοιες υποθέσεις. Θα απαιτώ να μην υπάρξει άλλη υπόθεση που χρόνια μετά θα ξέρουν όλοι πως δεν κύλησε σωστά. Θα απαιτώ να μην υπάρξει άλλη Υπόθεση Λαμπράκη. Θα απαιτώ, γιατί αυτό μπορώ να κάνω. Και θα το κάνω.
Υ.Γ. Εκείνο το απόγευμα, ο Λαμπράκης είχε μιλήσει απλώς για την ειρήνη…
