Μια από τις λέξεις που έχουμε ακούσει πάρα, μα πάρα πολλές φορές το τελευταίο διάστημα, είναι αυτή του πολιτισμού. Δεν ξεπερνά σε συχνότητα, προφανώς τις άλλες δύο του κορονοϊού και της καραντίνας, αλλά σίγουρα θα έχεις πετύχει τον πολιτισμό σε αναφορές πολιτικών, δημοσιογράφων, φίλων και γνωστών. Σήμερα, θα τον ακούσεις ένα κατιτίς παραπάνω, μιας και πρόκειται για την Παγκόσμια Ημέρα του. Οι συνθήκες δεν μας επιτρέπουν να τον γιορτάσουμε όπως του αναλογεί, ωστόσο. Βλέπεις το lockout ήρθε, αλλά οι μαζικές συναθροίσεις με τις οποίες ευτυχώς σχετίζεται, αργούν ακόμη.
Πριν καιρό, τα είχαμε πει με μπόλικους από τους Art Workers που ήρθαν στο προσκήνιο, λόγω των τραγικών οικονομικών εξελίξεων που έφερε στην πόρτα τους, η πανδημία του COVID-19. Σήμερις, θα ασχοληθούμε με τους τρόπους, τους οποίους αντιμετώπισαν τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του, στην Ευρώπη και στον κόσμο. Στην Ελλάδα, λίγο πολύ θα έχεις δει τη δέσμη των μέτρων που πάρθηκε, σχετικά. Άλλωστε, αν κάτι πρέπει να κάνουμε λιανά, είναι ότι ο πολιτισμός δεν έχει ανάγκη από μια Παγκόσμια Ημέρα, ίσα και ίσα για να γεμίζουν οι πολιτιστικές στήλες, του “σαν σήμερα”, που κυκλοφορούν ανάμεσα μας. Αν κάτι έχει ανάγκη, είναι ένα σχέδιο και μια σειρά από τρόπους, προκειμένου να φτάσει παντού. Σε κάθε κουκίδα του παγκόσμιου χάρτη!
Ορισμός / Ετυμολογία
Διαθέσιμοι εκεί έξω, υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τον πολιτισμό. Δύο, ωστόσο είναι αυτοί που αποδίδουν το νόημά του πιο στρωτά και δομημένα, για τον άνθρωπο, που υπογράφει το κείμενο. Από τη μία λοιπόν πρόκειται για: “το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών”. Από την άλλη, με τον όρο πολιτισμός νοούμε: “ολόκληρο το παρελθόν αλλά και το παρόν του ανθρώπινου βίου, το βαθμό ανάπτυξης των υλικών και πνευματικών συνθηκών της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Με τη στενή του έννοια ο όρος δηλώνει, κυρίως, το σύνολο των αξιών καθώς και τις γνωστικές και αισθητικές συνήθειες μιας κοινότητας και ως εκ τούτου, περιλαμβάνει την Πολιτιστική Κληρονομιά, τις Τέχνες, τη Λογοτεχνία και τα Κινήματα Σκέψης“.
Είναι τόσο σημαντικοί οι άνθρωποι του πολιτισμού;
Τελευταία, εύκολα παρατηρεί κανείς μια τάση μηδενισμού του καλλιτεχνικού και πολιτιστικού έργου. Στο μυαλό κάποιων βλέπεις, οποιαδήποτε μη χειρωνακτική εργασία, αυτόματα δεν είναι δουλειά. Δεν είναι λίγοι μάλιστα, αυτοί που βλέπουν στο πρόσωπο των ανθρώπων του πολιτισμού, κάποιους χαραμοφάηδες, που τα βρήκαν όλα έτοιμα και τρώνε τα λεφτά του μπαμπά και της μαμάς, για να παίξουν κανένα τραγουδάκι. Ναι, είναι οι ίδιοι πολλές φορές, που κατανάλωσαν ταινίες, σειρές, μουσική και βιβλία, όταν βρέθηκαν καραντινιασμένοι, με ρυθμούς που θα ζήλευε κι ο Γκοτζίλας!
Σκέψου πόσα πράγματα που δίνουν μια νότα ξεκούρασης, πνευματικού ταξιδιού και ψυχαγωγίας στη μέρα σου, σχετίζονται με τον πολιτισμό; Βιβλία, θέατρο, λογοτεχνία, σινεμά, συναυλίες, μουσική, χορός, ζωγραφική, μοντέρνες τέχνες, γλυπτική, ντοκιμαντέρ, κόμικ και πόσα άλλα. Το έπιασες το νόημα πιστεύω! Πέρα από τους δημιουργούς, αυτούς καθαυτούς, σκέψου πόσα εκατομμύρια άνθρωποι σχετίζονται με τον τομέα του πολιτισμού, σε ολόκληρο τον κόσμο. Πόσοι τρώνε ψωμάκι για να το πούμε α λα Νίκος Ξανθόπουλος!
Ποια μέτρα πάρθηκαν για την προστασία του πολιτισμού, την εποχή του κορονοϊού;
Ένας μετά τον άλλο πρωθυπουργοί στην Ευρώπη, έκαναν ειδική αναφορά στους εργαζόμενους του πολιτισμού και τους καλλιτέχνες. Ανεξάρτητα τον πολιτικό χώρο, από τον οποίο προέρχονταν ο καθένας, όλοι στάθηκαν στο σπουδαίο έργο και ρόλο που επιτελούν οι καλλιτέχνες. Κι αν για την ελληνική περίπτωση, υλικό υπάρχει και μπορείς να το βρεις διαθέσιμο παντού, αξίζει να ρίξεις ένα βλέφαρο, στο βίντεο που ετοίμασε η Γερμανική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, με πρωταγωνίστρια την Άνγκελα Μέρκελ, για όλους τους καλλιτέχνες. Είναι υποτιτλισμένο στα ελληνικά, επομένως δεν θα έχεις θέμα να καταλάβεις όσα σπίκαρε!
Στη Γαλλία ο Εμανουέλ Μακρόν, αντίστοιχα στάθηκε ιδιαίτερα σε δημιουργούς και εργαζόμενους πολιτιστικών εκδηλώσεων, αναγνωρίζοντας τον πολύ σημαντικό ρόλο τους, στην ιστορία του γαλλικού κράτους. Όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσπάθησαν να βρουν το κατάλληλο σχέδιο διάσωσης του πολιτισμού στην Ευρώπη, δηλώνοντας, μέσω των εκπροσώπων τους, πως πρέπει να στηριχθεί με κάθε τρόπο.
Ας παράξουμε περισσότερο πολιτισμό από όσον μπορούμε να καταναλώσουμε
Άλλωστε χρειαζόμαστε περισσότερο πολιτισμό κι από αυτόν που μπορούμε να καταναλώσουμε! Κάθε άνθρωπος, όπου κι αν βρίσκεται, ακόμη κι εν καιρώ πολέμου, ή ακραίας φτώχειας, πρέπει να έχει ως αποκούμπι του ένα καλλιτεχνικό έργο! Θέλουμε πιο πολλές ταινίες, σαν αυτή του Κεκάτου, μουσικές του Αλκίνοου και του Δεληβοριά! Θέλουμε κι άλλους Villagers of Ioannina City και ντοκιμαντέρ του Αυγερόπουλου και φεστιβάλ που θα θυμόμαστε για μια ολόκληρη ζωή. Θέλουμε τους Grup Yorum, ελεύθερους κι όχι πολιορκημένους από ένα μισανθρωπικό καθεστώς Πάνω από όλα θέλουμε κάθε ένας από εμάς, να γίνει κρίκος στην αλυσίδα που θα στηθεί και θα ανοίξει δίοδο για να φτάσει ο πολιτισμός σε κάθε γωνιά της γης.
Μην προσπεράσεις λοιπόν, όσες δράσεις γίνουν σήμερα στο όνομα του πολιτισμού. Περισσότερο όμως, γίνε κι εσύ μέρος, μιας δράσης, ενός καλλιτεχνικού έργου και φρόντισε να φτάσει στα πέρατα της γης. Βοήθησε από τη μεριά σου, ώστε κάθε άνθρωπος να έχει πρόσβαση, στα έργα του πολιτισμού. Παραφράζοντας τον Καμύ, κάνε σκοπό του εαυτού σου, να εμποδίσεις τον πολιτισμό να καταστρέψει τον εαυτό του. Κι επειδή τζάμπα είναι, δανείζομαι και μια φράση του Γουίλ Ντυράν σαν ιδανικό κλείσιμο.
“Ο πολιτισμός δεν κληρονομείται. Κάθε γενιά πρέπει να τον μάθει και να τον κερδίσει από την αρχή. Αν αυτή η μεταβίβαση διακοπεί για έναν αιώνα, ο πολιτισμός θα πεθάνει και θα ξαναγίνουμε άγριοι”.
