Εδώ και αρκετές μέρες, στην πολιτική ατζέντα της χώρας, ξεχωριστή θέση λαμβάνει το ζήτημα της ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού. Με τους περισσότερους να συγκλίνουν υπέρ της ψήφισης του, μπήκαμε στη διαδικασία να συγκεντρώσουμε στοιχεία για την ξενιτιά που δεν ξέραμε. Τον αριθμό δηλαδή των Ελλήνων, που ζουν και εργάζονται εκτός της χώρας, την κείμενη νομοθεσία, τι συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το δικαστικό προηγούμενο αντίστοιχων υποθέσεων αλλά και τις επιλογές που υπάρχουν.
Μεγάλη μερίδα των Ελλήνων του εξωτερικού, ανά τα χρόνια επαναφέρει το θέμα της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος, από τον τόπο διαμονής τους, θέτοντας θέμα διάκρισης τους, παρότι φορολογούνται κανονικά, ενώ υπογραμμίζουν το ζητούμενο του κόστους, όπως και της δυσκολίας ενός υπερατλαντικού ταξιδιού για να ψηφίσουν.
Απόδημος Ελληνισμός
“Ως απόδημος Ελληνισμός ή ελληνική διασπορά, χαρακτηρίζεται το σύνολο των εκπατρισμένων Ελλήνων, που μολονότι εγκαταστάθηκε, έστω και με σχετική μονιμότητα, σε χώρες ή περιοχές εκτός του εθνικού χώρου, εξακολουθεί να συντηρεί, σε επίπεδο συλλογικό ή και ατομικό, τις υλικές, πολιτιστικές και συναισθηματικές του σχέσεις με τη χώρα της άμεσης ή της παλαιότερης καταγωγής του”, γράφουν συνοπτικά και κατατοπιστικά οι φίλοι μας στο Wikipedia.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, στο σύνολο του ο Απόδημος Ελληνισμός υπολογίζεται ότι υπερβαίνει κατά πολύ τα 4.000.000 (συμπεριλαμβανόμενων και των Ελλήνων της πρώην ΕΣΣΔ). Ο υπολογισμός αυτός είναι κατά προσέγγιση, αφενός μεν διότι οι σχετικές καταμετρήσεις που έχουν γίνει από διάφορες υπηρεσίες της Ελλάδας όσο και των χωρών υποδοχής διαφέρουν ανάλογα με την μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε και αφετέρου διότι υπάρχουν περιοχές (π.χ. χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.) όπου η καταμέτρηση παρουσιάζει δυσχέρειες. Οι χώρες στις οποίες ο Ελληνισμός έχει τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή παρουσία είναι οι Η.Π.A., ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Γερμανία, χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, και η Νότιος Αφρική. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι οι μορφές οργάνωσης των Αποδήμων Ελλήνων, από όπου προκύπτουν τα στατιστικά στοιχεία είναι κυρίως οι εξής: Ομοσπονδίες, Κοινότητες, Εθνικοτοπικές οργανώσεις, ενορίες και λοιποί σύλλογοι (πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί, αθλητικοί). Συνολικά υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 3.000 οργανώσεις.
Τι ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Σε 37 κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης προβλέπεται ψήφος στο εξωτερικό: Αυστρία, Βέλγιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γεωργία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιχτενστάιν, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μολδαβία, Μονακό, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Βόρεια Μακεδονία, Τουρκία, Ουκρανία και Ηνωμένο Βασίλειο. Σ’ αυτές τις χώρες προβλέπεται είτε η ψήφος σε εκλογικά κέντρα του εξωτερικού είτε η επιστολική ψήφος, ή και τα δύο. Από τις χώρες οι οποίες δεν χορηγούν δικαίωμα ψήφου στο εξωτερικό ή επιβάλλουν σημαντικούς περιορισμούς, 8 κράτη-μέλη (Αλβανία, Ανδόρα, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Κύπρος, Μάλτα, Μαυροβούνιο και Αγιος Μαρίνος) δεν επιτρέπουν καθόλου την ψήφο. Στην Ιρλανδία εφαρμόζονται αυστηροί κανόνες, με τη δυνατότητα της επιστολικής ψήφου να χορηγείται μόνο σε μέλη της αστυνομίας και των ενόπλων δυνάμεων και σε Ιρλανδούς διπλωμάτες και τους/τις συζύγους τους.
Νομοθεσία
Το Σύνταγμα του 1975 όριζε στο άρθρο 51, παρ. 4 ότι “Νόμος δύναται να ορίζει τα της ασκήσεως του εκλογικού δικαιώματος υπό των εκτός της Επικρατείας ευρισκομένων εκλογέων.” Στην αναθεώρηση του 2001, η ίδια παράγραφος έγινε πολύ πιο συγκεκριμένη: “Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια”.
Δικαστικό προηγούμενο
Το 2007 οι Νικόλαος Σιταρόπουλος και Χρήστος Γιακουμόπουλος, εξέφρασαν με επιστολή τους προς τον Έλληνα πρέσβη στη Γαλλία την επιθυμία να ψηφίσουν στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου 2007, από τον τόπο κατοικίας τους, το Στρασβούργο. Πρόκειται για δύο Έλληνες υπηκόους που διέμεναν μόνιμα στο Στρασβούργο. Εργάζονταν κι οι δύο, στο Συμβούλιο της Ευρώπης και κατέθεσαν ατομική προσφυγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ΕΔΔΑ, υποστηρίζοντας ότι η αδυναμία τους να ψηφίσουν από τον τόπο της κατοικίας τους συνιστά παραβίαση του δικαιώματος του εκλέγειν, όπως αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Το Τμήμα έκρινε, επίσης, ότι η μη θέσπιση νομοθεσίας που να δίνει πρακτική ισχύ στο δικαίωμα ψήφου των απόδημων πιθανόν να συνιστούσε άδικη μεταχείριση των Ελλήνων πολιτών που ζουν στο εξωτερικό – ιδίως εκείνων που ζουν σε μεγάλη απόσταση – σε σύγκριση με εκείνους που ζουν στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης είχε παροτρύνει τα κράτη-μέλη να επιτρέψουν στους πολίτες τους που ζουν στο εξωτερικό να συμμετέχουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό στην εκλογική διαδικασία. Με βάση συγκριτική μελέτη του εθνικού δικαίου τριάντα τρίων κράτων-μέλων του Συμβουλίου της Ευρώπης, το Τμήμα παρατήρησε ότι η μεγάλη πλειοψηφία τους είχε θέσει σε εφαρμογή διαδικασίες προς το σκοπό αυτό και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, στον τομέα αυτό, η Ελλάδα απέκλινε από τον κοινό παρονομαστή μεταξύ των κρατών-μελών.
Η απόφαση του τμήματος του ΕΔΔΑ που βγήκε στις 8 Ιουλίου του 2010, είχε δικαιώσει τους προσφεύγοντες όμως η τελική απόφαση στις 15 Μαρτίου 2012 έκρινε ομόφωνα ότι η παράλειψη του Έλληνα νομοθέτη να θεσπίσει διαδικασίες συμμετοχής των Ελλήνων κατοίκων εξωτερικού στις εθνικές εκλογές δεν συνιστά παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο εγγυάται το δικαίωμα σε ελεύθερες εκλογές.
Προτάσεις και επιλογές
Όλα τα πολιτικά κόμματα, εντός κοινοβουλίου έχουν ταχθεί όλα ανεξαιρέτως υπέρ του δικαιώματος ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού από τον τόπο διαμονής τους, ωστόσο διαφωνούν επί της διαδικασίας. Κάποιοι προτείνουν επιστολική ψήφο, ενώ άλλοι την αποκλείουν αντιπροτείνοντας τη συγκρότηση εκλογικής περιφέρειας Επικράτειας αποδήμων για την εκλογή 3 – 12 βουλευτών, ανάλογα με το πόσοι θα εγγραφούν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους του εξωτερικού.
Εφόσον μπουν οι απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας, που θα εγγυώνται τη διαφάνεια του αποτελέσματος, την εξακρίβωση ουσιαστικών δεσμών των Ελλήνων του εξωτερικού με τη χώρα μας και την επαρκή εκπροσώπηση, των ομογενών στο ελληνικό κοινοβούλιο, θα ήταν χρήσιμο να προχωρήσει η διαδικασία. Πρόκειται άλλωστε για ένα δικαίωμα, που είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο από το 1975, δίχως να έχει βρει πρακτική εφαρμογή. Εφόσον όλοι οι ομογενείς φορολογούνται κανονικά για όλα τα εισοδήματα τους και την ακίνητη τους περιούσια στην Ελλάδα, δεν θα έπρεπε να αποκλείονται από το δικαίωμα ψήφου, που θα καθορίσει το μέλλον και τα πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα της πατρίδας τους.
