Όταν κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό ο Ελέφαντας του Ρέϊμοντ Κάρβερ από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, όλοι μιλούσαν για αυτό. Ήταν το αντικείμενο συζήτησης των βιβλιόφιλων σε εκνευριστικό βαθμό. Έτσι λοιπόν, σε μια βόλτα στην έκθεση βιβλίου στο Πασαλιμάνι, είπα να το τσιμπήσω, προσθέτοντας το, στη στοίβα με τα προς διάβασμα βιβλία. To καλοκαράκι, στην άδεια βρήκα τον χρόνο, ώστε να διαβάσω αυτή τη συγκλονιστική, όπως αποδείχτηκε σειρά διηγημάτων. Ο Ρέιμοντ Κάρβερ που έφυγε το 1988, σε ηλικία 50 ετών, νικημένος από τον καρκίνο, είναι ένας από τους μεγαλύτερους διηγηματογράφους του 20ού αιώνα, που στα χρόνια της συγγραφικής του ωριμότητας χαρακτηρίστηκε από πολλούς ”πατέρας” των νεαρών Αμερικανών Νεορεαλιστών. ”Η συλλογή κυκλοφόρησε το 1988 και συγκεντρώνει τα τελευταία του διηγήματα. Στιγμιότυπα από τη ζωή ανθρώπων την κρίσιμη ώρα, την ώρα που δοκιμάζονται η αγάπη του συντρόφου τους, οι οικογενειακές τους σχέσεις, η αξιοπρέπειά τους, η καθημερινότητά τους, ακόμα και η ίδια τους η ζωή. O Κάρβερ αφηγείται τις ιστορίες τους χωρίς να δείχνει φανερή συμπάθεια, χωρίς μελοδραματισμούς, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα που μιλούν οι ήρωές του, με ειλικρίνεια και τρυφερότητα γι’ αυτές τις ραγισμένες καρδιές,” θα μπορέσει να διαβάσει κάποιος στο οπισθόφυλλο ή σε μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Αυτό που δεν θα μπορέσει να βρει πουθενά, παρά μόνο στις σελίδες του βιβλίου, είναι το οικείο αίσθημα της ανοικειότητας που βιώνουν όλοι σχεδόν οι ήρωες τους. Μοιάζουν και περιγράφονται σαν απόλυτα φυσιολογικοί άνθρωποι, από αυτούς που βλέπεις απέναντι σου στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ή τους άλλους, που σε ρωτούν, αν είναι πιασμένη η θέση στο μπαράκι που τα πίνεις. Εκ πρώτης όψεως ίσως φανούν αδιάφοροι και τους προσπεράσεις. Βλέπεις ο διάβολος πάντα κρύβεται στις λεπτομέρειες και στα όνειρα που γίνονται εφιάλτες, γιατί μας υπενθυμίζουν την πραγματικότητα. Είναι βλέπεις αυτή η λεπτοφυής γραμμή που συνδέει όσα ζούμε και όσα ονειρευόμαστε να ζήσουμε. Μόλις αντιληφθούμε, ότι κάτι δεν πάει καλά και ο χρόνος περνά από μπροστά μας, γερνώντας μας δίχως επιστροφή, με το είδωλο στον καθρέφτη απέναντι φοβισμένο. Όχι για τις ρυτίδες προφανώς, αλλά γιατί ποτέ δεν τις παρατήρησε, μέχρι εκείνη την στιγμή.
Η ανάγνωση των διηγημάτων μοιάζει με βουτιά χωρίς αναπνευστήρα ή μάσκα οξυγόνου στα βαθιά, εκείνα που λένε μύχια της ψυχής και σε κόβουν σαν λεπιδιά! Η ατμόσφαιρα στα διηγήματα του Κάρβερ είναι σκοτεινή, με το φάντασμα της απώλειας να αιωρείται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια των ηρώων. Από το επίμετρο της μεταφράστριας, Τρισεύγενης Παπαϊώαννου αντιγράφω: ”Τα διηγήματα του Κάρβερ διακρίνονται από μια τσεχοφική σαφήνεια αλλά και μια καφκική αίσθηση ότι κάτι τρομερό συμβαίνει πίσω από τη σκηνή, επισημαίνει ο Μάικλ Κοπφ. Ο Τσέχοφ, εξάλλου, ο Κάφκα και ο Χέμινγουεϊ είναι οι συγγραφείς από τους οποίους επηρεάζεται περισσότερο. Οι ήρωές του, αν δεν είναι άνεργοι, κάνουν συνήθως περιθωριακές δουλειές, είναι αλκοολικοί, υποφέρουν λόγω διαζυγίων ή οικογενειακής βίας, δυσκολεύονται να εκφραστούν, κι όμως είναι πιο δυνατοί και πιο προσαρμοστικοί απ’ όσο φαντάζονται, παρά το ότι δεν συνειδητοποιούν τη λυσσαλέα μάχη που δίνουν ενάντια στη μοναξιά και την αποξένωση.” Άλλωστε όπως έχει δηλώσει ο Κάρβερ: ”Είναι οι δικοί μου άνθρωποι, δεν θα μπορούσα ποτέ να τους υποτιμήσω.”
Το τέρας της μοναξιάς και της αποκτήνωσης όντως κρύβεται σε κάθε λέξη του Κάρβερ. Μετρημένος λόγος, λιτός και απέριττος, δίχως πλουμιστά επίθετα ντύνει ιδανικά το αφηγηματικό πλαίσιο και το διαλογικό μέρος. Αν με πιέζε κάποιος να ξεχωρίσω ένα διήγημα σαν πιο αγαπημένο θα διάλεγα με πόνο καρδιάς για τα υπόλοιπα, το ομώνυμο να κερδίζει στο νήμα την Κοτσυφόπιτα. Αν το βρείτε πάρτε το χωρίς δεύτερη σκέψη ώστε να γνωρίσετε έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του εικοστού αιώνα!
Θα μπορούσε να πει κανείς για παράδειγμα, πως, όταν παντρεύεσαι μια γυναίκα, παντρεύεσαι μια ιστορία. Και αν αυτό αληθεύει, τότε συνειδητοποιώ ότι τώρα βρίσκομαι εκτός ιστορίας, μαζί με τ’ άλογα και την ομίχλη. Θα μπορούσε επίσης να πει κανείς πως η ιστορία μου με εγκατέλειψε. Πως πρέπει να συνεχίσω χωρίς ιστορία.
Ο Ελέφαντας του Ρέϊμοντ Κάρβερ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και μπορείτε να το βρείτε εδώ!
