”Πίστευε πως τα βιβλία είχαν μια αύρα που τον προστάτευε, πως χωρίς ένα στο προσκεφάλι του θα πέθαινε. Χωρίς γυναίκες κοιμόταν μετά χαράς. Χωρίς βιβλίο ποτέ.”

Ποτέ χωρίς βιβλίο λοιπόν… Και κάπως έτσι σε μια από τις καθιερωμένες επισκέψεις στο βιβλιοπωλείο, εντοπίζω ένα βιβλίο με γαλάζιο εξώφυλλο, στο κέντρο μια σιδηροδρομική γραμμή και στο κάτω μέρος, ένα μεγάλο άλικο λουλούδι. Τίτλος: ”Το Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά”. Ο Αυστραλός Ρίτσαρντ Φλάναγκαν χρησιμοποίησε ως πρώτη ύλη για τούτο το βιβλίο την αφήγηση του πατέρα του, ο οποίος ως αιχμάλωτος πολέμου από τους Ιάπωνες στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, είχε αναγκαστεί να δουλέψει στην ανοικοδόμηση του Σιδηροδρόμου του Θανάτου. Ψυχικό σθένος, φιλία, πονηριά, φόβος μα και αψηφισιά, ένστικτο επιβίωσης αλλά και θάνατος κυριαρχούν ανάμεικτα στο στρατόπεδο, όπου ο χειρουργός Ντορίγκο Έβανς προσπαθεί χωρίς καμιά συνθήκη σύμμαχο και με ανύπαρκτα μέσα να κρατήσει τους άντρες του στη ζωή. Είναι ένας άνθρωπος συγκροτημένος, με συγκαλυμμένες ευαισθησίες και γεμάτος εσωτερικές αντιφάσεις. Είναι η ήρεμη δύναμη του στρατοπέδου. Στον απόηχο της φρίκης του πολέμου, ερωτεύεται την πληθωρική αύρα της Έιμι, όμως περνά τη ζωή του με την «άχρωμη», μα κοινωνικά αποδεκτή Έλλα, ψάχνοντας διαρκώς συγκινήσεις σε ξένα σώματα.

Παράλληλα, οι χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον πρωταγωνιστή είναι φτιαγμένοι με δεξιοτεχνία: οι συγκρατούμενοι και ασθενείς του, ο πολυμήχανος Ντάρκι Γκάρντινερ, ο αυστηρά ταγμένος στους ιαπωνικούς κώδικες τιμής και αδυσώπητος ταγματάρχης Νακαμούρα, ο μεγάλος του έρωτας, η Έιμι με την καμέλια στα μαλλιά, η σύζυγός του, η συμβατικά όμορφη Έλλα, ο Τζίμι Μπίγκελοου με την στραπατσαρισμένη σάλπιγγα να σημαίνει εγερτήριο. Όλοι ανεξαιρέτως συμβάλλουν στην εξιστόρηση, σαν ψηφίδες που στο σύνολό τους δίνουν στον αναγνώστη ολοκληρωμένη την εικόνα του στρατοπέδου, αλλά και του κόσμου έξω από αυτό.

Η πένα του Φλάναγκαν είναι εξαιρετικά εικονοποιητική. Καθώς περνούν οι σελίδες, ο αναγνώστης σχεδόν νιώθει να ασφυκτιά από την πνιγηρή υγρασία του στρατοπέδου, δυσφορεί με την δυσοσμία των κακοφορμισμένων πληγών των αιχμαλώτων, αισθάνεται την αύρα της θάλασσας στο δωμάτιο του Ντορίγκο και της Έιμι, πονά τόσο με τον έρωτα όσο και με τον θάνατο… Εκείνο που πετυχαίνει σχεδόν αβίαστα ο συγγραφέας είναι αυτή καθαυτή η απόδοση της ανθρώπινης φύσης, της δύναμης και της αδυναμίας της. Ο τρόπος με τον οποίο σκιαγραφείται η ψυχοσύνθεση των προσώπων, καθώς και η ρεαλιστική και ωμή  περιγραφή του στρατοπέδου και της φρίκης που το χαρακτηρίζει υπενθυμίζουν στον αναγνώστη ότι τα μεγαλεπήβολα σχέδια των ηγετών από καταβολής κόσμου, πολλάκις καταντούν εμμονικές και ανέφικτες ουτοπίες, που σχεδόν πάντα έχουν ανυπολόγιστο κόστος σε ανθρώπινες ζωές.  Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα στο ”Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά”, στον διαβόητο ”Σιδηρόδρομο του Θανάτου”. Άλλωστε, η υστεροφημία των λαών δεν χτίστηκε ποτέ αναίμακτα.

Το βιβλίο, τιμήθηκε με το βραβείο Man Booker 2014 και παρόλο που δεν είναι ένα βιβλίο εύπεπτο, αξίζει να διαβαστεί. Γιατί όπου υπάρχει ο παραλογισμός της βίας, υπάρχει και ελπίδα. Εξ ου και το άλικο λουλούδι που φύτρωσε στην άκρη του λασπωμένου στρατοπέδου.

”Για μια στιγμή νόμιζε πως συνέλαβε την αλήθεια ενός τρομακτικού κόσμου, από τη φρίκη του οποίου κανείς δεν μπορούσε να γλιτώσει και στον οποίο η βία ήταν αιώνια: το μέγα και μοναδικό αληθινό περιεχόμενο, μεγαλύτερο από τους πολιτισμούς που δημιούργησε, μεγαλύτερο απ’ οποιονδήποτε θεό λάτρεψε ποτέ ο άνθρωπος, γιατί η φρίκη ήταν ο μόνος αληθινός θεός. Λες και ο άνθρωπος υπήρχε για να αναπαράγει τη βία, για να διασφαλίζει πως η κυριαρχία της ήταν ακατάλυτη. Γιατί ο κόσμος δεν άλλαζε, η βία θα υπήρχε πάντα, δε θα ξεριζωνόταν ποτέ, άνθρωποι θα πέθαιναν κάτω από τις μπότες και τις γροθιές και τη φρίκη άλλων ανθρώπων μέχρι το τέλος του.  Η ανθρώπινη ιστορία ήταν μια ιστορία βίας”.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Αύγουστος 1943

Ο Αυστραλός χειρουργός Ντορίγκο Έβανς νιώθει να τον στοιχειώνει ακόμη, ύστερα από δύο χρόνια, η παθιασμένη σχέση του με τη γυναίκα του θείου του. Η ζωή του σε ένα ιαπωνικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου, στον Σιδηρόδρομο του Θανάτου, που συνδέει την Ταϊλάνδη με τη Βιρμανία δεν είναι παρά ένας καθημερινός αγώνας να προστατεύσει τους άντρες του από τους ξυλοδαρμούς, την πείνα και τη χολέρα. Μέχρι την ημέρα που λαμβάνει ένα γράμμα που θα τον αλλάξει για πάντα.

“To Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά” του Ρίτσαρντ Φλάναγκαν, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός και μπορείς να το αγοράσεις εδώ