Νομίζω ότι πρέπει να το αποδεχτούμε. Ο πολιτισμός μας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ορέξεις ενός και μόνο ανθρώπου, του Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Για σκέψου πόσα επαγγέλματα θα είχαν άμεσα προβλήματα αν ο ιδρυτής του Facebook αποφάσιζε να το “ρίξει” για μερικές ώρες…
Τα social media έχουν αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας των χρηστών τους. Μπορείς να θυμηθείς πώς ήταν η καθημερινότητά σου πριν την ύπαρξη του Facebook, του Twitter και του Instagram; Εγώ όχι. Η αμεσότητα που προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα έχει βάλει τόσο βαθιά στις συνήθειές μας, που είναι σχεδόν αδιανόητο να υπάρχουν νέοι άνθρωποι σήμερα που δεν δραστηριοποιούνται σε αυτά.
Αυτή που όμως σίγουρα θα ήταν πολύ διαφορετική, είναι η άποψη που θα είχαμε για διάφορα πρόσωπα του παρελθόντος, αν τα social media είχαν έρθει στη ζωή μας μερικές δεκαετίες νωρίτερα. Η πολιτική πλέον κατά κανόνα παράγεται πρωτογενώς από αυτά και αναπτύσεται στη Βουλή ή στα τηλεοπτικά παράθυρα. Η διάδωση της πίστης (ή μη πίστης) σε μια θρησκεία, λαμβανει χώρα σε αυτά. Οι καλλιτέχνες βρίσκουν έναν ισχυρό σύμμαχο για την διάδοση της δουλειάς τους σε αυτά. Και φυσικά όλα αυτά κρίνονται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία σε σχέση με την ευκαιρία που θα είχαν οι πρόγονοί μας να κριτικάρουν πρόσωπα, μερικές δεκαετίες πριν την ύπαρξη των social media.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα…
Ο “φυγόπονος” Καραμανλής
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έμεινε στην ιστορία ως “εθνάρχης” των Ελλήνων. Φυσικά υπάρχουν και σήμερα οι αντίθετες απόψεις, αλλά η γενική εικόνα για εκείνον είναι θετική, ακόμη και από πολιτικούς του αντιπάλους. Από το 1963 μέχρι το 1974 έζησε στο Παρίσι απέχοντας από την ενεργό πολιτική. Μπορούμε να φανταστούμε πώς θα είχε μείνει στην ιστορία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αν υπήρχαν social media εκείνη την εποχή; Ο ίδιος θα θεωρούταν φυγόπονος, αφού οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων θα του έσουραν τα πάντα για το γεγονός ότι δεν έμεινε εδώ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Πολύ πιθανόν να τον θυμόμασταν και ως συνεργάτη των συνταγματαρχών χάρη στην συνωμοσιολογία που κυριαρχεί. Αντίθετα τώρα ο Καραμανλής χαίρει της εκτίμησης που απολαμβάνουν όσοι αντιμετωπίζονται ως πρόσωπα του παρελθόντος. Δικαίως ή αδίκως, δεν θα μάθουμε ποτέ…
Ο “περίεργος” Χριστόδουλος
Για σκέψου σήμερα να υπήρχε ένας αρχιεπίσκοπος που να μιλάει για νέα τάξη πραγμάτων, για τον σιωνισμό και για την προσπάθεια των ξένων να καταστρέψουν την Ελλάδα και την ορθοδοξία. Ακραίο; Για τσέκαρε:
Σήμερα έχεις τον Άνθιμο, δεκτό, αλλά βλέπεις καθημερινά τον αντίλογο να κατακλύζει τα social media και να τον έχει αναγάγει σε μια γραφική ακροδεξιά μορφή. Πριν μερικά χρόνια όμως που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είχε μια παρόμοια αλλά σαφώς πιο light ρητορική και κατάφερνε να μαζεύει εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο στο Σύνταγμα με αφορμή το αστείο θέμα των ταυτοτήτων. Θα ήταν ένα εκπληκτικό θέαμα αν μπορούσαμε να μεταφέρουμε πίσω στο χρόνο το Twitter με τους χρήστες να γράφουν live με hashtag #tautotites τις απόψείς τους για όσα ξεστόμιζε ο θρησκευτικός άρχοντας της χώρας. Κανείς δεν θυμάται τα λεγόμενά του γιατί κανείς δεν παρακολουθούσε ενδελεχώς τις ομιλίες του. Όλοι θυμούνται τις ατάκες για τα σκουλαρίκια και τα “σας πάω”. Αν όμως τότε υπήρχαν τα σοσιαλμιντιακά τσακάλια που κυκλοφορούν σήμερα, και είχαν κάνει διάσημα τα επιμέρους βίντεο με όλα όσα έλεγε, ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος θα υπήρχε στη σκέψη μας σαν ένας γραφικός ψεκασμένος τύπος που αναπαράγει θεωρίες συνωμοσίας επιπέδου Λιακόπουλου.
Η “ατάλαντη” Αλίκη
Ένα ακόμη δυνατό παράδειγμα είναι αυτό της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Μία γυναίκα που έχει καταφέρει να γίνει γνωστή με το μικρό της όνομα, ήταν γνωστή και ως η “εθνική σταρ” της εποχής. Σίγουρα υπάρχουν αρκετοί που τη θεωρούν εκπρόσωπο του “ανάλαφρου” κινηματογράφου, αλλά αυτοί είναι λίγοι. Για φαντάσου να υπήρχαν social media όταν παιζόταν αυτή η εκπομπή:
Το γλέντι που θα είχε ξεσπάσει θα ήταν ανελέητο. Και δικαίως μάλλον. Όλη μέρα θα βλέπαμε σε Facebook και Twitter τη φάτσα της, όλη μέρα θα κυκλοφορούσαν σατιρικά βίντεο που θα είχαν δει ακόμη και εκείνοι που δεν έχουν social media. Πόσο διαφορετικά θα είχε μείνει στη μνήμη μας η Αλίκη αν μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο; Ίσως να είχε χάσει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι από την αίγλη που την περιβάλλει μετά θάνατον.
Ο “χουντικός” Μπιθικώτσης
Αν θυμάσαι σε ένα ένα παλαιότερο κείμενό μας για τον “Sir της Ρωμιοσύνης” είχαμε επισημάνει την επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη προς τον μέχρι τότε εκλεκτό του, στην οποία τον παρακαλούσε να μην τραγουδήσει στα γενέθλια της χούντας. Ο Μπιθικώτσης επέλεξε (άγνωστο υπό ποιες απειλές) να το κάνει θλίβοντας τον Μίκη.
Αν ο Μίκης ή ο οποιοσδήποτε μπορούσε να έχει social media την εποχή ακριβώς μετά τη δικτατορία, ο Μπιθικώτσης θα θεωρούταν τίποτα παραπάνω από υποστηρικτής της. Θα διαπομπευόταν δημοσίως για μια επιλογή την οποία και ποτέ δεν μάθαμε γιατί πήρε. Και δεν το μάθαμε ακριβώς γιατί δεν υπήρχε ο μηχανισμός πίεσης που υπάρχει σήμερα και λέγεται μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η φάση θα ήταν καλύτερη ή χειρότερη. Αυτό που ξέρουμε, είναι ότι αν το Facebook και το Twitter υπήρχαν νωρίτερα, θα είχαμε πολύ διαφορετική άποψη για μερικούς από τους ανθρώπους που έμειναν στην ιστορία.
