Βλέποντας όλα αυτά τα παιδιά που πήραν τα αποτελέσματα των πανελληνίων και τρέχουν πανικόβλητα να κλείσουν σπίτια στην επαρχία, σκέφτομαι ότι η δική μου γενιά έχει μεγαλώσει με μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη σχετικά με την εκπαίδευση και την αξία του πτυχίου. Σίγουρα με κλισέ ατάκες ο περίγυρός σου μιλαει για την αναγκαιότητα του να έχεις ένα πτυχίο στα χέρια σου. Ακόμη και αν δεν εξασκήσεις ποτέ το επάγγελμα που θα σχετίζεται με το πιστοποιητικό που θα έχεις εξασφαλίσει.
Σήμερα αναρωτιέμαι αν όντως αξίζει ένας νέος να καταναλώσει χρόνο, χρήμα, διάθεση και κόπο για να καταφέρει να πάρει ένα πτυχίο που θα του εξασφαλίζει… ΤΙΠΟΤΑ. Αν εξαιρέσουμε κατηγορίες επαγγελμάτων που όπως και να το κάνουμε δεν μπορείς να τις προσεγγίσεις χωρίς πτυχίο, όπως γιατροί, μηχανικοί και πολλοί άλλοι, θα μπορούσαμε να κάνουμε δουλειές χωρίς να έχουμε ξοδέψει χρόνο σε σπουδές που πρακτικά δεν μας πρόσφεραν τίποτα.
Δυστυχώς στη χώρα μας, οι στερήσεις των προηγούμενων γενεών και τα απωθημένα που αυτές γέννησαν, ουσιαστικά μας κατέστησαν ομήρους μιας αντίληψης που θέλει οπωσδήποτε τον μη πτυχιούχο να βρίσκεται σε κατώτερη κοινωνική θέση από τον “πιστοποιημένο”. Ακόμη κι αν είναι πιο ευτυχισμένος ή βγάζει περισσότερα χρήματα ή στην τελική προσφέρει περισσότερα στο κοινωνικό σύνολο. Και το γεγονός ότι το 2005, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat οι πτυχιούχοι ήταν το 25.3% των νέων, ενώ το 2012 έφτασαν το 31%, δείχνει πως η προαναφερθείσα λογική κερδίζει έδαφος εν μέσω οικονομικής κρίσης.
Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί παντού γύρω μας ακούμε τις εξής φράσεις:
“Πάρε ένα πτυχίο και ας μη σου χρειαστεί”
Όπως μπορείς να παρατήρησεις στην παραπάνω έρευνα του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα κατέχει ένα άπο τα υψηλότερα ποσοστά άνεργων πτυχιούχων παγκοσμίως. Το επιχείρημα αυτό λοιπόν, καταπέφτει εν τη γενέσει του. Ακόμη όμως και να μην είχαμε απτές αποδείξεις, η λογική μας δεν μπορεί να συμβαδίσει με το συγκεκριμένο “αξίωμα” που συχνά-πυκνά ακούμε. Γιατί δηλαδή κάποιος που έχει συγκεκριμένες βλέψεις (που δεν περιέχουν το πανεπιστήμιο) να αναγκάζεται να σπουδάζει για χάρη της ικανοποίησης των οικογενειακών – φιλικών – κοινωνικών επιθυμιών, ενώ ο ίδιος στην πραγματικότητα δεν θέλει; Προσωπικός μου φίλος που παίζει μια νουζίνα μουσικά όργανα και δουλεύει σε ωδείο, μπήκε στη διαδικασία να τελειώσει Δημόσια Δίοικηση, χωρίς λόγο. Υπάρχουν παραδείγματα σε όλο τον κόσμο που αποδεικνύουν έμπρακτα ότι και χωρίς πτυχίο μπορεί κάποιος να βιώσει την επιτυχία. Κι αν ο Μπιλ Γκέιτς είναι ακραίο δείγμα, ας μη θεωρούμε επιτυχημένους μόνο αυτούς που έβγαλαν πολλά λεφτά, ρίξε μια ματιά γύρω σου, θα βρεις σίγουρα κάποιον που παράτησε τις σπουδές για να κάνει κάτι τελείως διαφορετικό και εν τέλει είναι ευτυχισμένος με αυτό.
“Πήγαινε στο πανεπιστήμιο να ανοίξει το μυαλό σου”
Εδώ η αλήθεια είναι μισή. Αρχικά γιατί η λογική των φοιτητών (χωρίς να έχουν άλλη επιλογή) είναι καθαρά βαθμοθηρική, αφού έτσι τους έμαθε το εκπαιδευτικό σύστημα ήδη από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από την άλλη, υπάρχουν πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια που προσφέρουν γενικές γνώσεις στην αρχή μέχρι να αρχίσουν να δίνουν την εξειδίκευση που ο καθένας έχει επιλέξει. Δυστυχώς αυτά όμως είναι προσβάσιμα για λίγους ενώ υπάρχει και η επιλογή των σπουδών στο εξωτερικό που αφορά ακόμη λιγότερους οπότε δεν μπορεί να μπει στη συζήτηση. Ακόμη κι αν τελικά όντως “ανοίξει το μυαλό σου”, δεν θα κάτσεις στην Ελλάδα ακριβώς γιατί καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει κανένα μέλλον εδώ. Δεν είναι τυχαίο ότι 7/10 έλληνες μετανάστες είναι πτυχιούχοι.
Άλλωστε είναι προφανές πως ακριβώς οι πολλοί φοιτητές είναι ένας από τους λόγους που στο πανεπιστήμιο δεν “ανοίγει το μυαλό σου”. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα το 2011: “Είναι επιτακτική η μείωση των εισακτέων στο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης”. Από την άλλη, αν όντως επιθυμείς να ανοίξει το μυαλό σου, το ίντερνετ σου παρέχει αυτή τη δυνατότητα και μάλιστα προσφέροντάς σου υπερπληθώρα επιλογών, για πεδίο γνώσεων που πραγματικά θα σε ενδιαφέρει και όχι για περιττά πανεπιστημιακά μαθήματα που θα τα παρακολουθήσεις μόνο για να πάρεις βαθμό. Με το θέμα είχαμε ασχοληθεί και παλαιότερα και είχαμε δείξει με παραδείγματα πόσο εμείς οι ίδιοι είχαμε επωφεληθεί από τα συγκεκριμένα “ιντερνετικά πανεπιστήμια”.
“Αν δεν έχεις πτυχίο πώς θα μπεις στο δημόσιο;”
Άλλο ένα επιχείρημα που τείνει να εκλείψει με όλα όσα συμβαίνουν στον δημόσιο τομέα τα τελευταία χρόνια. Αφενός γιατί πλέον ούτε το δημόσιο είναι ακριβώς αυτό που λέμε “σίγουρη δουλειά” και αφετέρου γιατί το να δουλεύεις στο δημόσιο είναι ίσως ό,τι πιο βαρετό μπορείς να κάνεις. Ειδικά όταν η αξιολόγηση είναι άγνωστη λέξη αλλά και πρακτικά δεν υπάρχει καμία εξέλιξη πέραν του μισθού (μέχρι να σταματήσει και αυτή).
Όπως και να το κάνουμε, φαντάζει αδύνατο για έναν νέο άνθρωπο να ονειρεύεται να κάθεται πίσω από έναν γκισέ κάνοντας καθημερινά τις ίδιες μηχανικές κινήσεις. Αν υποθέσουμε πως υπάρχει ένας τέτοιος, ακόμη κι εκείνος θα απογοητευτεί στην πορεία. Γιατί σίγουρα δεν θα ήθελε να μένει στάσιμος, γεγονός που είναι σχεδόν βέβαιο όταν μιλάμε για τον δημόσιο τομέα που εξελίσσεται με ρυθμούς… κουτσής χελώνας. Για παράδειγμα, όσο και να χαίρεται ένας υπάλληλος της εφορίας για το ότι εργάζεται στο δημόσιο, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα καταλήξει να βαριέται τη δουλειά του (αν όχι τη ζωή του).
“Πώς θα βρεις δουλειά χωρίς πτυχίο;”
Εδώ το επιχείρημα έρχεται σε κόντρα με την πραγματικότητα. Σε μια τόσο κουτσουρεμένη αγορά εργασίας όπως η ελληνική που ουσιαστικά αγνοεί τα πτυχία (και δικαίως) είναι πολύ σημαντικό να μπορείς μόνος σου να δημιουργείς τις προϋποθέσεις για να μπορείς να κερδίσεις μία δουλειά. Για την πλειοψηφία των επαγγελμάτων που υπάρχουν εκεί εξώ τα πτυχία δεν αποδεικνύουν τίποτα. Βάλε τον εαυτό σου στη θέση του εργοδότη και αναρωτήσου: θα έδινες μια θέση εργασίας σε κάποιον με πλούσιο βιογραφικό ή σε έναν άλλον που ξέρεις στην πράξη ότι μπορεί να κάνει τη δουλειά για την οποία τον προορίζεις; Μάλλον το δεύτερο. Βέβαια ακόμη κι εκείνοι που τελικά ολοκληρώνουν τις σπουδές τους, δεν είναι ευτυχισμένοι με αυτές. Σε παλαιότερη έρευνα της έντυπης Ελευθεροτυπίας που αφορούσε απόφοιτους σχολών παρατηρούμε πως οι πτυχιούχοι μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους δήλωσαν στο εξωφρενικά μεγάλο ποσοστό του 90% ότι επέλεξαν λάθος σχολή και ότι αν ξανασυμπλήρωναν τώρα το μηχανογραφικό τους δελτίο δεν θα δήλωναν τη σχολή που μόλις αποφοίτησαν. Πολλοί δεν είναι;
Είναι χαρακτηριστικό πως σε χώρες του εξωτερικού όπως οι Η.Π.Α., οι νέοι, εκμεταλλευόμενοι την τεχνολογία δημιουργούν μόνοι τους τις δουλειές τους. Έτσι καταφέρνουν είτε να βγάζουν χρήματα από αυτές (όπως οι YouTubers) είτε να πωλούν τις ιδέες τους κάποιον που μπορεί να επενδύσει περισσότερα σε αυτές. Μπορεί εδώ οι συνθήκες να είναι δυσκολότερες, αλλά διάολε, οι καλοί δεν χάνονται…
