Τα ριάλιτι σόου έχουν ακολουθήσει την πορεία της τηλεόρασης στον ξεπεσμό, όχι τόσο σε ποιότητα – πάντα ακουμπούσαν στο μηδέν απ’ τη “φύση” τους – όσο στην ελάχιστη απήχηση που έχουν πια στο κοινό. Δεν λέμε κάτι καινούργιο, το βλέπει ο καθένας ότι έχουν ξεμείνει λίγοι ριαλιτζίδες από τον παλιό καλό καιρό, με τα περισσότερα ξεφτιλοσόου να έχουν εξελιχθεί σε κεκαλυμμένα ριάλιτι που συνήθως τα ονομάζουν talent show.

Ωστόσο, αν παρατηρήσεις προσεκτικά, θα δεις ότι αυτή η ριαλιτζίδικη ματιά που μάθαμε να έχουμε, αυτό το “κοιτάω μέσα απ’ την κλειδαρότρυπα” όπως το λέγανε στα 00s, δεν έχει φύγει, ίσως να έχει εξελιχθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι πιο soft και πιο ελαφρύ, που να μην φτάνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στον πάτο, αλλά είναι εδώ.

Τσέκαρε για παράδειγμα τι γίνεται στα social media, όπου έχει σχεδόν κυριαρχήσει ένα ιδιότυπο “ιατρικό ριάλιτι σόου”.

Σε τι διαφέρει άραγε ένα βίντεο με τίτλο “Συγκλονιστικό! Κουφό αγοράκι ακούει για πρώτη φορά τη φωνή της μαμάς του” με το αντίστοιχο βίντεο που θα μπορούσε να βγει απ’ το “Πάμε Πακέτο” με τίτλο “Άντρας βλέπει το παιδί του για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια”; Σε τι διαφέρουν αυτά τα “inspirational” βίντεο από τα παλιά καλά ριάλιτι της τηλεόρασης;

Ναι, αυτά τα βίντεο είναι τα νέα ριάλιτι σόου, είναι ένας φθηνός συναισθηματισμός. Και μάλιστα είναι εκβιαστικός αυτός ο συναισθηματισμός, καθώς στην τηλεόραση όταν τα έβλεπες δεν αλληλεπιδρούσες για να δείξεις ότι συμπάσχεις ή συγκινείσαι, δεν πατούσες like ή share. Εδώ πολλές φορές νιώθεις την ανάγκη, την κοινωνική πίεση να “συμμετάσχεις”. 

Κι όμως διαφέρουν σε κάποια σημεία από τα παραδοσιακά ριάλιτι, τόσο όσο να μπορεί να τα “ποστάρει” στη σελίδα του κάποιος που εκτιμάς, που ξέρεις ότι δεν προτιμάει να βλέπει trash περιεχόμενο.

Καταρχάς, αυτά τα βίντεο δεν πατρωνάρονται από κάποιον συνηθισμένο μικροπωλητή του ανθρώπινου πόνου. Για παράδειγμα, δεν στα παρουσιάζει ο Μικρούτσικος ή η Δρούζα, προϊδεάζοντας σε από πριν ότι θα παρακολουθήσεις ένα εμετικό σόου. Άλλωστε, δεν γίνεται να ποστάρεις εσύ, ένας ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΜΕΝΟΣ κάτι από Τατιάνα Στεφανίδου στο Facebook… Λογικό.

Επίσης διαφέρουν στην αισθητική. Μοιάζουν τόσο πολύ με τα χιλιάδες βίντεο που ανεβαίνουν καθημερινά στο ίντερνετ (είναι τραβηγμένα από κινητό, από μη επαγγελματία, είναι μικρής διάρκειας κλτ) που άνετα ενσωματώνονται μέσα σ’ αυτό γενικότερο πλαίσιο της νέας “βιντεοκουλτούρας” που αναπτύσσεται στο διαδίκτυο. Αισθητικά δεν διαφέρει από τα υπόλοιπα βίντεο που δείχνουν γατάκια ή φάρσες ή προτάσεις γάμων, οπότε γιατί να διαφέρουν και ηθικά; Η αισθητική θα είναι η ηθική του μέλλοντος και εμείς αυτό το μέλλον το ζούμε εδώ και χρόνια.

Την ίδια στιγμή, τα ριάλιτι σόου της TV κουβαλούν μία άσχημη παράδοση, ένα φορτίο που το ίντερνετ ακόμη δεν το έχει. Επί μία 20ετία η τηλεόραση σέρβιρε “ανθρώπινες” ιστορίες, ξεφτιλίζοντας τους συμμετέχοντας on air, βάζοντας τους να τσακωθούν ή βγάζοντας κρυφές λεπτομέρειες για κερατώματα και ξυλοδαρμούς. Το ίντερνετ δεν το έχει κάνει ακόμα αυτό. Το ριάλιτι που σου προσφέρει είναι ακόμα αμόλυντο, το μοιράζεσαι χωρίς να φοβάσαι να χαρακτηριστείς “χαμηλού επιπέδου” τύπος.

Ίσως αυτά τα βίντεο όμως να είναι χειρότερα ακόμη και από τα πιο εμετικά ριάλιτι σόου του παρελθόντος.

Προσωπικά δεν θυμάμαι πριν το ίντερνετ γονείς να μαγνητοσκοπούν τα παιδιά τους και να στέλνουν το βίντεο στον Μικρούτσικο για να το παίξει. Δεν θυμάμαι ανθρώπους στις πιο προσωπικές, ανθρώπινες και συγκινητικές τους στιγμές, να στήνουν μία κάμερα και το βίντεο να το περιφέρουν από κανάλι σε κανάλι. Αυτή η λεπτομέρεια ίσως να δείχνει και την εξέλιξη της τεχνολογίας και πως αυτή η ευκολία να παράγεις βίντεο, έδωσε μία νέα πνοή στο ριάλιτι. Αλλά αυτό είναι μία άλλη κουβέντα.

Επίσης δεν θυμάμαι τα αντίστοιχα βίντεο που έβγαζε η τηλεόραση να αναπαράγονται κατά κόρον στις ειδήσεις ή σε “σοβαρές” εκπομπές… Αντίθετα τα new age ριάλιτι βίντεο, τα βλέπεις να υπάρχουν παντού, ακόμα και σε “σοβαρά” ειδησεογραφικά sites.

Μια ακόμη διαφορά είναι ότι ενώ τα ριάλιτι της TV με τους τσακωμούς από συνήθως λούμπεν τύπους, σου έδειχναν μία απαισιόδοξη και σκοτεινή πλευρά, κάνοντας σε να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, γιατί πολύ απλά δεν ήσουν στη θέση τους, στα βίντεο για τα οποία μιλάμε νιώθεις ότι σου πουλάνε την ελπίδα, την αισιόδοξη πλευρά της ζωής.

Είναι όμως έτσι;

Υπάρχουν και οι φωνές που εναντιώνονται και σου ζητούν να αναρωτηθείς τι λένε αυτά τα βίντεο σε όσους δεν έχουν την ακοή τους και δεν υπάρχει θεραπεία για την περίπτωση τους ή ακόμα χειρότερα, δεν έχουν τα χρήματα για την κατάλληλη θεραπεία. “Κοίτα πόσο χαρούμενος είναι ο άλλος, εσύ δεν θα μπορέσεις ποτέ να νιώσεις έτσι”, αυτό μοιάζει να λένε αυτά τα βίντεο.

Και υπάρχει και άλλο ένα πρόβλημα. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ειδικά οι κωφοί, είναι άνθρωποι που μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι δεν τους λείπει κάτι, ότι δεν έχουν πρόβλημα όπως εμείς τους λέμε εκβιαστικά με αυτά τα βίντεο ότι έχουν, αλλά ότι απλώς βλέπουν τον κόσμο μέσα από μία άλλη οπτική γωνία… Τα βίντεο αυτά τους διδάσκουν ουσιαστικά ότι δεν θα είναι ποτέ ολοκληρωμένοι ως άνθρωποι, “πλήρως καλά”, εφόσον και οι ίδιοι δεν καταφέρουν να ξεπεράσουν την ιδιαιτερότητά τους, με τον τρόπο που το κάνουν οι υπόλοιποι στα βίντεο…

Με λίγα λόγια, τα emotional και inspirational αυτά βιντεάκια, όχι μόνο δεν βοηθούν ή δεν ευαισθητοποιούν, αλλά είναι πολύ εύκολο να εκληφθούν και ως ρατσιστικά. Και αυτό απέχει πολύ απ’ τις αρχικές προθέσεις όσων τα ποστάρουν, έτσι δεν είναι;