Το χειροκρότημα δεν είναι απλά δύο χέρια που παράγουν ήχο κατά την επαφή τους. Κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι η τροφή του καλλιτέχνη την ίδια στιγμή που παρακινούν το κοινό τους να τους ανταμείψει, ενώ σχεδόν όλοι ξενερώνουν όταν δεν παίρνουν το χειροκρότημα που θεωρούν ότι τους αξίζει. Γιατί χειροκροτάμε όμως;
Η μετατροπή της κινητικής ενέργειας σε ακουστική, είναι ο πιο συχνός ανθρώπινος ήχος, μετά τη φωνή μας και συνηθίζεται να χρησιμοποιείται όταν ο αποδέκτης του χειροκροτήματος βρίσκεται επάνω σε σκηνή. Σύμφωνα με ερευνα της Royal Society Journal, στις μέρες μας, το χειροκρότημα δεν έχει να κάνει τόσο με την ποιότητα του θεάματος, όσο με την γενικότερη συμπεριφορά της μάζας (του κοινού εν προκειμένω) το οποίο παρασύρεται μηχανικά στο να εκδηλωθεί.
Στην Ελλάδα οι χώροι με live μουσική βρίσκονται παντού. Κάθε πόλη και κάθε χωριό της χώρας έχει να επιδείξει ζωντανές μουσικές εκδηλώσεις, από καλοκαιρινά πανηγύρια με παραδοσιακή μουσική μέχρι μετανάστες με αυτοσχέδια μουσικά όργανα. Κι αν για τους πρώτους η χρηματική αμοιβή είναι προαπαιτούμενο για την εμφάνισή τους, για τους δεύτερους αρκεί μια επευφημία, ένα χειροκρότημα, για να νιώσουν ότι η απόδοσή τους ήταν καλή.
Πριν από μερικά χρόνια είχα βρεθεί σε ταβερνάκι με ζωντανή μουσική. Εκεί έπαιζε ένας κύριος γύρω στα 50, μόνος του με μια κιθάρα, και έδειχνε φανερά ενοχλημένος από το γεγονός πως κανένας δεν του έδινε σημασία. Μετά το τέλος των τραγουδιών, χειροκροτούσε μόνο ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού. Αυτό που πραγματικά τον εξόργισε όμως ήταν μία παρέα που καθόταν δίπλα του. Οι τύποι γελούσαν και χειροκροτούσαν ταυτόχρονα με τα χαχανητά (αυτό το νευρικό που κάνουμε σχεδόν όλοι) και ο τραγουδιστής τα πήρε στο κρανίο και τα παράτησε. Μετά που συζητούσαμε απ’ έξω, μου είπε ότι παλαιότερα, όταν ο κόσμος ήθελε να διώξει κάποιον τραγουδιστή από την σκηνή, χειροκροτούσε σχεδόν ειρωνικά, κατά τη διάρκεια του τραγουδιού. Έτσι ο καλλιτένης έπαιρνε το μήνυμα και την έκανε. Για τον συγκεκριμένο έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο ένα χειροκρότημα του οποίου την σημασία προφανώς δεν γνώριζαν οι “δράστες”.
Ρωτήσαμε την αγαπημένη μας Αλεξάνδρα Κόνιακ (θα τη θυμάσαι και από παλαιότερη συνέντευξή της στο Provocateur) για να μας διαφωτίσει. Και μας είπε τα εξής: “Όσο κι αν πιστεύω σ’αυτό που κάνω, όσο κι αν το έχω ανάγκη, το τραγούδι είναι κάτι που σπάνια θέλω να κρατάω για τον εαυτό μου. Το χειροκρότημα είναι η πιο απτή και αυθόρμητη απόδειξη πως δεν είμαι μόνη μου και με κάνει να νιώθω ασφάλεια και ζεστασιά. Η έλλειψή του δηλώνει την πλήρη απουσία επικοινωνίας. Δεν πρέπει όμως κανείς να χάνει την ψυχραιμία του, διότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει να κάνει με την απόδοση του καλλιτέχνη αλλά με το ότι βρίσκεται στο ‘λάθος’ μέρος.”
Ζητήσαμε επίσης την άποψη του επιστημονικού συνεργάτη του Provocateur και περφόμερ της Λαϊκοπάνκ και Heart Rock σκηνής, Μπάμπη Μπατμανίδη, ο οποίος μας τόνισε: “Άκουσε να δεις Αθηνέζε, εμένα δεν με νοιάζει το χειροκρότημα, μου αρκεί να κάνουν like και κοινοποιήσεις στο φουμπού. Άντε κλείσε τώρα“. Ο Μπάτμαν μας επιβεβαιώνει μια πάρα πολύ απλή σκέψη. Το like, το retweet και οι κοινοποιήσεις είναι η σύγχρονη μορφή του χειροκροτήματος με μία μικρή διαφορά. Τώρα η δύναμη της μάζας που σε ωθεί σε μηχανικές κινήσεις, δεν υπάρχει δίπλα σου ως φυσική παρουσία. Οπότε η “ηλεκτρονική” επευφημία είναι πολύ πιο τίμια. Ο Μπατμανίδης ξέρει…
Εκτός των άλλων όμως, είναι και θέμα συμπεριφοράς. Προσωπικά δεν νιώθω καλά αν βρεθώ σε live και δεν δίνω προσοχή στην ορχήστρα. Δεν συζητάω καν για εκείνους που συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχει καν ορχήστρα στη σκηνή και τους αξίζει η εκτέλεση. Στην τελική είναι και ένδειξη σεβασμού προς τον καλλιτέχνη. Σίγουρα δεν μπορείς να είσαι καρφωμένος μόνο στην σκηνή, ωστόσο δεν υπάρχει και λόγος να συμπεριφερεσαι σαν ηλίθιος. Και προφανώς αυτός που δεν χειροκροτά είναι ο ίδιος που δεν λέει “ευχαριστώ” στον σερβιτόρο και του συμπεριφέρεται σαν να είναι δούλος. Δηλαδή απλά ένας αγενής τύπος.
Το ευχάριστο της φάσης είναι ότι υπάρχουν μαγαζιά που προστατεύουν τους καλλιτέχνες. Σε ένα συγκεκριμένο που είμαι πιστός θαμώνας, ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να γυρίσεις την καρέκλα σου και να έχεις στην πλάτη σου την ορχήστρα, ενώ όποιος βρίσκεται πάνω στη σκηνή έχει το ελεύθερο να κάνει παρατήρηση στους “πελάτες”. Οι περισσότεροι ξενερώνουν με αυτό. Εγώ το θέωρω ελάχιστη ένδειξη σεβασμού προς το πρόσωπο του καλλιτέχνη.
Χειροκρότα μωρέ! Χαρά δίνεις…
