Υπάρχουν θεατρικά έργα, βιβλία λογοτεχνίας, ακόμα και τραγούδια που περιγράφουν γεγονότα ή καταστάσεις που μας βρίσκουν κάθετα αντίθετους. Όμως όσο κόντρα στα “πιστεύω” ή στο γούστο μας και να είναι, φαντάζει αν μη τι άλλο φασιστικό το να διακατεχόμαστε από την επιθυμία να τα εξαφανίσουμε.
Η αισθητική αλλά και οι ιδεολογικές καταβολές του καθενός μας, εμπεριέχουν μεγάλα ποσοστά υποκειμενικότητας, ωστόσο την υποκειμενικότητά μας αυτή δεν μπορούμε επουδενί να την επιβάλλουμε ως την απόλυτη αλήθεια. Σε κανένα τομέα. Πόσο μάλλον στο πεδίο που έχει να κάνει με την καλλιτεχνική έκφραση, εκεί όπου οι επιλογές είναι άπειρες. Το ίδιο και οι συμβολισμοί που αυτή θέλει να περάσει.
Σύμφωνα με το λεξικό: “Συμβολισμός είναι το νόημα που υποδηλώνεται με την βοήθεια ενός ή περισσότερων συμβόλων. Σύμβολο είναι ένα αντικείμενο, μία παράσταση, ένα έμψυχο ον, ένας ήχος, που συνδέεται κατ’ αναλογία με μια αφηρημένη έννοια.” Αποσαφηνίζουμε την έννοια του συμβολισμού διότι αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά στοιχεία της Τέχνης. Σκοπός της τελευταίας είναι να παρουσιάζει ένα συγκεκριμένο θέμα με τον τρόπο που επιθυμεί ο δημιουργός ή οι δημιουργοί έτσι ώστε να γίνει κατανοητή (ή και όχι) σε εκείνους που την εξετάζουν. Ως εκ τούτου, μπορεί κάλλιστα ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση να χρησιμοποιείται με αφορμή την Τέχνη και να εννοεί κάτι άλλο. Ο συμβολισμός, επομένως, είναι ξεκάθαρα θέμα ερμηνείας. Για το ίδιο πράγμα διαφορετικοί άνθρωποι ενδέχεται να βγάλουν διαφορετικό συμπέρασμα.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το Εθνικό Θέατρο αποφάσισε να “κόψει” την παράσταση «Ισορροπία του Nash» η οποία είχε αναφορές στο βιβλίο του τρομοκράτη της 17Ν, Σάββα Ξηρού. Αυτό συνέβη γιατί αντέδρασαν οι συγγενείς των θυμάτων της 17Ν, η Αμερικανική πρεσβεία μέσω twitter, πολλοί δημοσιογράφοι και αρκετοί βουλευτές. Με λίγα λόγια, στη χώρα μας αποδεικνύεται πως ακόμα και η Τέχνη χρειάζεται “άδεια λειτουργίας” από πολιτειακούς παράγοντες και αυτόκλητους προστάτες της Δημοκρατίας. Με αφορμή την Δημοκρατία, λογοκρίνεται η τέχνη ή όπως το έλεγαν παλιά οι Αμερικανοί διαδηλωτές: “bombing for peace is like fucking for virginity“.
Κατανοώ πλήρως (χωρίς να συμφωνώ μαζί τους) τους συγγενείς των θυμάτων. Είναι απόλυτα λογικό και ανθρώπινο να μη θέλεις να βλέπεις τον δολοφόνο των δικών σου ανθρώπων να γίνεται μέρος μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας. Πρέπει όμως και εκείνοι να αντιληφθούν πως αυτή είναι μια βαθιά αντιδημοκρατική στάση που δεν θα έπρεπε να υφίσταται σε μια Ευρωπαϊκή χώρα το 2016.
Η ελευθερία της έκφρασης είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα ακόμα και για τους φυλακισμένους.
Αν ήταν χρυσαυγίτης όμως;
Και για τον χρυσαυγίτη το ίδιο θα πίστευα. Η τέχνη -σε έναν τέλειο κόσμο- είναι εντελώς αποκομμένη από την κοινωνική ηθική. Δυστυχώς, το γεγονός αυτό δεν μπορούν να το καταλάβουν όλοι και έτσι μοιραία γίνεται το λάθος να κανιβαλίζεται το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα (ανεξάρτητα με την ποιότητά του) εξαιτίας της άποψης που έχουμε σχηματίσει για το δημιουργό της. Ίσως αυτός να είναι ο ευκολότερος τρόπος για να καταστρέψουμε κάθε μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.
Δεν υπάρχει λόγος να αλλάζει η αντιμετώπιση της Τέχνης ανάλογα με το ποιος είναι αυτός που την εκφράζει. Ο Άκης Πάνου πέθανε στη φυλακή καταδικασμένος για δολοφονία. Θα σταματήσουμε να ακούμε τα τραγούδια του; Ο Χίτλερ ήταν ο μεγαλύτερος σφαγέας του σύγχρονου κόσμου. Θα πρέπει να απαγορεύσουμε το βιβλίο του; Τα ερωτήματα θα μπορούσαν να συνεχιστούν επ’ άπειρον με τα αντίστοιχα παραδείγματα.
Ο καθένας μπορεί να επιλέξει τις παραστάσεις που βλέπει, τα βιβλία που διαβάζει, τις ταινίες που παρακολουθεί ή αν επιθυμεί μπορεί κάλλιστα να απορρίψει όποια μορφή Τέχνης νομίζει ότι δεν του ταιριάζει. Κανένας όμως, όποιο αξίωμα κι αν κατέχει, δεν μπορεί σε ένα δημοκρατικό καθεστώς να μην επιτρέπει σε κάποιον να εκφραστεί καλλιτεχνικά.
ΥΓ: Με αφήνει παγερά αδιαφορό πως η παράσταση παιζόταν στο Εθνικό Θέατρο. Είμαι σίγουρος πως θα είχε δημιουργηθεί ακριβώς το ίδιο θέμα αν η παράσταση παιζόταν σε ένα συνοικιακό θεατράκι.
