“Και να σου πω ρε συ Κατερίνα. Πώς και τα έφτιαξες μαζί του; Εσύ με πτυχίο και μεταπτυχιακό, αυτός γκαρσόνι…”. Τα λόγια αυτά, στα οποία υπήρξα αυτήκοος μάρτυρας, ανήκουν σε γνωστή μου που προσπαθούσε να… νουθετήσει μια φίλη της για τη νέα της σχέση.
Βλέπετε, η γνωστή μου κάνει αυτή τη στιγμή το διδακτορικό της και μπροστά σε αυτόν της τον τίτλο δεν μπορεί να σταθεί καμία άλλη ειδικότητα. Όπως επίσης, δεν μπορεί να σταθεί μέσα στο μυαλό της η πιθανότητα δυο άνθρωποι με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο να συμπορεύονται και (γιατί όχι;) να αγαπιούνται.
Καλώς ή κακώς, οι μεταπολιτευτικές γενιές στην Ελλάδα έχουμε μεγαλώσει παρερμηνεύοντας την έννοια της μόρφωσης. Κι αυτό διότι, συγχέουμε στον απόλυτο βαθμό μέσα στον μυαλό μας αλλά και σε όλα τα στάδια της κοινωνικοποίησής μας, τη χρησιμότητα της ακαδημαϊκής μόρφωσης με την αναγκαιότητα της ουσιαστικής μόρφωσης. “Αυτός είναι μορφωμένος, έχει πάει πανεπιστήμιο”, ακούγαμε ως μόνιμη επωδό από τα χείλη των γονέων μας τη φράση. Και να που η δική μας η γενιά, η γενιά που “έρχεται για να ξεριζώσει το παλιό” απολαμβάνει να βάζει στο στόμα της ατάκες όπως αυτή της εισαγωγής. Ή ακόμη χειρότερα, να κρύβει την ανεπάρκειά της πίσω από σοφά σοσιαλμιντικά quotes και άλλες ευφάνταστες ραδιουργίες.
Η παρανόηση που σχετίζεται με την ουσιαστική μας καλλιέργεια, είναι μονάχα μία από τις πάμπολλες που έχουμε υιοθετήσει ως λαός. Δυσκολευόμαστε πολύ να αποδεχθούμε ότι πραγματική μόρφωση και καλλιέργεια μπορεί να αποκτήσει ένας εργάτης σε κλωστοϋφαντουργία κι ένας απόφοιτος λυκείου που επέλεξε άμα τη ενηλικίωσή του το εμπορεύειν αντί για το πανεπιστήμιο, με τον ίδιο ή ακόμη πιο πρόσφορο τρόπο συγκριτικά με κάποιον που είχε την ευκαιρία να αποκτήσει δύο και τρία πτυχία.
Και κάπως έτσι, φτάσαμε στο σημείο να βλέπουμε πράξεις και να ακούμε απόψεις κάθε άλλο παρά “καλλιεργημένες” από άτομα που η νεοελληνική λογική τα έχει κατατάξει με περίσσια ευκολία στην ελίτ της μορφωτικής πυραμίδας.
Καλό, λοιπόν, θα ήταν να θυμίσουμε προς όλους αυτούς (και να θυμηθούμε κι εμείς μαζί), μερικές συμβουλές που έγραψε το 1886 σε ένα γράμμα ένας νέος 25 χρονών προς τον 28χρονο αδερφό του. Ο τελευταίος, όντας ζωγράφος, είχε αρχίσει να συγχρωτιζεται με ακαδημαϊκούς και με διανοούμενους, εκφράζοντας την αμηχανία του προς τον μικρότερο του αδερφό, τον Αντόν, για το πώς θα καταφέρει να σταθεί επάξια ανάμεσα σε ανθρώπους ξεχωριστούς.
Μεταξύ άλλων, οι απαντήσεις που πήρε, ανέφεραν τα εξής:
1. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι σέβονται την προσωπικότητα και την ύπαρξη κάθε ανθρώπου αδιακρίτως και γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν πάντα άνθρωποι ευγενικοί κι εξυπηρετικοί που είναι έτοιμοι να προσφέρουν στους υπολοίπους.
2. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν δείχνουν συμπάθεια μονάχα απέναντι στους επαίτες και τις γάτες. Η καρδιά τους πονάει, ακόμη και για όλα εκείνα που δεν μπορούν να δουν τα μάτια τους. Μένουν ξάγρυπνοι δουλεύοντας προκειμένου να βοηθήσουν τον τάδε, να πληρώσουν για τα δίδακτρα του αδερφού τους στο πανεπιστήμιο, για να αγοράσουν ρούχα στη μητέρα τους.
3. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι είναι ειλικρινείς. Δεν λένε ψέματα ούτε για τα πλέον ασήμαντα πράγματα. Ένα ψέμα αποτελεί προσβολή γι’ αυτόν που το ακούει, καθώς τον τοποθετεί σε δυσμενέστερη θέση στα μάτια εκείνου που το εκστομίζει. Επίσης, δεν ποζάρουν και γενικότερα όταν βρίσκονται στο δρόμο συμπεριφέρονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που συμπεριφέρονται όταν βρίσκονται στο σπίτι τους. Σέβονται την ακοή των συνανθρώπων τους: προτιμούν τη σιωπή από τη φλυαρία.
4. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν δυσφημίζουν τον ευατό τους προκειμένου να αποκομίσουν τη συμπόνοια των άλλων. Δεν λένε “με έχουν παρεξηγήσει” ή “έχω καταντήσει δεύτερης διαλογής”, διότι κάτι τέτοιο είναι φθηνό, ψεύτικο και χυδαίο.
5. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν είναι ματαιόδοξοι. Δεν ενδιαφέρονται για όλα εκείνα τα ψεύτικα διαμάντια, όπως είναι λόγου χάρη η γνωριμία με μια διασημότητα, η χειραψία με τον τάδε αναγνωρισμένο άνθρωπο, η αναγνώριση από τους πάντες όταν μπαίνουν σε μία ταβέρνα. Ο πραγματικά καλλιεργημένος άνθρωπος προτιμά να μένει στην αφάνεια ανάμεσα στο πλήθος, αποφεύγει τη διαφήμιση. Κι όπως είπε και ο Κριλόβ, “ένα άδειο βαρέλι δημιουργεί πολύ μεγαλύτερη ηχώ από ένα αντίστοιχο γεμάτο.”
6. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι, αν διαθέτουν κάποιο ταλέντο, φροντίζουν να το σέβονται. Θα θυσιάσουν υπέρ αυτού, την ανάγκη για ξεκούραση, τη θέληση για τις γυναίκες, το κρασί, τη ροπή προς τη ματαιοδοξία.
7. Οι μορφωμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι, αναπτύσσουν όσο περισσότερο μπορούν την αισθητική τους. Δεν κοιμούνται με τα ρούχα τους, δεν αφήνουν τα σκοτωμένα έντομα στον τοίχο, δεν αναπνέουν “μπαγιάτικο” αέρα, δεν περπατούν πάνω σε ένα πάτωμα όπου κάποιοι έχουν προηγουμένως φτύσει, δεν μαγειρεύουν το φαγητό τους πάνω σε μια σόμπα πετρελαίου. Προσπαθούν να εξευγενίσουν τα σεξουαλικά τους ένστικτα. Δεν επιζητούν απλώς μια γυναίκα που θα τους συντροφεύει στο κρεβάτι. Δεν πίνουν βότκα καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Κρατούν το μυαλό τους υγιές, μέσα στο εξίσου υγιές τους σώμα.
Το ξενικό επίθετο του νέου αυτού, που ενδεχομένως μπορεί να σταθεί αρωγός στην επανατοποθέτησή μας απέναντι στη μόρφωση και την καλλιέργεια, ήταν Τσέχωφ.
ΥΓ: Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα από τα γραμματά του νέου εκείνου προς τα μέλη της οικογένειάς του στην αρχαιότερη ψηφιακή βιβλιοθήκη, που ακούει στο όνομα Project Gutenberg.
