Tελείωσα το «Τόσο πολύ νερό, τόσο κοντά στο σπίτι» του Ρέιμοντ Κάρβερ (εκδ. Μεταίχμιο) το καλοκαίρι του 2022, όντας σίγουρος πως μόλις είχα διαβάσει την καλύτερη συλλογή διηγημάτων των τελευταίων χρόνων. Εξακολουθώ να το πιστεύω. Στα άπαντα του Αμερικανού διηγηματογράφου, θα βρει κανείς το μεγάλο -από πολλές απόψεις- διήγημα, «Μια μικρή παρηγοριά», την ιστορία που πραγματικά με συγκλόνισε και που, ναι, θεωρώ κορυφαία του. Δεν είναι. Δεν είναι για όλους τουλάχιστον. Όπως και το «Τόσο πολύ νερό, τόσο κοντά στο σπίτι» μπορεί να μην είναι τελικά ένα βιβλίο που αξίζει να αγοράσεις. Ακόμα και ο Κάρβερ, ίσως να απέχει χιλιόμετρα από τους Τσέχοφ και Χέμινγουεϊ που πολλοί φέρνουν στο μυαλό τους όταν τον διαβάζουν.
Υποκειμενικότητα, μια λέξη που είναι πολύ πιθανό να «γεννήθηκε» την ίδια στιγμή που έμπαινε η τελευταία τελεία στο πρώτο βιβλίο της ιστορίας. Αυτό κάνουν οι συγγραφείς, μικραίνουν ή μεγαλώνουν τις αποστάσεις μεταξύ των αναγνωστών, τους παραδίδουν ένα όπλο και τους αφήνουν να το χρησιμοποιήσουν όπως αυτοί θέλουν. Το θέμα είναι να υπάρχουν άτομα γύρω σου να συζητήσεις, βιβλιοφάγοι κατά προτίμηση για να πεις και μια κουβέντα παραπάνω, ένα «Γιατί δεν σου αρέσει ο Κάρβερ;». Και ευτυχώς, υπάρχουν. Υπάρχουν και θα τους βρεις τόσο στο διαδίκτυο όσο και σε διάφορες γωνιές της Αθήνας, στις λέσχες ανάγνωσης, εκεί όπου μαζεύονται οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν πολλά περισσότερα να πουν από ένα απλό «Γιατί δεν σου αρέσει ο Κάρβερ;».
Το βασικό ερώτημα που προκύπτει όταν ακούει κάποιος για τις λέσχες ανάγνωσης, είναι τι ακριβώς κάνουν εκεί οι βιβλιοφάγοι -εκτός φυσικά από το να διαβάζουν. Σύμφωνα με τον Άγη Αθανασιάδη (librofilo.blogspot.com – βιβλιοπωλείο Librofilo & Co), το πρώτο που σκέφτεται κάποιος που δεν έχει σχέση με το αντικείμενο, είναι «Ηλικιωμένες κυρίες και συνταξιούχους κυρίους που μιλάνε ακατάπαυστα. Δηλαδή πιο βαρετό, πεθαίνεις. Αυτή την εντύπωση είχα κι εγώ, προτού εμπλακώ άμεσα με τις Λέσχες».
Για την Δήμητρα Ξενάκη από τη λέσχη ανάγνωσης η «Συνάντηση», οι σκέψεις του κάθε ατόμου ποικίλουν. «Υπάρχουν άτομα που πιστεύουν, πως σε μια λέσχη ανάγνωσης, υπάρχει κάτι υποχρεωτικό, που θυμίζει σχολείο. Φυσικά αυτό δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα. Σε μια λέσχη ανάγνωσης, πάμε οικειοθελώς, διαβάζουμε βιβλία που είναι μέσα στα ενδιαφέροντα της ομάδας και στην συνέχεια, μοιραζόμαστε απόψεις και συζητάμε ελεύθερα τα θέματα στα οποία εστιάσαμε».
Η ανάγνωση είναι ένα άθλημα μοναχικό, υποστηρίζει η συγγραφέας Κατερίνα Μαλακατέ (www.diavazontas.blogspot.com – ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου-καφέ Booktalks), παρ’ όλα αυτά, «Συχνά οι βιβλιόφιλοι δεν έχουμε ανθρώπους στον περίγυρο μας που διαβάζουν όσο εμείς. Έχουμε ανάγκη να μιλάμε για βιβλία». Και είναι αλήθεια, πολλοί είναι αυτοί που θέλουν να μοιραστούν τον ενθουσιασμό τους ή τον προβληματισμό τους για τα όσα διαβάζουν. «Περίπου 50 μέλη έρχονται στις δια ζώσης συναντήσεις μας στο βιβλιοπωλείο στο Π. Φάληρο. Μέσω zoom, έχουμε κοντά στα 80 μέλη που μπαίνουν στη διαδικτυακή εκδοχή. Mας ακολουθεί διαδικτυακά, στην ομάδα της Λέσχης στο Facebook, ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός ατόμων κι έτσι ανανεώνεται το ενδιαφέρον συνεχώς».
Η λογική λέει πως, όταν μοιράζεσαι ένα πάθος ή όπως θέλετε πείτε το, με τους ανθρώπους γύρω σου, οι πιθανότητες να τους συμπαθήσεις, αυξάνονται. Οι λέσχες αναγνώσης δεν θα μπορούσαν να ανήκουν σε διαφορετική κατηγορία. «Οι άνθρωποι που έρχονται στη Λέσχη μας, είναι συνειδητοί αναγνώστες που θέλουν να ακούσουν (πρώτιστα) και να μιλήσουν για το συγκεκριμένο βιβλίο. Τις περισσότερες φορές (κι αυτό είναι συνήθως ωραίο), η συζήτηση επεκτείνεται και σε άλλους τομείς -πάντα με αφορμή που έχει δώσει το βιβλίο ή κάτι γύρω από αυτό ή γύρω από τον συγγραφέα -, αλλά, όλο αυτό, λειτουργεί υπέρ της δημιουργίας φιλόξενου κλίματος», λέει ο Άγης Αθανασιάδης. «Έχουν προκύψει πολλές φιλίες και το κυριότερο, έχουμε γνωρίσει πολλούς πραγματικά αξιόλογους ανθρώπους κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων».
Το ίδιο συμβαίνει και στη «Συνάντηση», καθώς όπως μου λέει η Δήμητρα Ξενάκη, «η χαρά της ανάγνωσης και του μοιράσματος ενώνει». Άλλωστε, «πιστεύουμε πως η ανάγκη συζήτησης και διάδρασης είναι αναπόσπαστα δεμένη με την ανάλυση του βιβλίου. Έτσι θα έλεγα πως είναι στο ‘πακέτο’, που προσφέρει μια λέσχη». Για την Κατερίνα Μαλακατέ, «όταν ακούς κάποιον να μιλά συστηματικά για βιβλία, μαθαίνεις πάρα πολλά πράγματα για τον ίδιον. Οι ομάδες των λεσχών ανάγνωσης είναι πολύ δεμένες, κάνουμε παρέα κι εκτός».
Ο τρόπος της επιλογής των βιβλίων που συζητιούνται σε κάθε συνάντηση δεν διαφέρει και πολύ μεταξύ των ανθρώπων που μας μίλησαν. Στη «Συνάντηση», επιλέγονται βιβλία που θίγουν κοινές περιοχές ενδιαφέροντος και προβληματισμού, στη λέσχη του Librofilo, όπως μας λέει ο Άγης Αθανασιάδης, «η επιλογή του βιβλίου γίνεται από εμένα, που είμαι ο διαχειριστής της Λέσχης. Φροντίζω να υπάρχει μια συνέπεια (και μια συνέχεια) στις επιλογές», ενώ στο Booktalks της Κατερίνας Μαλακατέ, «το βιβλίο το επιλέγω εγώ κάθε φορά ως συντονίστρια, πρέπει να έχουν κάποια συνοχή οι επιλογές, να βγάζουν νόημα». Το θέμα είναι, τι συμβαίνει όταν φτάνει η ώρα της συζήτησης και ποια είναι αυτά τα βιβλία που «ένωσαν» τα μέλη ή δημιούργησαν «αντιπαραθέσεις»;
Librofilo & Co, Α. Α.: «Διαφορές έχουν δημιουργήσει δύο βιβλία, η ‘Λολίτα’ του Βλ. Ναμπόκοφ, (για ευνόητους λόγους) στην τωρινή Λέσχη, και θυμάμαι παλαιότερα στην προηγούμενη Λέσχη, την “Μεγάλη Πλατεία” του Ν. Μπακόλα, όπου ήμουν μόνος απέναντι σε περίπου 15 μέλη που είχαν ‘μισήσει’ το μυθιστόρημα – μεγάλες στιγμές!».
H «Συνάντηση», Δ. Ξ.: «Πάντα υπάρχουν κοινές αλλά και διαφορετικές απόψεις. Με μεγάλη επιφύλαξη θα έλεγα πως το βιβλίο ‘Στην γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι’ του Όσιαν Βουόνγκ μας ένωσε, ενώ για το βιβλίο ‘Δεν ήμουν πια άνθρωπος’ του Οσάμου Νταζάι υπήρχαν αρκετές διαφορές απόψεων».
Booktalks, K. M.: Το βιβλίο που δημιούργησε τις μεγαλύτερες διαφορές ήταν παραδόξως το ‘Τόσο πολύ νερό, τόσο κοντά στο σπίτι’ (μτφ. Γιάννης Τζώρτζης, εκδ. Μεταίχμιο). Πρόκειται για τα άπαντα των διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ, άλλοι λάτρεψαν τον τρόπο που ανανέωσε τη φόρμα, αρκετοί όμως το μίσησαν σφοδρότατα. Μας ένωσε το ‘Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος’ του Πρίμο Λέβι (μτφ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα)».
Όσον αφορά την συχνότητα και την τοποθεσία που τα μέλη συγκεντρώνονται για να συζητήσουν, «Η Λέσχη γίνεται στον χώρο του βιβλιοπωλείου Librofilo & Co, αφού είναι και υπό την αιγίδα του. Η συνάντηση είναι στις αρχές κάθε μήνα (εκτός Αυγούστου) και πάντα Σάββατο απόγευμα. Τον χειμώνα συγκεντρωνόμαστε γύρω από το κεντρικό τραπέζι/πάγκο του βιβλιοπωλείου, τους υπόλοιπους μήνες, η συζήτηση διεξάγεται στον υπαίθριο χώρο του βιβλιοπωλείου, οπότε έχουμε μεγαλύτερη άνεση».
Στη «Συνάντηση», όπως λέει η Δήμητρα Ξενάκη, «Βρισκόμαστε μία φορά τον μήνα. Η τοποθεσία είναι σταθερή τους καλοκαιρινούς μήνες. Τον χειμώνα μεταφερόμαστε σε κλειστό χώρο» ενώ στο Booktalks της Κατερίνας Μαλακατέ: «Έχουμε δυο Λέσχες Ανάγνωσης. Ή μάλλον τρεις. Μία φορά τον μήνα (συνήθως Σάββατο απόγευμα, στην αρχή του μήνα) συναντιόμαστε για να συζητήσουμε ένα βιβλίο Έλληνα συγγραφέα (αν ζει, προσπαθούμε να είναι παρών) στο βιβλιοπωλείο (Αρτέμιδος 47. Π. Φάληρο). Μια φορά τον μήνα (συνήθως Σάββατο δια ζώσης και Κυριακή διαδικτυακά στο τέλος του μήνα) συναντιόμαστε για να συζητήσουμε για ένα βιβλίο μεταφρασμένης λογοτεχνίας».
Διαβάστε ακόμα στο Provocateur:
Ο Στίβεν Κίνγκ προτείνει τα αγαπημένα του βιβλία και κάποια τα έχεις ήδη διαβάσει
Εργαζόμενοι βιβλιοπωλείου “ζωντανεύουν” γνωστά εξώφυλλα στην πραγματική ζωή
5 βιβλία που οφείλεις να διαβάσεις αν θες να αλλάξει η ζωή σου
