Είναι παντού. Εκεί που θα τους βρείτε σίγουρα, όμως, είναι σε υψηλές θέσεις. Έτσι, υπάρχουν πολλές πιθανότητες ο εργοδότης σας να ανήκει σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Σύμφωνα με το Science Alert, έως και το 20% των “αφεντικών” στις επιχειρήσεις έχουν κλινικά σημαντικά επίπεδα ψυχοπαθητικών τάσεων, παρά το γεγονός ότι μόλις το 1% του γενικού πληθυσμού θεωρείται ψυχοπαθής.
Οι φίλοι μας οι ψυχοπαθείς χαρακτηρίζονται από επιφανειακά συναισθήματα, έλλειψη ενσυναίσθησης, ανηθικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά και, το σημαντικότερο, μια αδυναμία στο να εξαπατούν τους άλλους. Από εξελικτική άποψη, η ψυχοπάθεια προκαλεί διάφορα ερωτήματα. Δεδομένου ότι τα ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά είναι τόσο αρνητικά, γιατί παραμένουν και περνούν στις επόμενες γενιές;
Η ψυχοπάθεια φαίνεται να είναι, σύμφωνα με τα λόγια των βιολόγων, “δυσπροσαρμοστική”. Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει μια γενετική συνιστώσα σε αυτή την οικογένεια διαταραχών, θα περιμέναμε να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Δεν γίνεται αυτό όμως. Βέβαια, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι συγκεκριμένες τάσεις έχουν, τουλάχιστον σε ορισμένα πλαίσια, εξελικτικό όφελος.
Η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία είναι σημαντικά στοιχεία στην ιστορία της ανθρώπινης κοινωνικής εξέλιξης. Οι πιο επιτυχημένοι άνθρωποι, εξελικτικά μιλώντας, είναι αυτοί που θεωρούνται αξιόπιστοι ή αξιόλογοι. Η εμπιστοσύνη ενθαρρύνει περαιτέρω τη συνεργασία, η οποία μας βοήθησε να αναπτύξουμε εργαλεία, να χτίσουμε πόλεις και να εξαπλωθούμε σε όλο τον κόσμο, ακόμη και στα πιο αφιλόξενα μέρη. Κανένα άλλο είδος δεν το έχει καταφέρει αυτό.
Ωστόσο, όταν οι πολιτισμικές μας ομάδες έγιναν πολύ μεγάλες, για να γνωρίζουμε τον καθένα ξεχωριστά, έπρεπε να βρούμε τρόπους να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι που συναντούσαμε θα ήταν συνεργάσιμοι. Είναι ευκολότερο να εμπιστευτείς έναν γονέα ή ένα αδελφό όταν κυνηγάς στη φύση παρά έναν ξένο καθώς ο ξένος μπορεί να σου επιτεθεί ή να αρνηθεί να μοιραστεί το κρέας μαζί σου.
Για να συνεργαστείς με έναν ξένο χρειάζεται εμπιστοσύνη, πρέπει να σε πείσει ότι δεν θα σου κάνει κακό. Αλλά θα μπορούσαν, φυσικά, να σε εξαπατήσουν προσποιούμενοι ότι είναι αξιόπιστοι και στη συνέχεια να σας σκοτώσουν ή να κλέψουν το κρέας σας. Οι απατεώνες που το καταφέρνουν αυτό, έχουν ένα πλεονέκτημα: θα έχουν περισσότερη τροφή και πιθανώς θα θεωρούνται καλοί κυνηγοί από άλλους, ανυποψίαστους ανθρώπους.
Ωστόσο, αυτό μας δημιουργεί ένα πρόβλημα. Όπως αναφέρει στην έρευνά του ο Τζόναθαν Γκούντμαν, όσο πιο πολύπλοκη είναι η κοινωνία, τόσο πιο εύκολο είναι για τους ανθρώπους να προσποιηθούν μια τάση για συνεργασία, είτε πρόκειται για μια μικρή ομάδα σε ένα γραφείο είτε για τη διαχείριση μιας πολυεθνικής εταιρείας. Και το να εξαπατάς αποφεύγοντας την τιμωρία εξακολουθεί, εξελικτικά μιλώντας, να είναι η καλύτερη στρατηγική που μπορεί να έχει ένα άτομο.
Οπότε, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το να είσαι ψυχοπαθής; Είναι αποτελεσματικό, για να κάνουμε κατάχρηση μιας δημοφιλούς σύγχρονης φράσης, να “προσποιείσαι μέχρι να τα καταφέρεις”. Αποκτάς την εμπιστοσύνη των άλλων μόνο στο βαθμό που αυτή η εμπιστοσύνη είναι χρήσιμη για σένα και στη συνέχεια προδίδεις την εμπιστοσύνη όταν δεν χρειάζεσαι πλέον αυτούς τους ανθρώπους.
Εξετάζοντας το θέμα με αυτόν τον τρόπο, είναι περίεργο που δεν υπάρχουν περισσότεροι ψυχοπαθείς. Καταλαμβάνουν ωστόσο δυσανάλογα μεγάλο αριθμό ισχυρών θέσεων καθώς δεν τείνουν να αισθάνονται το βάρος των τύψεων όταν καταχρώνται τους άλλους.
