Στις εξ αποστάσεως συνεντεύξεις, ειδικά όταν πρόκειται να μιλήσεις με μία από τις σημαντικότερες φωνές της σύγχρονης και όχι μόνο μουσικής, υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Γενικά υπάρχουν κανόνες. Πρέπει, προφανώς, να είσαι στην ώρα σου, να μην ξεπερνάς το χρονικό όριο και, φυσικά, να κινείσαι εντός των ορίων που τέθηκαν από τους άνθρωπους που σε έφεραν σε επαφή με το άτομο που έχεις -έστω και με τη βοήθεια της τεχνολογίας- απέναντί σου.
Η 72χρονη Dee Dee Bridgewater, η μεγάλη κυρία της τζαζ με τα βραβεία Grammy και Tony να βαραίνουν το βιογραφικό της, έκανε το ακριβώς αντίθετο από αυτό που είχε συμφωνηθεί γιατί, πολύ απλά, έτσι έχει μάθει από την αρχή της καριέρας της. Δεν υπάρχουν (πάντα) κανόνες, υπάρχουν όμως εξαιρέσεις. Άνοιξε λοιπόν την κάμερά της, μου ζήτησε να κάνω το ίδιο και αγνοήσαμε το «έχετε είκοσι λεπτά στη διάθεσή σας» με μεγάλη ευκολία συζητώντας, μεταξύ άλλων ΚΑΙ για μουσική. Τώρα, θα αναρωτηθείτε πολύ ορθά για ποιο λόγο τονίζω ότι μιλήσαμε για μουσική εφόσον η συνέντευξη έγινε με αφορμή τη συναυλία της την Δευτέρα (14/11) στο ΚΠΙΣΝ, στο πλαίσιο της σειράς συναυλιών Cosmos.
Βλέπετε, η κουβέντα μας πραγματοποιήθηκε την ημέρα των αμερικανικών ενδιάμεσων εκλογών όμως, έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου ότι πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν να μην μιλούν για πολιτική, αποφάσισα να μην δώσω έμφαση σε αυτές. Τελικά, δώσαμε από την πρώτη κιόλας στιγμή και οι ερωτήσεις/απαντήσεις ξέφυγαν γρήγορα από την αιωρούμενη σφαίρα της μουσικής και προσγειώθηκαν απότομα σε ένα πολιτικοκοινωνικό έδαφος. Αυτοσχεδιάσαμε με λίγα λόγια. Άλλωστε, η τζαζ φημίζεται για το έντονο στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, έτσι δεν είναι;
Πώς είστε αυτές τις μέρες;
Είμαι καλά! Ξέρεις, αυτές τις μέρες έχουμε τις ενδιάμεσες εκλογές στην Αμερική. Ψήφισα από νωρίς. Τώρα περιμένουμε για τα αποτελέσματα τα οποία, μέχρι στιγμής, με έχουν αγχώσει λίγο αλλά γενικά είμαι καλά, είμαι ευγνώμων που είμαι ζωντανή (σ.σ. γέλια). Ορίστε η απάντησή σου. Είμαι ευγνώμων που είμαι ζωντανή και μπορώ να κάνω αυτό που θέλω και που φυσικά, θα έρθω στην Αθήνα. Πέρασαν μερικά χρόνια από την τελευταία φορά. Θυμάμαι βρισκόμουν ακόμα στο Memphis… Yes I’m Ready εκείνη την εποχή. Μου έλειψε η Αθήνα.
Η σχέση σας με το ελληνικό κοινό είναι ιδιαίτερη άλλωστε. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό από τις προηγούμενες επισκέψεις σας στην Ελλάδα;
A, είχα πολλές και ενδιαφέρουσες επισκέψεις στη χώρα σας. Θυμάμαι σίγουρα ότι οι διοργανωτές των συναυλιών μας πήγαιναν για θαλασσινά. Ω, Θεέ μου! Γενικά με θυμάμαι πάντα να τρώω θαλασσινά στην Ελλάδα. Στα σοβαρά τώρα… Αισθάνομαι το ελληνικό κοινό σαν να είναι δικοί μου άνθρωποι, είναι έντονοι. Μου θυμίζετε εμένα. Ένιωθα πάντα άνετα, πως με καταλαβαίνουν, ότι μπορεί να κάνω ό,τι θέλω καλλιτεχνικά και δημιουργικά. Πραγματικά αγαπώ το ελληνικό κοινό. Νομίζω καταλαβαινόμαστε.
Θα γυρίσουμε λίγο πίσω. Θέλω να μου πείτε πώς βιώσατε τη μετάβαση από την bebop και τη hard bop στο νέο τότε είδος με έντονα τα στοιχεία από funk, soul, rock και fusion. Σας ρωτάω γιατί συνεργαστήκατε με θρύλους όπως ο Sonny Rollins, ο Dizzy Gillespie και ο Horace Silver. Πώς ήταν αυτή η μετάβαση για όλους;
Όταν ξεκίνησα την καριέρα μου, βρισκόμασταν στην εποχή της bebop και στην εποχή μετά την bebop. Έτσι μεγάλωσα. Ήμουν μέρος του πρώτου κύματος της μετάβασης στη fusion, όταν ακόμα αποκαλούσαν τη μουσική μας fusion. Χρησιμοποιούσαμε διάφορα στοιχεία από rock και soul αλλά, ξέρεις κάτι; Όσο προχωράμε νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι φυσιολογικό. Οι εξελίξεις είναι αναπόφευκτες. Όταν έχεις εξαντλήσει τα πάντα στον χώρο σου, πρέπει να κοιτάξεις τι μπορείς να κάνεις σε άλλους χώρους, να βρεις νέους τρόπους να εμπνευστείς. Έτσι γίνεται και τώρα. Αυτό πάντα υπήρχε βέβαια, ειδικά στη τζαζ. Ανακαλύπτουμε διάφορες πτυχές της μουσικής. Στο τέλος, είναι όλα τέχνη, έτσι δεν είναι;
Επίσης είμαι πολύ ενθουσιασμένη που βλέπω πολλές γυναίκες στην πρώτη γραμμή. Έρχομαι στη χώρα σας με μια μπάντα που αποτελείται μόνο από γυναίκες. Κάποιες φορές δεν το ανακοινώνουμε καν και κάποιοι σοκάρονται. Θα έχουμε μαζί μας και τις Rosa Brunello και Evita Polidoro από την Ιταλία. Είναι απίστευτες. Αποφάσισα να παίζω μόνο με γυναίκες και να μην το ανακοινώνω, μόνο και μόνο για να δει το κοινό ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά.
Ήθελα να σας ρωτήσω γι’ αυτό. Τι έχει αλλάξει με τα χρόνια; Ήταν ένας χώρος σχεδόν ανδροκρατούμενος και εσείς ήσασταν από τις πρώτες που έκαναν ό,τι ήθελαν όπως το ήθελαν. Είχατε και έχετε αυτονομία.
Ευτυχώς δεν είναι τόσο σπάνιο πια. Υπάρχουν πολλές γυναίκες που κάνουν οι ίδιες τις παραγωγές τους, κάνουν αυτές κουμάντο στην καριέρα τους, όπως έκανα και εγώ. Ξέρεις υπάρχει και ένα mentoring πρόγραμμα, το Woodshed Network. Αυτό που προσπαθώ να καταφέρω μέσα από αυτό είναι να κάνω γνωστό ότι υπάρχει ένα μέρος που μπορεί μια γυναίκα μουσικός να αισθανθεί ασφαλής, να δικτυωθεί, να δουλέψει μαζί με άλλες γυναίκες και να είναι εκείνες η πλειοψηφία. Υπάρχουν πολλές γυναικείες μπάντες πλέον. Η γυναίκα πάντα τραγουδούσε στη τζαζ, ήταν κάτι φυσιολογικό, ενώ αντίθετα ήταν σπάνιο να βρεις έναν άντρα τραγουδιστή. Αλλά δεν έβλεπες πολλές γυναίκες να παίζουν, έβλεπες πάντα τους άντρες να “τρέχουν” τα πράγματα. Νομίζω ότι πλέον το κοινό συνηθίζει να βλέπει γυναικείες μπάντες.
Αν δεν κάνω λάθος, ήσασταν από τους πρώτους ανθρώπους που πραγματικά πάλεψαν για να υπάρχει ισότητα πάνω και πίσω από τη σκηνή.
Ναι! Ξέρεις, Κωνσταντίνε, πρέπει να παλεύουμε για τα πράγματα που πιστεύουμε γενικά στη ζωή. Αυτή τη στιγμή στις Ηνωμένες ή τις μη Ηνωμένες Πολιτείες, έχουμε έναν πολιτικό αγώνα, τρέχουν παράλληλα πολλά πράγματα. Οπότε για εμένα η μουσική γίνεται ακόμα πιο σημαντική. Θέλω μέσα από αυτό που κάνω να προσφέρω μία κοινή εμπειρία και μέσα από αυτή την κοινή εμπειρία, να επουλώνω καταστάσεις. Πιστεύω στην ισότητα, στη δημοκρατία και νομίζω ότι ο τρόπος που παρουσιάζω τα πράγματα στη σκηνή μεταφράζουν και τα προσωπικά μου πιστεύω.
Ας υποθέσουμε ότι μιλάτε την εικοσάχρονη Dee Dee Bridgewater, ποια θα ήταν η συμβουλή σας; Όχι μόνο σε εκείνη, σε όλες τις γυναίκες στη μουσική βιομηχανία.
Αν τη συναντούσα σήμερα θα της έλεγα ό,τι λέω και στις γυναίκες του προγράμματος Woodshed Network. Δεν είσαι μόνη, είμαι εδώ. Υπάρχουν κι άλλες γυναίκες σαν και εμένα έτοιμες να σε βοηθήσουν. Δεν χρειάζεται να φοβάσαι, μπορείς να μπεις σε κάθε χώρο ως ίση, μην επιτρέψεις σε κανέναν να σου συμπεριφερθεί λες και είσαι κατώτερη. Χρησιμοποίησε τη φωνή σου, κάνε γνωστό ποια είσαι. Δεν χρειάζεται να είσαι επιθετική, μην αλλάξεις ώστε να σε αποδεχτούν και απαίτησε σεβασμό. Τον σεβασμό όμως τον κερδίζεις όταν σέβεσαι και εσύ. Μάλλον αυτά θα έλεγα στον νεότερο εαυτό μου. Το καλό είναι ότι σήμερα η μικρή Dee Dee θα είχε πρόσβαση σε τέτοια προγράμματα, κάτι που εγώ δεν είχα. Αλλά ήμουν τυχερή. Η μητέρα μου μού μίλησε για τα καλά του να είσαι γυναίκα. Ποτέ μου δεν φοβήθηκα να μπω σε συναντήσεις με άτομα από τη μουσική βιομηχανία και ήμουν ο εαυτός μου απέναντί τους. Ένιωθα πάντα άνετη με το χρώμα του δέρματός μου και συνήθως ήμουν η μόνη γυναίκα στο δωμάτιο, όπως ήμουν και η μόνη γυναίκα στη σκηνή. Τα πράγματα όμως είναι καλύτερα. Υπάρχει μια μικρή αντίσταση, αλλά είναι καλύτερα. Ακόμα νευριάζω, δεν στο κρύβω, αλλά όταν καταλαβαίνω πως υπάρχει αδικία φωνάζω για συμπεριληπτικότητα. Μόνο με πράξεις θα τα καταφέρουμε.
Κάνατε διπλή αναφορά στην πολιτική και δεν μπορώ να κρατηθώ. Σε πρόσφατη συζήτηση που είχα με άτομα που ζουν στην Αμερική, μου είπαν ότι επικρατεί ένα χάος.
Ναι, είναι παντού. Στην τηλεόρασή μου, στο ραδιόφωνο, παντού. Ναι, φίλε μου, είναι περίεργες μέρες γενικά. Για παράδειγμα, αφαιρούν τα δικαιώματα των γυναικών για το σώμα τους. Πρέπει να προστατεύσουμε με την ψήφο μας τη δημοκρατία. Η χώρα μας είναι πνευματικά άρρωστη. Αλήθεια. Κωνσταντίνε, αλλάζουν πολλά. Πάλι γυρίζουμε σε εποχές που σημασία έχει το χρώμα.
Σας λείπει η Ευρώπη; Και εδώ πάντως τα πράγματα δεν είναι καλύτερα.
Μου αρέσει όταν έρχομαι στην Ευρώπη αλλά δεν νιώθω όπως ένιωθα στα 80s και στα 90s. Έζησα στη Γαλλία και στην Ευρώπη για περίπου 25 χρόνια και είμαι ακόμα η “ξένη”. Και στο λέω αυτό ενώ έχω γνωρίσει το τέρας στο οποίο γεννήθηκα αλλά και πάλι, δεν θα έπαιρνα άλλη υπηκοότητα. Και μου το ζήτησαν. Μπορούσα να την αποκτήσω κατευθείαν, αλλά είπα όχι, είπα ότι είμαι Αμερικανίδα. Δεν έφυγα από εδώ σαν πολιτικός πρόσφυγας, πήγα στη Γαλλία για τον τρόπο που αποδέχεται καταστάσεις, πήγα για την μουσική μου. Έφυγα από εκεί όταν πήρε την εξουσία ο Σαρκοζί και πίστεψέ με, τότε ένιωσα “ξένη”. Πολλοί Αμερικανοί γύρισαν πίσω εκείνη την περίοδο. Αν μου λείπει; Κάποια πράγματα μου λείπουν από την Ευρώπη. Η ιστορία των χωρών, γενικότερα ο πολιτισμός των ευρωπαϊκών χωρών είναι μια άλλη ιστορία. Νομίζω ότι σαν μαύρη γυναίκα ένιωσα πιο αποδεκτή αλλά σήμερα, όπου και να πας, έχεις να κάνεις με τον εθνικισμό. Οπότε όταν με ρωτούν αν θα γύριζα στην Ευρώπη λόγω της κατάστασης στην Αμερική τους λέω πως όχι, δεν μπορώ, δεν θα το ρισκάρω.
Ας γυρίσουμε στην συναυλία σας στην Ελλάδα. Θα ακούσουμε αρκετά κομμάτια από το Memphis… Υes I’m ready;
Όχι!
Θα μου πείτε ή θα είναι έκπληξη;
Λέω να σου κάνω έκπληξη (σ.σ. γέλια). Λοιπόν, θα πω αρκετά από τον γαλλικό μου δίσκο, J’ai deux amours γιατί άρχισα να τραγουδάω ξανά στα γαλλικά και μου αρέσει, είναι σέξι. Το πρόγραμμα θα έχει πολύ Chick Corea, κομμάτια από μουσικούς που εκτιμώ και φυσικά Horace Silver, Thelonious Monk. Δεν ξέρω ακόμα, θα δούμε.
Αυτοσχεδιασμός σαν τη τζαζ; Ξέρω πως είστε ιδιαίτερα τυπική και απαιτητική από τους γύρω σας για κάτι τέτοιο.
Α, όχι όχι. Πάντα κάνουμε πρόβα. Δεν κάνουμε αυτό που έκαναν παλιά και δεν πρόβαραν. Δεν θα το έκανα ποτέ αυτό.
Να σας πω την αλήθεια περίμενα σίγουρα μερικά κομμάτια από το Memphis αλλά αυτό μου αρέσει σε εσάς. Κινείστε με ευκολία σε διάφορα είδη και αλλάζετε ύφος.
Αυτό κάνει ένας καλλιτέχνης. Έχω ως πρότυπο τον Miles Davis όσον αφορά τη μουσική, τον πειραματισμό, την μίξη διαφορετικών ειδών. Και πάντα με εκνεύριζε ότι μία τραγουδίστρια της τζαζ περιοριζόταν σε συγκεκριμένα πράγματα. Είμαι μουσικός και έτσι έχω κάθε δικαίωμα να εξερευνώ και αρνούμαι να μου βάζουν ταμπέλες. Ό,τι μουσική και να κάνω, την προωθούν ως τζαζ. Ακόμα και το Memphis το έβγαλαν στην αγορά ως τζαζ. Μου πήρε λίγο να το ξεπεράσω αλλά το έκανα. Είναι δύσκολο να βγεις από τα κουτιά που σε βάζουν οι άλλοι.
Νομίζω πως δεν συμπαθείτε ιδιαίτερα τους μουσικοκριτικούς.
Δεν με ενδιαφέρει η κριτική, ούτε όταν είναι θετική. Με ενοχλούν οι κριτικοί όμως που είναι άκρως αρνητικοί και θέλουν να καταστρέψουν κάποιον. Δέχομαι την κριτική, είναι λογική. Αλλά οι περισσότεροι κριτικοί σήμερα έχουν κακή συμπεριφορά και αυτό δεν το δέχομαι. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να τους γράψω και εγώ με τη σειρά μου. Με συγχωρείς, μου είναι αρκετά δύσκολο να κρατάω στο στόμα μου κλειστό.
Δευτέρα 14/11 | 20.30
ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ ΕΛΣ
Σημεία προπώλησης εισιτηρίων:
• διαδικτυακά στον ιστότοπο Ticket Services
• τηλεφωνικά: 210 7234567 (Υπηρεσίες Εισιτηρίων)
• στο εκδοτήριο της Ticket Services (Πανεπιστημίου 39, Αθήνα)
