Για λίγες μέρες ακόμα (έως τις 13/11) στο Θέατρο του Νέου Κόσμου θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε μια παράσταση, η οποία πιθανόν να είχε πέσει στην προσοχή σου κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Τότε, η Violet Louise παρουσίασε για πρώτη φορά στο διαδίκτυο το «Ημερολόγιο ενός Σκύλου» ως αυτόνομη ψηφιακή αφήγηση.
Μια γυναίκα ζει μόνη στην Αθήνα, αναζητώντας καθημερινά στο διαδίκτυο ίχνη του σκύλου της που έφυγε από́ τη ζωή. Μέσα από τις μηχανές αναζήτησης, ανακαλύπτει εικόνες από́ μέρη που ταξιδέψαν, βίντεο, μουσική, φωτογραφίες και δημιουργεί το ψηφιακό της ημερολόγιο. Ένα ημερολόγιο που καταγράφει προσωπικές στιγμές καθώς και σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά στιγμιότυπα της ελληνικής πραγματικότητας από τους Ολυμπιακούς του 2004 μέχρι και σήμερα.
ΤΟ «Ημερολόγιο ενός Σκύλου» είναι το ημερολόγιο ενός ανθρώπου που επαναδιαπραγματεύεται τις απώλειές του και μέσα από αναδρομές στο παρελθόν, επανεφευρίσκει το παρόν και χαράζει το δρόμο της προς την ενηλικίωση. Μιλήσαμε με τη δημιουργό του, τη Violet Louise για τη δημόσια και την προσωπική μνήμη στη εποχή της δικτύωσης.
Το «Ημερολόγιο ενός Σκύλου» γράφτηκε στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, με αφορμή την απώλεια της σκυλίτσας σας, της Μιλού. Η συνθήκη του εγκλεισμού επηρέασε τη σύλληψη και συγγραφή του έργου ή ήταν απλώς μια χρονική συγκυρία;
H Mιλού έφυγε με το που ξέσπασε η πανδημία. Μόλις είχα μετακομίσει στο πατρικό μου σπίτι μαζί της κάποιους μήνες πριν. Βρέθηκα λοιπόν ξαφνικά μετά από λίγο καιρό μόνη μου σε ένα σπίτι γεμάτο αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία να μου θυμίζει την απουσία αγαπημένων μου προσώπων.
Η συνθήκη του εγκλεισμού δεν ήταν απλώς μία χρονική συγκυρία. Θα έλεγα ότι ήταν η γενεσιουργός συνθήκη για να δημιουργήσω «Ημερολόγιο ενός Σκύλου», αυτό το ψηφιακό ημερολόγιο με αποσπάσματα από τη ζωή μου αλλά και στιγμιότυπα από την ελληνική πραγματικότητα στα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα.
Aν δεν με είχαν εγκλωβίσει στο σπίτι μου και μπορούσα να βγω έξω από τους τέσσερις τοίχους, να ταξιδέψω, να δω τους φίλους μου πιθανότητα να μην είχα καταπιαστεί με αυτή τη δημιουργική αλλά τόσο επώδυνη διαδικασία. Γιατί δεν είναι απλό να αναζητάς κομμάτια από το παρελθόν σου που πλέον σου φαίνονται μακρινά, μυστηριώδη και απροσπέλαστα. Ο θάνατος της Μιλού υπήρξε η αφορμή για να ανασυνθέσω τα κομμάτια από το πάζλ της ζωής μου και να δημιουργήσω αυτό το ψηφιακό Ημερολόγιο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο διαδίκτυο το 2020 και τώρα δύο χρόνια μετά παίζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Εσάς πώς θα θέλατε να σας θυμάται η Μιλού;
Σαν έναν άνθρωπο που την αγάπησε βαθιά και στάθηκε δίπλα της αδιαμαρτύρητα μέχρι που έκλεισε τα μάτια της.
Η χρήση των πολυμέσων με ποιο τρόπο ενισχύει την εκφραστική σας δύναμη και πώς διαμορφώνει τον τρόπο που αφηγείστε μια ιστορία;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με την αφήγηση και τη χρήση πολυμέσων από το 2012. O ήχος, η εικόνα, η μουσική, η αφήγηση λειτουργούν ως συμπληρωματικά στοιχεία στις πολυμεσικές μου συνθέσεις. Δεν επικαλύπτει το ένα το άλλο. Προσπαθώ να λειτουργώ αφαιρετικά και να αφήνω χώρο στο θεατή να δημιουργήσει τη δική του ερμηνεία για όσα διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του. Επέλεξα τη χρήση της τεχνολογίας στις παραστάσεις μου, γιατί μου δίνει άπειρες δυνατότητες να αφηγηθώ τις ιστορίες μου. Κάθε φορά προσπαθώ να ανανεώνω τη φαρέτρα με τα τεχνολογικά μέσα που ενσωματώνω στην αφήγηση. Προσπαθώ επίσης να μη χρησιμοποιώ τις ίδιες φόρμες.
Στο «Ημερολόγιο ενός Σκύλου» αυτό που γίνεται για πρώτη φορά από σκηνής και το οποίο δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής και σε καμία άλλη παράσταση είναι ότι εκτός από την αφήγηση, χειρίζομαι όλο το σύστημα εικόνας και ήχου εγώ από τη σκηνή. Δεν υπάρχει ηχολήπτης, άνθρωπος που βάζει τα βίντεο ή να αλλάζει τις κάμερες. Είμαι ο ηθοποιός που αφηγείται και τραγουδά ιστορίες αλλά και ο μαέστρος της ορχήστρας πολυμέσων.
Μία από τις βασικές θεματικές της παράστασης είναι η μνήμη -είναι μια υπόθεση προσωπική μα και ταυτόχρονα κοινωνική. Ναι μεν είμαστε γνωσιακά προγραμματισμένοι να θυμόμαστε, αλλά μήπως «μαθαίνουμε» να θυμόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο ο οποίος διαφοροποιείται από εποχή σε εποχή και από πολιτισμό σε πολιτισμό;
Η παραγωγή μνήμης είναι μία βιολογική διαδικασία. Ανεξάρτητα από το περιεχόμενο των αναμνήσεων, αν είναι ευχάριστες ή δυσάρεστες, τον τρόπο και την εποχή που δημιουργήθηκαν, η μνήμη είναι ένα νοητικό ταξίδι στο χρόνο που καταργεί τους περιορισμούς της ύλης, το χώρο και το χρόνο.
Ο μηχανισμός δημιουργίας της είναι πολύπλοκος και ανεξερεύνητος. Τα εξωτερικά γεγονότα αποτυπώνεται στη μνήμη μας, αλλά το κάθε υποκείμενο αποτυπώνει στη μνήμη του αυτά τα εξωτερικά ερεθίσματα με το δικό του προσωπικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι η μνήμη είναι ατομική. Αλλά ταυτόχρονα είναι και κοινωνική. Αν παραδεχτούμε ότι κάθε εποχή έχει τους δικούς της κώδικες, τις δικές της προσλαμβάνουσες, τη δική της αισθητική, ηθική και νόμους, σίγουρα μας επηρεάζει η εποχή που ζούμε στον τρόπο που μαθαίνουμε να θυμόμαστε. Κανείς δε ζει ερήμην της εποχής του. Παράγουμε μνήμη που διαφοροποιείται από εποχή σε εποχή και από πολιτισμό σε πολιτισμό είτε ως άτομα είτε ως μέλη του κοινωνικού συστήματος στο οποίο ανήκουμε.
Στον ψηφιακό κόσμο, ποια είναι η δυναμική που αναπτύσσεται ανάμεσα στη δημόσια και την προσωπική μνήμη; Τα όρια γίνονται δυσδιάκριτα;
Στον ψηφιακό κόσμο παρατηρείται το εξής παράδοξο. Ενώ συνήθως όταν εισερχόμαστε σε αυτόν, είμαστε καθηλωμένοι μπροστά σε μία οθόνη, μόνοι, χωρίς καμία πραγματική αλληλεπίδραση με τον άλλο, μέσω της τεράστιας διακίνησης της πληροφορίας, ερχόμαστε με έναν έμμεσο τρόπο σε επαφή με πολιτικά, κοινωνικά, ιστορικά γεγονότα, με ιστορίες και μνήμες άλλων ανθρώπων που υπάρχουν σε αυτήν τη παγκόσμια τράπεζα πληροφοριών.
Και παρ’ όλο που κανείς δε μπορεί να ελέγξει την ορθότητα αυτών των πληροφοριών, θέλοντας και μη δημιουργείται δημόσια μνήμη μέσω των κοινών δεδομένων που μοιραζόμαστε στον ψηφιακό αυτό κόσμο. Η ατομική και η δημόσια μνήμη λοιπόν λειτουργούν σα συγκοινωνούντα δοχεία, το ένα ανατροφοδοτεί το άλλο που έχει ως αποτέλεσμα τα όρια τους να γίνονται δυσδιάκριτα στο χώρο και το χρόνο.
Παρά το γεγονός ότι έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τόσες τεχνολογίες για να αναζητούμε και να φυλάσσουμε πληροφορίες, βιογραφίες, τεκμήρια κτλ., τελικά θυμόμαστε περισσότερο/πιο έντονα ή όλος αυτός ο πληθωρισμός της πληροφορίας υποβιβάζει τη μνήμη σε μια απλή καταγραφή;
Η έννοια της καταγραφής ενυπάρχει στη διαδικασία δημιουργίας αναμνήσεων. Με έναν όμως πρωτότυπο και εγγενώς δημιουργικό τρόπο. Καθένας από εμάς είναι μία μηχανή παραγωγής μνήμης διαμέσου του δικού του ιδιαίτερου συστήματος. Η τεχνολογία καταγράφει, αποθηκεύει, ομαδοποιεί δεδομένα και στοιχεία και πληροφορίες. Η τεχνολογία ταξινομεί. Η ίδια η τεχνολογία δε μπορεί να δημιουργήσει μνήμη, χρησιμοποιεί όμως τη μνήμη και τις μαρτυρίες των ανθρώπων ως υλικό για το σύστημά της. Ο πληθωρισμός της πληροφορίας δε μπορεί να υποβιβάσει τη μνήμη σε μία απλή καταγραφή γιατί κάθε εγκέφαλος την πληροφορία τη διαχειρίζεται με το δικό του μοναδικό και ιδιαίτερο τρόπο. Εκατομμύρια εγκέφαλοι την ίδια πληροφορία την επεξεργάζονται διαφορετικά, δημιουργώντας τη δική τους προσωπική μνήμη απέναντι σε αυτή.
Είναι το ίντερνετ ένας γραφειοκράτης ληξίαρχος, με απεριόριστη εξουσία να ορίζει εκείνος τι πρέπει να θυμόμαστε και τι όχι;
Κανείς δεν μπορεί να μας υπαγορεύσει τι πρέπει να θυμόμαστε και τι όχι. Αλλοίμονο αν το ίντερνετ ήταν γραφειοκράτης ληξίαρχος που έχει απεριόριστη εξουσία στη μνήμη μας. Αυτό θα σήμαινε ότι εμείς είμαστε έρμαια της τεχνολογίας. Αν αποδεχόμασταν κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως δεν είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι, δε μπορούμε να διατηρήσουμε την ατομικότητά μας σε ένα σύστημα που προσπαθεί να μας ταξινομήσει σα να είμαστε ανώνυμα βιομετρικά δεδομένα. Σημαίνει επίσης ότι δεν μπορούμε να τραβήξουμε το καλώδιο και να αποσυνδεθούμε από τον ψηφιακό κόσμο. Πράγμα το οποίο δεν ισχύει, γιατί ως ένα βαθμό είμαστε υποκείμενα με ελεύθερη βούληση.
Το ίντερνετ είναι ένα μέσο διακίνησης της πληροφορίας σε μία πρώτη ανάγνωση. Σε δεύτερο επίπεδο θα έλεγα πως δεν είναι ένα καθόλου αθώο μέσο. Πίσω από το μέσο αυτό αποκρύπτονται ιδεολογίες, πολιτικά συστήματα, οικονομικές συμμαχίες, τεχνοκράτες, ελίτ που άλλοτε προσπαθούν να είναι διαμεσολαβητές ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, άλλοτε να αποσιωπήσουν γεγονότα και άλλοτε να επαναεγγράψουν την ιστορία καταστρέφοντας τεκμήρια και μαρτυρίες.
Σήμερα ζούμε σε μια εποχή κατακερματισμένων και αποσπασματικών αφηγήσεων, πού άλλοτε συμπλέουν, άλλοτε συγκρούονται και άλλοτε δεν έχουν κανένα σημείο επαφής. Συμβαίνει κάτι αντίστοιχο και με τη μνήμη μας;
Ο κατακερματισμός της ανθρώπινη μνήμης εμπίπτει σε ένα βιολογικό μηχανισμό της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου. Θυμόμαστε αποσπασμαστικά, επιλεκτικά. Και έτσι πρέπει να θυμόμαστε.
Αλίμονο αν το σύστημά μας θυμόταν επακριβώς και με καθαρότητα πληροφορίες, γεγονότα, συναισθήματα από τη στιγμή που ήρθαμε σε αυτόν τον κόσμο. Η ζωή μας θα ήταν βασανιστική. Άρα ο αποσπασματικός χαρακτήρας της ανθρώπινης μνήμης είναι αναγκαία λειτουργία για να μπορούμε να ακολουθούμε το ρεύμα της ζωής. Και να δημιουργούμε συνεχώς χώρο για καινούργιες αναμνήσεις.
Αντιθέτως ο κατακερματισμός της πληροφορίας είναι ένας μηχανισμός του συστήματος που δουλεύει συνειδητά και ακατάπαυστα ώστε να μην φτάνει ποτέ η πληροφορία ολόκληρη στον αποδέκτη της. Είναι μία αποτελεσματική μέθοδος πρόκλησης τεχνητού χάους που άλλοτε αποκρύπτει τα πραγματικά γεγονότα, άλλοτε τα κατακερματίζει, άλλοτε δημιουργεί ψευδείς ειδήσεις με απώτερο στόχο την εργαλειοποίηση της μνήμης προς ίδιον όφελος του συστήματος.
INFO
Εισιτήρια για την παράσταση προπωλούνται:
www.viva.gr/tickets/theater/to-imerologio-enos-skylou/
Θέατρο του Νέου Κόσμου
Διεύθυνση: Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Αθήνα
info@nkt.gr
www.nkt.gr
www.facebook.com/theatroneoukosmou
