“Οι άνθρωποι του animation κάθονται πάρα πολύ μακριά από τον Μπραντ Πιτ στα Όσκαρ“. Μια πρόταση που περιλαμβάνει όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς για το animation από τα χείλη του animator και επικεφαλής σχεδιασμού χαρακτήρων της ταινίας Flee, Mikkel Sommer. H Δανάη Κατωπόδη που δούλεψε στην παραγωγή γελάει συγκαταβατικά.

Τους συνάντησα στο Animasyros και μιλήσαμε για την ταινία που όντως έγραψε οσκαρική ιστορία. Είναι η πρώτη ταινία animation (αν και ο σωστός τίτλος είναι docuanimation ή anidoc μιας και είναι βασισμένο σε μια πραγματική ιστορία και τα γεγονότα είναι αληθινά) που κέρδισε υποψηφιότητα στις κατηγορίες Καλύτερου Ντοκιμαντέρ, Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας & Καλύτερης Ταινίας Animation, ενώ απέσπασε και το Ευρωπαϊκό Βραβείο Κινηματογράφου στις κατηγορίες ντοκιμαντέρ και animation. Πρόκειται για μια τρομακτική προσφυγική αφήγηση απώλειας και ανθεκτικότητας που πρέπει να δείτε και να πείτε μετά σε όποιον ξέρετε να πάει σε μια κινηματογραφική αίθουσα να την δει. Ο Αμίν είναι ένας Αφγανός πρόσφυγας, που ζει τώρα με τον αρραβωνιαστικό του στη Δανία, ο οποίος δέχεται να μοιραστεί μαζί μας πώς έφυγε από την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Καμπούλ της δεκαετία του ’80 και πώς ζει ανοιχτά ως ως ομοφυλόφιλος σήμερα, μια ζωή που δεν θα είχε ποτέ την ευκαιρία να ζήσει στη χώρα καταγωγής του. Το Flee είναι η υπενθύμιση ότι τα προνόμια μπορείς να τα αποκτήσεις αλλά τα τραύματα δεν επουλώνονται εύκολα και δεν ξεχνιούνται ποτέ.

Είναι ένα αριστούργημα. Μέσα σε 90 λεπτά ο σκηνοθέτης Γιόνας Ράσμουσεν κατάφερε να κάνει τον θεατή κομμάτι της ιστορίας του Αμίν. Την υπόθεση του animated ντοκιμαντέρ την έχουμε διαβάσει, ακούσει ή δει με τα μάτια μας (κάποιοι). Πρόκειται για την αληθινή ιστορία εξόδου του Αμίν (το όνομα δεν είναι αληθινό, η ιστορία όμως είναι) από το Αφγανιστάν σε μικρή ηλικία, για ένα ομηρικό ταξίδι προς την ελευθερία. Ο Αμίν τώρα είναι 36 ετών, κάτοικος της Δανίας, ακαδημαϊκός κι έτοιμος να παντρευτεί τον επί χρόνια σύντροφο του. Έρχεται αντιμέτωπος για πρώτη φορά μετά από χρόνια με το γεμάτο τραύματα παρελθόν του και εκμυστηρεύτεται την ιστορία του. Μια ιστορία που έχει ομοιότητες με πολλών προσφύγων που κατάφεραν να αποκτήσουν μια καινούργια ζωή, αλλά που κουβαλούν πάντα μαζί τους το τραύμα. Το βλέπουμε αυτό στην ευθύνη του Αμίν απέναντι στην οικογένειά του να πετύχει. Θυσιάζοντας την προσωπική του ευτυχία.

Οι δυο συντελεστές μου λένε ότι το πιο δύσκολο κομμάτι αυτού του εγχειρήματος ήταν να μη  βγει μια επιφανειακή ταινία, που πουλά συγκίνηση για ένα μαζικό κοινό. Αν σκεφτούμε ότι πρόκειται για μια δανέζικη παραγωγή αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους να μην φανεί ως ένα αυθεντικό βίωμα. Και πώς ξέφυγαν από αυτό τον σκόπελο; Με έρευνα. Πριν από την παραγωγή το πιο σημαντικό κομμάτι ενός anidoc είναι η ενδελεχής έρευνα. Προφανώς και είναι εύκολο να κάνεις ένα σενάριο για να προκαλέσεις το συναίσθημα ενός μέσου θεατή. Να κάνεις δηλαδή ένα μελό για μαζική κατανάλωση. Το δύσκολο είναι να σεβαστείς τον άνθρωπο που αποφάσισε να μοιραστεί την ιστορία του στα χέρια σου και να πεις αυτή την ιστορία με φροντίδα. «Είμαστε μια λευκή προνομιούχα κοινωνία και το προσφυγικό βίωμα δεν το γνωρίζουμε» σημειώνει ο Mikkel Sommer. “Ακόμη κι αυτός ο άνθρωπος που είναι πλέον κομμάτι της δικής μας κοινωνίας γιατί έχει αφομοιωθεί επειδή ήρθε πολύ μικρός στη χώρα μας κουβαλά κάτι που δεν μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε, αυτή η εμπειρία του δεν είναι συλλογική”.

Τους ρωτώ αν άλλαξε η ζωή τους μετά την επιτυχία της ταινίας και ξεκαρδίζονται. “Είμαστε απλά ονόματα στα credits. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν τι κάνουμε και δεν τους ενδιαφέρει να μάθουν κιόλας”. Ο Mikkel Sommer μου λέει ότι ντρέπεται να επιδεικνύει τις δουλειές του και να κομπάζει για αυτές. Σιχαίνεται το showing off. Η Ελληνίδα παραγωγός μου λέει ότι όταν βλέπουν το βιογραφικό της στην Ελλάδα τις περισσότερες φορές ή δεν καταλαβαίνουν τι έχει κάνει ή το αγνοούν. Δεν μένει πλέον στην Ελλάδα. Κι εργάζεται κυρίως σε παραγωγές του εξωτερικού. Υπάρχει απόλυτη δημιουργική ελευθερία στη δουλειά τους; Πάντα εντός ορίων είναι η απάντηση. Και προφανώς αν καταφέρεις να αποδείξεις ότι παραδίδεις σωστή δουλειά πριν το deadline θα σου δώσουν περισσότερη ελευθερία. Δεν ακούγεται παράλογο.

Οι δυο συντελεστές της ταινίας που λένε ότι δεν τους αφορούν τόσο οι οσκαρικές υποψηφιότητες. Τους φαίνεται ο θεσμός ξεπερασμένος και συντηρητικός. “Αφορά ένα mainstream κοινό” λένε. Δεν έχουν άδικο. Βέβαια, δεν ξέρω αν θα μας δινόταν η δυνατότητα να κάνουμε αυτή την κουβέντα αν το Flee δεν ήταν πολυβραβευμένο και με την στάμπα της Ακαδημίας. Δεν τους το λέω.

Μου εξηγούν ότι επειδή ένα πρότζεκτ έκανε επιτυχία δεν σημαίνει ότι δεν δουλεύουν σε πράγματα που πραγματικά έχουν λατρέψει αλλά η πορεία τους κρίθηκε αποτυχημένη. Ακόμη και οι οικογένειες τους πιστεύουν ότι κάνουν ταινίες για παιδιά. Δεν αντιλαμβάνονται το animated ντοκιμαντέρ ως κάτι που απευθύνεται σε ενήλικο κοινό. Αυτή είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της ταινίας. Αλλάζει τη συζήτηση γύρω από το animation. Ο Mikkel Sommer μου λέει να ψάξω πειραματικό ιαπωνικό animation. Να καταλάβω τι σημαίνει Τέχνη στο animation.

Η πολυβραβευμένη ταινία κινουμένων σχεδίων FLEE | ΦΥΓΗ ο απόλυτος κινηματογραφικός θρίαμβος στα Φεστιβάλ Καννών, Sundance, Animasyros αλλά και στα ευρωπαϊκά βραβεία κινηματογράφου Lux Awards και τα Οσκαρ είναι στους κινηματογράφους από τη StraDa από τις 3 Νοεμβρίου.