Ο Κώστας Καζάκος πέθανε χθες (13/9) σε ηλικία 87 ετών. Η Ειρήνη Παπά σήμερα (14/9) σε ηλικία 96 ετών. Σχεδόν 10 χρόνια τους χώριζαν. Ο ένας τεράστιος ηθοποιός, από τους μεγαλύτερους της χώρας μας, η άλλη μια εντυπωσιακή παρουσία. επίσης τεράστια ηθοποιός που τα στενά καλλιτεχνικά όρια της χώρας -ευτυχώς- δεν κατάφεραν να την περιορίσουν. 

Σκεφτείτε πόσο εύκολο θα ήταν για μια κοπέλα που μεγαλώνει στο Χιλιομόδι Κορινθίας τη δεκαετία του 1930 και μετακομίζει στην συντηρητική Αθήνα μαζί με την οικογένειά της, να παρατάει το όνειρό της πριν καλά καλά πιάσει το νήμα του. Θα ήταν μια εύκολη και λογική επιλογή για μια 12χρονη να βάλει καλά στο μυαλό της ότι προορίζεται για νοικοκυρά. 

Η Ελένη Παπά, όμως, δεν ήθελε να κοιτάζει το κοτόπουλό στο φούρνο και να καλεί τον σύζυγός στο τραπέζι όταν αντικρίζει το ροδακινί χρώμα. Ήθελε να γίνει ηθοποιός. Και έγινε. Σκάνδαλο, ντροπή για την οικογένεια. Βρήκε απέναντί της την ίδια της τη μητέρα.  Άλλωστε, την τότε εποχή, ο συγκεκριμένος επαγγελματικός προσανατολισμός ήταν ίδιος με αυτόν μιας γυναίκας που οδηγείται στην πορνεία. Μα η δική της εσωτερική πυξίδα την απομάκρυνε από την σεμνοτυφία που κάλυπτε σαν θόλος τον ουρανό της Ελλάδας.

Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τον Κώστα Καζάκο και τις πολιτικές του επιλογές. Δεν περπάτησε σε ήσυχους δρόμους, ανέβηκε την ανηφόρα. Στα χρόνια του ήταν εύκολο να μην παίρνεις θέση και να κρατάς τις ισορροπίες και να έχεις το κούτελό σου καθαρό. Δεν το έκανε. Όπως πολύ σωστά αναφέρει η ανακοίνωση του ΚΚΕ για τον θάνατό του, “η πολιτική δράση του ήταν μια αρμονική συνύπαρξη της ζωής και της καλλιτεχνικής πράξης. Η ιδεολογία του καθόριζε τη ζωή του και αυτό έβγαινε αβίαστα και στη δουλειά του. Δεν μπορούμε να διακρίνουμε στον Κώστα Καζάκο την πολιτική δράση από την καλλιτεχνική του δραστηριότητα”.

Γεννήθηκε το 1935 και μεγάλωσε ως “παιδί της Κατοχής”, του Εμφυλίου και φυσικά της Αντίστασης. Ο πατέρας του ήταν με τους “κακούς” τότε κομμουνιστές και όταν τελείωσε το σχολείο, εκείνος γυρνούσε από την εξορία. Όσα έζησε και δεν έζησε εκείνα τα χρόνια έμειναν για πάντα μέσα του. Έτσι δεν συμβαίνει πάντα; Λόγω του κόκκινου ιστορικού του δεν κατάφερε να σπουδάσει φιλολογία διότι το χαρτί Κοινωνικών Φρονημάτων από την Ασφάλεια δεν έφτασε ποτέ στα χέρια του. Τελικά γράφτηκε σε μια σχολή θεάτρου, αυτής του Σταυράκου.

Ήταν μια διέξοδος, μια ανακούφιση να μπορείς να μιλάς ανοιχτά. Βέβαια δεν είχε καμία σχέση με το θέατρο, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία, μια ιστορία η οποία, στην πορεία, εξελίχθηκε σε σχέση αγάπης. Και θιασάρχης έγινε. Το Μεγάλο μας Τσίρκο, το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη σε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου θα μείνει για πάντα στην ιστορία. 

Στην ιστορία θα μείνουν και οι ταινίες της Ειρήνης Παπά. Η Νεκρή Πολιτεία (1951) έφτασε στις Κάννες και τον Μάιο του 1952 όλη η Ευρώπη ανακάλυψε ένα πρόσωπο ξεχωριστής ομορφιάς με αρχαιοελληνικά χαρακτηριστικά. Έπαιξε σε ταινίες Ιταλών, πήγε στην Αμερική, πρωταγωνίστησε σε γουέστερν και γύρισε πίσω. Μπουμπουλίνα, Γέφυρα των Στεναγμών, έπειτα Τα κανόνια του Ναβαρόνε δίπλα στους Γκρέγκορι Πεκ και  Άντονι Κουίν. Βραβεία ερμηνείας για την Αντιγόνη και την Ηλέκτρα. Μετά ο ξακουστός Ζορμπάς και το Ζ (βραβείο καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας στα Όσκαρ) του Κώστα Γαβρά. Θα ακολουθήσουν πολλές ακόμα ταινίες, παραστάσεις, ακόμα και μουσικά άλμπουμ. 

Το καλλιτεχνικό κενό που δημιουργήθηκε από τις απώλειες του Κώστα Καζάκου και της Ειρήνης Παπά, είναι τεράστιο. Όπως συμβαίνει όμως με όλες τις μεγάλες προσωπικότητες, στην ουσία δεν φεύγουν ποτέ καθώς αφήνουν πίσω τους, πέρα από το κενό της φυσικής τους παρουσίας, ένα έργο προς μελέτη, πολύ μεγαλύτερο από δύο σώματα που παύουν να κινούνται και να μοιράζονται τις ιδέες τους.