Έμενα στη Νεάπολη Εξαρχείων. Όταν ακόμη τα ενοίκια ήταν λογικά και με τον όρο λογικά εννοώ το 30% του μηνιαίου μισθού μου. Ή και λιγότερο. Αυτές οι εποχές έχουν παρέλθει. Για το ίδιο σπίτι που κληρονόμησαν από μια γιαγιά (καλή της ώρα), οι σημερινοί ιδιοκτήτες, χωρίς ανακαίνιση, ενίοτε χωρίς θέρμανση, σίγουρα χωρίς αποθηκευτικούς χώρους, και εννοείται με μπάνιο που θυμίζει αισθητική της πρώην Γιουγκοσλαβίας, χωρίς πυλωτή για πάρκινγκ, ζητούν 500€ με 600€. Αυτό θα θέλαμε να είναι το 30% του μισθού μας. Αλλά, δυστυχώς, οικονομικά προσιτή ενοικιαζόμενη κατοικία, είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο της εποχής μας.
Τα ενοίκια αυξήθηκαν, οι μισθοί μειώθηκαν, το σουπερμάρκετ μας τρώει τα μισθά μας, όταν έρχεται ο λογαριασμός της ΔΕΗ μας πιάνει μικρή κρίση πανικού και φυσικά δεν βγαίνει ο μήνας. Φυσικά και δυσκολεύεσαι να βρεις διαμέρισμα με λογικό ενοίκιο στο κέντρο της Αθήνας. Αφού είναι πλέον όλα Airbnb.Ζητήσαμε από την διάσημη πια ομάδα του Ξεσπιτόγατου, αυτού του υπέροχου γκρουπ στο Facebook που δημιουργήθηκε από το δράμα που περνάμε όλοι όταν ψάχνουμε να βρούμε το επόμενο μας σπίτι. Μια διαδικτυακή ομάδα που γελάει με την τρέλα που ζούμε όταν κυκλώνουμε αγγελίες ή όταν συναντάμε ρημάδια που τα νοικιάζουν λες και είναι σοφίτα στο Μπάκιγχαμ. Ημιυπόγειο στη Μαβίλη ενοίκιο 590 ευρώ. Αληθινή ιστορία, βγαλμένη από τις κωμικοτραγικές αγγελίες και ιστορίες που αναρτούν τα μέλη του Ξεσπιτόγατου. Μιλήσαμε με την Όλγα Μπαλαούρα, την Χάρι Τριανταφυλλίδου και τον Βασίλη Δελή.
Πόσο “αστείο” είναι να ψάχνεις σπίτι στην Αθήνα; Βλέπω στο γκρουπ σας παιδιά να ποστάρουν τις εξωφρενικές τιμές και γελάμε, αλλά όσοι φίλοι μου είναι στη διαδικασία αναζήτησης «ζουν ένα δράμα».
Καθόλου αστείο θα λέγαμε. Είναι τόσο εξωπραγματικές οι τιμές ενοικίων αλλά και το ύφος με το οποίο αυτές πλασάρονται ως “ευκαιρίες” που το γέλιο και ο σαρκασμός λειτουργούν κάπως λυτρωτικά. Γελάμε και το μοιραζόμαστε με άλλους, για να μην βυθιστούμε στην απελπισία και καταλήξουμε να κλαίμε κάπου μόνοι μας.
Αυτός ο ξεσπιτόγατος σε πόσα άτομα έδωσε αφορμή να πουν τον πόνο τους;
Το τελευταίο δίμηνο είχαμε γύρω στις 130 αναρτήσεις, οι οποίες συζητήθηκαν σε πάνω από 3 χιλιάδες σχόλια όπως καταγράφουν τα στατιστικά της ομάδας. Τη στιγμή που μιλάμε η ομάδα έχει οκτώμισι χιλιάδες μέλη.
Ποια είναι η ιστορία που σας θύμωσε; Εννοώ, τι χρέπι νοίκιαζαν για μηνιάτικο;
Υπάρχουν πολλές ιστορίες «τρέλας». Ωστόσο, μια πολύ πρόσφατη, η οποία δεν έχει τόσο να κάνει με το κόστος ενοικίασης, αλλά με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, είναι αυτή που απεικονίζει ένα δωμάτιο με μια ετοιμοθάνατη ηλικιωμένη γυναίκα στο κρεββάτι, προφανώς συγγενή του επίδοξου ενοικιαστή, ο οποίος δεν περιμένει καν το μοιραίο, ούτε ενδιαφέρεται για το πρόσωπο που εκθέτει προκειμένου να προωθήσει την αγγελία.
Ποιος έχει λεφτά πλέον να μένει σε Παγκράτι και Εξάρχεια;
Δυστυχώς πολύ λίγοι. Εκεί που έχουν φτάσει οι τιμές, κανένας άνθρωπος με «κανονικό» εισόδημα δεν πλησιάζει πλέον πολλές περιοχές του κέντρου. Για τη μεγάλη πλειοψηφία, το πρόβλημα προκύπτει από την αναντιστοιχία εισοδήματος- τιμής ενοικίων.
Αλήθεια, στην Κυψέλη τι ακριβώς παίζει με τα ενοίκια; Γιατί τράβηξαν την ανηφόρα; Έγιναν τα νέα Εξάρχεια;
Η Κυψέλη όπως και πολλές περιοχές της Αθήνας έζησαν μεγάλη υποτίμηση το προηγούμενο διάστημα. Τότε, πολλοί επενδυτές έσπευσαν να αγοράσουν απόθεμα, το οποίο τώρα είτε το πουλάνε είτε το ενοικιάζουν σε υψηλές τιμές. Η Κυψέλη, λόγω κεντρικότητας, υπηρεσιών και «μουλτι- κουλτι» ατμόσφαιρας μετατρέπεται σε νέο πεδίο όπου παίζεται παιχνίδι της κτηματαγοράς και άλλων παραγόντων, οι οποίοι συμπαρασύρουν τις χρήσεις γης, την αλλαγή του πληθυσμού κ.α.
Τι καταλάβατε στο Ξεσπιτοparty σχετικά με την κατάσταση των ενοικίων σήμερα (εννοώ από τη συζήτηση σας με τους καθηγητές από το Χαροκόπειο, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το ΕΤΕΡΟΝ);
Αφενός καταλάβαμε πως φτάσαμε εδώ. Οι καλεσμένοι μας βοήθησαν πολύ να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά και να κατανοήσουμε τις πολλές πτυχές και τα αίτια του προβλήματος. Στην Ελλάδα δεν υπήρξαν πολιτικές για τη στέγη ανάλογες με αυτές που αναπτύχθηκαν στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες μετά τον πόλεμο. Μπορεί να μην υπήρξε στεγαστική πολιτική στο πρότυπο των προνοιακών πολιτικών της Δυτικής Ευρώπης, αλλά υπήρξαν πολιτικές που ευνόησαν την πρόσβαση στην ιδιοκατοίκηση μέσα από τα συστήματα της αυτοστέγασης και της αντιπαροχής. Η αυτοστέγαση και η αντιπαροχή υπήρξαν συστήματα πρόσβασης στην κατοικία που ευνόησαν τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας μεταπολεμικά να αποκτήσει στέγαση. Φυσικά τα συστήματα αυτά στηρίχτηκαν και αναπαράχθηκαν μέσα από την δομή της οικογένειας. Η κατάσταση άλλαξε σημαντικά τη δεκαετία του 1990 με τον τραπεζικό δανεισμό που αύξησε πολύ τις τιμές και απέκλεισε από τα δάνεια τους πιο αδύναμους, αλλά και χρέωσε τους πολλούς. Η πρόσβαση στην κατοικία άρχισε να διαχωρίζεται ταξικά όλο και περισσότερο. Έφερε, επίσης, στο προσκήνιο μια νέα μεγάλη ομάδα όπως για παράδειγμα οι μετανάστες/μετανάστριες που είναι εκείνη με τους λιγότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν το στεγαστικό πρόβλημα. Η κρίση και η πανδημία βάθυναν τον ταξικό διαχωρισμό στην πρόσβαση στη στέγη, ενώ νέα φαινόμενα επηρέασαν την αγορά με πολλαπλούς τρόπους. Τα ενοίκια ανέβηκαν, αλλά και για τους ιδιοκτήτες αυξήθηκαν πολύ οι επιβαρύνσεις. Για τους τελευταίους, στο φορολογικό κόστος, προστίθενται και οι δαπάνες συντήρησης του «γερασμένου» αποθέματος καθώς και το κόστος της ενέργειας που αυξάνεται συνεχώς για άλλους λόγους.
Φταίει για τη στεγαστική κρίση η πανδημία και οι τουρίστες;
Να πούμε για αρχή ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι έχουμε αρχίσει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους και μιλάμε πλέον για στεγαστική κρίση. Νομίζουμε πως είναι σημαντικό να σταματήσουμε να αναζητούμε την ευθύνη σε άτομα ή κατηγορίες ανθρώπων. Οι τουρίστες καλά κάνουν και θέλουν να επισκέπτονται την Αθήνα και γενικά την Ελλάδα. Δεν είναι οι τουρίστες υπεύθυνοι για την ανυπαρξία σχεδιασμού και μέριμνας για τις συνθήκες κατοικίας των μόνιμων κατοίκων της χώρας. Η ελληνική πολιτεία είναι υπεύθυνη για αυτά. Οι τοπικές αρχές και κυβερνήσεις άλλων χωρών έχουν εφαρμόσει πληθώρα μέτρων περιορισμού του φαινομένου της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Στην Ελλάδα αυτό δεν έχει γίνει με αποτελεσματικό τρόπο. Ούτε από την κεντρική κυβέρνηση ούτε από την τοπική αυτοδιοίκηση.
Εδώ να τονίσουμε κάτι το οποίο δεν μπαίνει στη συζήτηση σχετικά με τις αδικίες στην πρόσβαση στη κατοικία: Τη στιγμή που σημαντικά τμήματα του μόνιμου μεταναστευτικού πληθυσμού της χώρας βρίσκονται αντιμέτωπα με τα πολλαπλά πρόσωπα της επισφάλειας και του ρατσισμού, το πρόγραμμα για την «μόνιμη άδεια διαμονής επενδυτή», δηλαδή η Golden Visa, δίνει σε υπηκόους τρίτων χωρών τη δυνατότητα απόκτησης πενταετούς άδειας διαμονής και ανανέωσης αυτής, καθώς και ελεύθερης μετακίνησης εντός της ΕΕ και της ζώνης Σένγκεν, εφόσον αποκτήσουν ακίνητη περιουσία συνολικού ύψους τουλάχιστον 250.000€. Το 2020 χορηγήθηκαν συνολικά 8575 άδειες διαμονής σε αγοραστές-επενδυτές ακινήτων, ενώ κατά το τρέχον έτος δόθηκαν άλλες 9332 επιπλέον άδειες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων αφορούσε Κινέζους υπηκόους. Η απόκτηση της «Golden Visa» δεν συνδέεται με ελάχιστο χρόνο διαμονής στη χώρα, ενώ αντίθετα δίνει στους κατόχους της τη δυνατότητα εκμίσθωσης της ακίνητης περιουσίας που διαθέτουν στη χώρα μας. Συχνά οι ιδιοκτήτες των «χρυσών ακινήτων», τα διαθέτουν για βραχυχρόνια μίσθωση, με αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση του διαθέσιμου για μακροχρόνια μίσθωση αποθέματος κατοικιών.
Οι σημερινοί μιλένιαλς θα γίνουν κάποτε ιδιοκτήτες;
Όχι, αλλά πιστεύουμε πως δεν χρειάζεται κιόλας. Εννοώ ότι πρέπει να χειραφετηθούμε από τα όνειρα και τα πρότυπα ζωής της προηγούμενης γενιάς και να αναζητήσουμε νέα πρότυπα κατοικίας, συνεταιριστικής για παράδειγμα. Να διεκδικήσουμε να υπάρχει μέριμνα της Πολιτείας για την ενεργειακή αναβάθμιση του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος και εξασφάλιση οικονομικά προσιτής και αξιοπρεπούς κατοικίας για όλες και όλους. Να σκεφτούμε πιο συλλογικά, πιο μακροπρόθεσμα, πιο βιώσιμα το ζήτημα της κατοικίας.
Αν φύγω από το κέντρο πού πιστεύετε μπορώ να βρω φθηνά ενοίκια και καλή ποιότητα ζωής;
Κρίνοντας από αυτά που βλέπουμε να αναρτώνται στον Ξεσπιτόγατο, όπου η γκαρσονιέρα σε ημιυπόγειο στη Νίκαια ενοικιάζεται για 370€, τα 45 τμ στο Χαλάνδρι στον πρώτο όροφο στα 650€ και στη Αγία Παρασκευή τα 25τμ – με κρεβάτι μέσα στην κουζίνα να χρεώνονται στην «εξαιρετική» τιμή των 380€ το μήνα, η απάντηση είναι μάλλον πουθενά – εκτός βέβαια αν είσαι πλούσια, αλλά τότε γιατί να στριμωχτείς σε μια γκαρσονιέρα και δεν το πας κατευθείαν σε λοφτ στο Λυκαβηττό;
Είναι το μέλλον της στέγασης γεμάτο ιστορίες συγκατοίκησης; Και, δεν εννοώ ερωτευμένων, εννοώ απεγνωσμένων.
Μέλλον της στέγασης δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Ποια μορφή θα πάρει, θα εξαρτηθεί και από εμάς τους ίδιους, όσο συνθηματολογικό και αν μπορεί να ακούγεται αυτό. Έχουμε παραδείγματα επιτυχημένων κινημάτων πολιτών για την αξιοπρεπή κατοικία στο εξωτερικό, όπως για παράδειγμα στη Βαρκελώνη. Εκεί το κίνημα διεκδίκησε την δημοτική αρχή και την κέρδισε. Έχει έκτοτε εφαρμόσει μια σειρά καινοτόμων πρακτικών αξιοποίησης κενών κτιρίων και διαμερισμάτων αλλά και περιορισμού της βραχυχρόνιας μίσθωσης που έχουν αλλάξει προς το καλύτερο τα πράγματα. Μετά από μια δεκαετία κρίσης και μνημονίων, η πανδημία και η ακρίβεια έχουν εξουθενώσει τους ανθρώπους. Πιστεύουμε όμως ότι δεν πρέπει να παραιτηθούμε από την διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής και μιας πιο δίκαιης οργάνωσης όχι μόνο του τομέα της κατοικίας αλλά της κοινωνίας συνολικά. Το χιούμορ και ο σαρκασμός που είναι έντονο στοιχείο του Ξεσπιτόγατου, ελπίζουμε να είναι εργαλείο για να υπερβούμε το σκοτάδι. Προφανώς ο Ξεσπιτόγατος δεν συγκρίνεται με τα μαζικά κινήματα στέγης του εξωτερικού, π.χ. στο Βερολίνο. Για εμάς όμως έχει σημασία να βλέπουμε αυτά τα παραδείγματα και να υπενθυμίζουμε στους Ξεσπιτόγατους ότι υπάρχουν νίκες που οδηγούν εκεί και θέλουμε να τους ανακαλύψουμε μαζί.
