Μαύρο ως εκεί που βλέπει το μάτι και ακόμα πιο πέρα. Σχεδόν νιώθεις τη στάχτη να μπαίνει στα ρουθούνια. Εκεί όπου κάποτε υπήρχε ζωή, τώρα έχουν μείνει καμένοι κορμοί, ασάλευτοι μάρτυρες της καταστροφικής πυρκαγιάς. Τα απομεινάρια ενός δάσους, τα απομεινάρια από στιγμές αναψυχής και απόλαυσης.
Αυτό είναι το πρώτο πανοραμικό πλάνο με το οποίο ανοίγει το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Μετά τη φωτια» με θέμα την πορεία των εργασιών αποκατάστασης και προστασίας της φύσης της περιοχής Βαρυμπόμπης-Τατοϊου. Φυσικά, δεν ξεχνάμε αυτό το συλλογικό κόμπο που στεκόταν στο λαιμό μας καθώς παρακολουθούσαμε από μια οθόνη (μικρή ή μεγάλη) σε πραγματικό χρόνο τη φωτιά να καίει τα πάντα για 10 και πλέον μέρες. Ωστόσο, το ζητούμενο δεν είναι ο δικαιολογημένος θρήνος, αλλά η δράση. Η κλιματική κρίση άλλωστε είναι το παρόν, αλλά δεν θέλουμε να γίνει και το μέλλον. Το ντοκιμαντέρ αποτυπώνει με ρεαλαστικό τρόπο και δίχως εύκολους συναισθηματισμούς την εξέλιξη και ολοκλήρωση των έργων αντιδιαβρωτικής και αντιπλημμυρικής θωράκισης που έχει ανάγκη η περιοχή και τα οποία θα επιτρέψουν τη φυσική αναγέννηση του δάσους. Στόχος αυτής της αποτύπωσης είναι να μην ξεχαστεί ποτέ η καταστροφή που βιώσαμε και να υπενθυμίζει πάντα την ελπίδα για την αναγέννηση της φύσης.
Μπορείς να το δεις παρακάτω:
«Ελπίζω μέσα στα αρνητικά της αυτή η εικόνα να συμβάλλει τουλάχιστον στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και στην ανάπτυξη μιας φιλοδασικής άποψης», σημειώνει ο δασολόγος και υπεύθυνος του έργου, Νίκος Χλύκας. Την παραγωγή του ντοκιμαντέρ ανέλαβε η White Room. Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Σταγκίκας σημειώνει ότι καθώς παρακολουθούσε και κατάγραφε τις προσπάθειες των δασεργατών γεννήθηκε μέσα του «μια ελπίδα ότι υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για τα δάση και το περιβάλλον όχι σε θεωρητικό επίπεδο αλλά πρακτικά. Αυτή είναι η ζωή τους. Το ότι τους γνωρίσαμε ήταν το καλύτερο κομμάτι της δουλειάς για μένα. Δεν ήξερα ότι υπάρχει ακόμη αυτό».
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει το έργο αποκατάστασης της περιοχής, δωρεάς ύψους 1,8 εκατ. ευρώ, το οποίο ανέλαβε ως ανάδοχος εταιρεία η Coca-Cola στην Ελλάδα (Coca-Cola Τρία Έψιλον & Coca-Cola Hellas. Πρόκειται για το μεγαλύτερης έκτασης έργο που υλοποιήθηκε στον νομό Αττικής και εντάσσεται στην συνολική στρατηγική της εταιρείας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Με δέσμευση για μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2040, η εταιρεία έχει ήδη προχωρήσει στην κατάργηση του πλαστικού στις δευτερογενείς συσκευασίες, μέσα από τις νέες πολυσυσκευασίες αλουμινίου από 100% ανακυκλώσιμο χαρτόνι, τη χρήση rPET, αλλά και τη μετάβαση σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Μιλήσαμε με τον Νίκο Χλύκα και τον Κωνσταντίνο Σταγκίκα για το «Μετά τη Φωτιά» προκειμένου να μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία του από τη συμμετοχή τους σε ένα τέτοιας κλίμακας έργο που γεννά ελπίδα και περιβαλλοντική αισιοδοξία.
Νίκος Χλύκας: «Δεν νιώθω ότι συνηθίζουμε αυτήν την εικόνα γιατί δεν συνηθίζεται»
Τι θα προσφέρουν τα αντιπλημμυρικά-αντιδιαβρωτικά έργα και για πόσο καιρό;
Τα κορμοδέματα και τα κλαδοπλέγματα θα συγκρατήσουν το έδαφος και θα παρεμποδίσουν την διάβρωση του. Τα ξυλοφράγματα στα επιμέρους μικρά ρέματα θα συγκρατήσουν τα φερτά υλικά και θα συμβάλουν στην μείωση φερτών υλικών στον κεντρικό αποδέκτη (μεγάλο ρέμα) και κατ’ αυτόν τον τρόπο περιορίζουν τον κίνδυνο πλημμύρας στα πεδινά τμήματα και στους όμορους οικισμούς. Επιπλέον, η συγκράτηση των εδαφών βοηθάει και στην διαδικασία της φυσικής αναγέννησης του δάσους.
Για ποιο λόγο επιμένετε στη φυσική αναγέννηση του δάσους; Πώς επιτελείται;
Η φυσική αναγέννηση του δάσους δεν αποτελεί τεχνική επιλογή, αλλά διαδικασία της φύσης, δηλαδή η φύση κάνει τη δουλειά της και εμείς απλώς υποβοηθούμε στην επιτυχία αυτής της διαδικασίας της φύσης. Τεχνικά επεμβαίνουμε μόνο όταν και όπου αποτύχει η φύση να αποκαταστήσει η ίδια την ζημιά, διότι το φυσικό δάσος είναι πιο υγιές και πιο ανθεκτικό έναντι του τεχνικού.
Η φυσική αναγέννηση του δάσους σημαίνει ότι θα πρέπει να αποφεύγουμε τις αναδασώσεις τουλάχιστον για κάποιο διάστημα;
Δεν επεμβαίνουμε ποτέ τεχνικά στην διάρκεια που συντελείται η φυσική αναγέννηση γιατί θα γίνει μεγάλη ζημιά με σπάσιμο των νεόφυτων, οπότε ακόμα και αν χρειαστεί να επέμβει κάποιος τεχνητά σε κάποια τμήματα όπου έχει αποτύχει η φυσική αναγέννηση θα πρέπει να το κάνει μετά τον τρίτο ή τέταρτο χρόνο.
Λόγω της κλιματικής κρίσης θα είναι όλο κι συχνότερες πυρκαγιές τέτοιας κλίμακας όπως αυτές στην αττική και την Εύβοια;
Αυτό που θα μπορούσαμε να κάνουμε αφορά διάφορα επίπεδα: Τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων την οποία πρέπει να οργανώσει και υλοποιήσει η δασική υπηρεσία. Τη σύνταξη και υλοποίηση των αντιπυρικών σχεδίων σε επίπεδο δασικής μονάδας (δασαρχείου) βάσει των οποίων θα οργανωθεί η πρόληψη που είναι και η κυριότερη δράση που πρέπει να υλοποιηθεί για την οργάνωση της δασοπροστασίας. Την οργάνωση της φύλαξης με ανθρώπινη παρουσία και με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Να συμμετάσχουμε στον τομέα της φύλαξης μέσα από τη δράση που θα προβλέπει το αντιπυρικο σχέδιο.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να τις αποτρέψουμε σε επίπεδο απλών καθημερινών δράσεων;
Είναι προφανές ότι η κλιματική κρίση ευνοεί την ανάπτυξη πυρκαγιών ιδιαίτερα στα δάση της νότιας Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της Αττικής και της Εύβοια, λόγω της σύνθεσης της βλάστησης (χαλέπιος πεύκη και αείφυλλα πλατύφυλλα), η οποία είναι πυρόφιλη, αλλά λόγω της έλλειψης διαχείρισης αυτών των δασικών οικοσυστημάτων.
Τι γεννά μέσα σας η εικόνα ενός καμένου δάσους;
Η εικόνα ενός καμένου δάσους δημιουργεί συναισθήματα θλίψης, στενοχώριας και κυριαρχίας του μαύρου, το οποίο κουράζει το μάτι, αποτρέπει τη δυνατότητα επίσκεψης και απολαβής των λειτουργιών του δάσους και της αναψυχής.
Νιώθετε ότι όλοι και περισσότερο συνηθίζουμε αυτήν την εικόνα;
Δεν νιώθω ότι συνηθίζουμε αυτήν την εικόνα γιατί δεν συνηθίζεται, απλά βλέπω πιο συχνά αυτήν την εικόνα και δεν το θέλω. Ελπίζω μέσα στα αρνητικά της αυτή η εικόνα να συμβάλλει τουλάχιστον στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και στην ανάπτυξη μιας φιλοδασικής άποψης, η οποία θα οδηγήσει και στην συμμετοχή τους στην προστασία των δασών.
Ως δασολόγος νιώθετε ότι πρέπει να εργάζεστε ταυτόχρονα με χρόνους που επιβάλλει το δάσος ως οικοσύστημα και από την άλλη με τον απόλυτα επείγοντα χαρακτήρα της κλιματικής κρίσης; Πώς είναι αυτή η ισορροπία; Τέμνονται αυτοί οι δύο χρόνοι;
Το επάγγελμα του δασολόγου προσαρμόζεται στα κλιματικά δεδομένα και πρέπει να ανταποκρίνεται στους χρόνους που μπορεί και πρέπει να δράσει. Για παράδειγμα, δεν αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα η υλοποίηση έργων τους χειμερινούς μήνες λόγω των καιρικών συνθηκών γιατί μόνον τότε μπορείς να επέμβεις. Κατά συνέπεια, οι χρόνοι τέμνονται αλλά πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε την λειτουργία του δάσους στις νέες συνθήκες που ορίζει η κλιματική κρίση.
Κωνσταντίνος Σταγκίκας: «Η πιο θλιβερή μυρωδιά»
Πώς αισθανθήκατε όταν αντικρύσατε για πρώτη φορά τις καμένες εκτάσεις σε Τατόι και Βαρυμπόμπη;
Ήταν ένας συνδυασμός συναισθημάτων που δεν είναι πραγματικά εφικτό να περιγράψω εν συντομία. Δέντρα εκατό ετών ή και μεγαλύτερα στέκονται πλέον νεκρά. Αυτά τα δάση που γνωρίζω από παιδί δεν πρόκειται να τα ξαναδώ ποτέ σε αυτή τη μορφή. Αυτός είναι και ο λόγος που δημιουργήσαμε τόσο μεγάλη εισαγωγή. Οι εικόνες περιγράφουν καλύτερα το μέγεθος και τις εκφάνσεις της καταστροφής και νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι νιώθουμε παρόμοια πράγματα απέναντι σε μεγάλες οικολογικές καταστροφές.
Οι λήψεις με το drone δίνουν μια πανοραμική εικόνα της καταστροφής. Εσάς σας σόκαραν ή σας βοήθησαν αν αντιληφθείτε καλύτερα το μέγεθος της καταστροφής;
Συνέβη το εξής: σε εκείνη την φάση που έγιναν τα γυρίσματα με το drone, είχαμε ήδη επισκεφτεί το δάσος αρκετές φορές. Συνεπώς, εγώ τουλάχιστον, είχα ξεπεράσει το αρχικό σοκ. Ωστόσο ο Ορφέας που ήταν ο χειριστής του drone και ήρθε για πρώτη φορά εκείνη την ημέρα, το ένιωσε. Τον έβλεπες ότι τον έχει πιάσει το θέαμα. Και αυτό με έκανε να το ξαναδώ από τα μάτια κάποιου που δεν το έχει αποδεχτεί ακόμη. Σε γενικές γραμμές νομίζω ότι εξαιτίας του ότι είχαμε να κάνουμε μια δουλειά εκεί και έπρεπε να σκεφτόμαστε σε αυτή την κατεύθυνση μας προστάτευσε σε έναν βαθμό από το να το εισπράξουμε πλήρως. Δεν έχω πάει καθόλου στην περιοχή άνευ συγκεκριμένου σκοπού αυτούς τους μήνες και δεν νομίζω ότι πρόκειται.
Ο κινηματογράφος μπορεί να κινητοποιεί πολλές από τις αισθήσεις μας, όχι όμως και την όσφρηση. Πώς επιχειρήσατε να αποδώσετε αυτή την αίσθηση του καμένου στις εικόνες σας;
Συνήθως θα προσπαθήσεις να αποδώσεις την οσμή μέσω κοντινών σε υφές και γλαφυρών ήχων. Ωστόσο δεν κάναμε κάποια συνειδητή προσπάθεια σε αυτή την κατεύθυνση. Αυτή τη στιγμή το δάσος σχεδόν στερείται οσμών. Η έκταση είναι κατά κύριο λόγο καμένη και οι χαρακτηριστικές μυρωδιές των πεύκων και του πρασίνου δεν υπάρχουν καθόλου. Τα μόνα που μπορούσα να μυρίσω ήταν το βρεγμένο χώμα όταν έβρεχε και το κομμένο ξύλο όποτε βρισκόμουν δίπλα στους εργάτες. Και αυτή η μυρωδιά ήταν η πιο θλιβερή για μένα.
Πώς ήταν η καθημερινότητα για ένα κινηματογραφικό συνεργείο μέσα σε καμένες εκτάσεις; Ποιες δυσκολίες είχε αυτό;
Από φυσική άποψη ήταν σίγουρα απαιτητικό. Έπρεπε να ξυπνάμε στις τέσσερις για να έχουμε το σωστό φως και να προλαβαίνουμε τους εργάτες που δουλεύουν από πολύ νωρίς. Περπατούσαμε φορτωμένοι μεγάλες αποστάσεις σε ένα έδαφος που γλιστράει φοβερά και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πέσεις. Λόγω των εργασιών υπάρχουν παντού κομμένα κλαδιά που προεξέχουν. Οι θερμοκρασίες μέσα στον χειμώνα είναι πολύ χαμηλές και υπήρξαν φορές που λόγω του κρύου δεν νιώθαμε τα δάχτυλα μας σε σημείο που να μην μπορούμε να χειριστούμε τον εξοπλισμό σωστά. Το χώμα είναι μαύρο και κολλώδες από την υγρασία και την φωτιά συνεπώς ότι και να ακουμπήσεις λερώνεσαι. Ο εξοπλισμός έπρεπε να δουλέψει μέσα στην βροχή, το χιόνι και την λάσπη και μετά έπρεπε να καθαρίζουμε τα πάντα κάθε φορά γιατί ότι ερχόταν σε επαφή με το έδαφος γινόταν μαύρο. Ωστόσο αυτά όλα έχουν έναν ρομαντισμό όταν τα κάνεις για κάτι που πιστεύεις. Ποτέ κανείς μας δεν παραπονέθηκε.
Τι μάθατε παρακολουθώντας από τόσο κοντά τις εργασίες των δασεργατών;
Μπαίνοντας στο project δεν ήξερα τίποτα για τα έργα και το τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Επίσης δεν είχα ιδέα ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν αποκλειστικά και μόνο τέτοιες εργασίες. Η δουλειά τους είναι φοβερά σκληρή και απαιτητική. Δουλεύουν με τα χέρια τους σε πολύ δύσκολες συνθήκες και δεν έχουν πολλά περιθώρια λάθους. Ένα πριόνι που κόλλησε και τινάχτηκε προς τα πίσω ή ένας κορμός που δεν είχε σταθεροποιηθεί καλά και κύλησε, είναι ατυχήματα που μπορούν να σε τραυματίσουν πολύ σοβαρά ή και να σε σκοτώσουν. Συχνά οι δασεργάτες βρίσκονται πολύ μακριά από πρόσβαση σε όχημα και μόνο η εμπειρία τους μπορεί να τους προστατέψει. Όλοι έχουν ιστορίες για εκείνη την φορά που παραλίγο. Γι’ αυτό συχνά είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει και μεγαλώσει σε ορεινές δασικές περιοχές και γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν. Έχουν αγάπη για το δάσος. Μου δίνει μια ελπίδα το ότι υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για τα δάση και το περιβάλλον όχι σε θεωρητικό επίπεδο αλλά πρακτικά. Αυτή είναι η ζωή τους. Το ότι τους γνωρίσαμε ήταν το καλύτερο κομμάτι της δουλειάς για μένα. Δεν ήξερα ότι υπάρχει ακόμη αυτό.
Μια παραγωγή της White Room για την Coca-Cola στην Ελλάδα
Σκηνοθεσία : Kωνσταντίνος Σταγκίκας
Φωτογραφία : Romnik Pallo
Mοντάζ : Τάσος Κακούσης
Ηχοληψία :Ξενοφώντας Κοντόπουλος / Νικόλας Κωνσταντίνου
Sound Design : Στέλιος Κουπετώρης
Color Grading : Μάνθος Σάρδης
Post /VFX : Κωνσταντίνος Μέλλος
Παραγωγός : Mιχάλης Αριστομενόπουλος
Still Photography : Μιχάλης Ρίζος
