Ο Γιώργος Λάνθιμος κάνει μια ερώτηση στον εαυτό του πριν σταθεί πίσω από την κάμερα. “Μπορώ να προσθέσω κάτι καινούργιο στην ήδη υπάρχουσα φιλμογραφία;”. Κι ακολουθεί με επερώτηση: “Αν όχι, μπορώ να κάνω κάτι διαφορετικά;”. Τον ακούσαμε με τα ίδια μας τα αυτιά να μας το λέει στη δημοσιογραφική προβολή της ταινίας με τίτλο Βληχή, η οποία αποτελεί τη δεύτερη ανάθεση του προγράμματος της ΕΛΣ και του ΝΕΟΝ The Artist on the Composer, θα κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα της, συνοδεία μουσικών συνόλων, στις 6, 7 και 8 Μαΐου 2022 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ. Η παραγωγή, από πλευράς της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής της εξωστρέφειας.
Τι είναι η Βληχή;
Με φόντο ένα άγονο και ξερό νησιωτικό τοπίο, η ταινία μας μεταφέρει σε μια αγροτική κοινωνία στην Ελλάδα. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου βαραίνει την ατμόσφαιρα, οι άνθρωποι του χωριού συμπάσχουν και συμμετέχουν στο βαρύ πένθος. Η νεαρή σύντροφος, συντετριμμένη, ταλαντεύεται ανάμεσα στην συντριβή της απώλειας και το ζωώδες ένστικτο για επιβίωση.
Χειροκροτήσαμε την πρωταγωνίστρια του, την Έμμα Στόουν που δέχτηκε αφιλοκερδώς να ταξιδέψει στην Τήνο για να βοηθήσει το φίλο της, τον Γιώργο, να υλοποιήσει το όραμά του. Να δοκιμαστεί για πρώτη φορά σε μια νέα φόρμα, μια νέα συνθήκη, να δημιουργήσει μια ταινία βωβή. Να ξεγυμνωθεί μπροστά μας.
Ο Λάνθιμος δεν έφυγε ποτέ από την Ελλάδα. Επέστρεψε σίγουρα όμως στην παράδοση της χώρας μας. Είδε (και τον ευχαριστούμε που μας την πρότεινε) την πρώτη ταινία του Τάκη Κανελλόπουλου, πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που περιγράφει τα ήθη και τα έθιμα που σχετίζονται με τον παραδοσιακό γάμο στη Δυτική Μακεδονία, το «Μακεδονικό Γάμο». Μια ταινία γυρισμένη (κλέβουμε από το αρχείου του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης) με μια ιδιαίτερη ποιητική ματιά του σκηνοθέτη μεταμορφώνει ένα δείγμα του λεγόμενου «εθνογραφικού» κινηματογράφου σε λυρικό ποίημα για τις ρίζες των ανθρώπων σε έναν προαιώνιο, αλλά ήδη χαμένο κόσμο.
Τι πραγματικά είναι η Βληχή;
Και ο Λάνθιμος αυτό έκανε. Ένα ποίημα χωρίς λόγια με ζωντανή μουσική να συνοδεύει τις προβολές (απαραίτητα) που ερμηνεύονται από μουσικά σύνολα που έχουν γράψει οι σύγχρονοι συνθέτες Τόσιο Χοσοκάβα και Κνουτ Νύστεντ (ΕΜΠΕΙΡΙΑ).
Θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω το βίωμα κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο. Είδα μια ταινία που δεν είναι ακριβώς ταινία. Είναι κάτι σκοτεινό. Είναι παγανιστικό, βαθιά θρησκευτικό, άχρονο, περιγράφει με λανθιμικό τρόπο τον κύκλο της ζωής και του θανάτου και την βουκολική ζωή. Πρωταγωνιστές δεν είναι οι άνθρωποι (Έμμα Στόουν και Νταμιάν Μποννάρ) αλλά τα ζώα και η φύση. Που κάπως ανανοηματοδοτούν την έννοια του θανάτου.
Τώρα θα φέρω και το λυσάρι για όσα προείπαμε. Λοιπόν, είναι ασπρόμαυρο, δεν έχει λόγια. Βουβαμάρα. Σου προκαλεί μια αίσθηση θρίλερ και φόβου. Δεν ξέρεις τι ακριβώς βλέπεις ίσως είναι τελετουργικό κηδείας, ίσως είναι κάποιο έθιμο σαν αυτό του Midsommar (Μεσοκαλόκαιρο, του Άρι Άστερ, πιο νέος από Λάνθιμο το ίδιο προβοκατόρικος σκηνοθέτης). Η Έμμα Στόουν κάθεται ανάμεσα σε ένα κύκλο από γυναίκες γερασμένες. Και στα κοντινά που κάνει ο Λάνθιμος πάνω στα σκαμμένα χέρια τους βλέπεις ιστορίες. Είναι μια ταινία για τη ζωή. Δηλαδή μιλάει για το σεξ, την πίστη, την απιστία, το θάνατο, την επιθυμία. Ποτέ δεν είσαι σίγουρος ότι καταλαβαίνεις τι ακριβώς συμβαίνει.
Και μάντεψε. Αυτός είναι ο σκοπός του Γιώργου Λάνθιμου. Μας το είπε. “Λειτουργώ ενστικτωδώς. Φτιάχνω ταινίες που είναι ανοιχτές σε πολλές ερμηνείες”. Δεν τον ενδιαφέρει τον άνθρωπο να σου εξηγήσει τι βλέπεις. Θα δεις πχ. την Έμμα Στόουν να αυτοϊκανοποιείται καθισμένη πάνω στο στόμα -ίσως- ενός νεκρού, βαλσαμωμένος με σεντόνια ήταν σίγουρα. Τον ανασταίνει κι αυτός τη θάβει. Αλλά, τα ζόμπι δεν είναι χορτοφάγα. Βγαίνει από τον τάφο της να φάει κατσικάκι (την είδαμε να τρώει μανιακά και πίτες παραδοσιακές). Ο βοσκός Νταμιάν Μποννάρ κάνει ένα χορευτικό. Στο σημείο αυτό να πούμε ότι ο Γιώργος Λάνθιμος μεγάλωσε κι αγάπησε την ελληνική παράδοση περισσότερο από όσο περιμέναμε εμείς οι ορκισμένοι χουλιγκάνς του. «Με γοητεύει η παράδοση, την βρίσκω σημαντική. Θέλω να την κρατήσω ως έμπνευση. Να δώσω μια νέα ερμηνεία της. Καθόλου διδακτικά». Η ταινία τελειώνει με ένα χορό γυναικών στην άγρια φύση της Τήνου.
Τι είπε η Έμμα Στόουν;
Ότι είναι το πιο καλλιτεχνικό πράγμα που έχει κάνει. Ότι θα ήταν ευτυχισμένη να κάνει κι άλλες βωβές ταινίες. Ότι ο Γιώργος Λάνθιμος είναι φίλος της, την κάνει να νιώθει ασφαλής και πάντα την πάει ένα βήμα παρακάτω. Ότι είναι ένα δώρο στη ζωή της ένας άνθρωπος όπως ο Λάνθιμος γιατί διαφορετικά θα ήταν βαρετό και κάπως μπανάλ το επάγγελμα της. Και φυσικά συμφώνησε αφιλοκερδώς να συμμετάσχει γιατί έχει εξασφαλισμένη την αμοιβή της στην επόμενη ταινία του Λάνθιμου, το Poor Things. Θα θέλαμε να την δούμε και στο Βελιγράδι γιατί είναι γουρλού.
Δεν είναι κάτι που θα δεις σε ένα λαπτοπ για να περάσει η ώρα σου. Δεν είναι κάτι που απλά θα σου αρέσει ή όχι. Γυρίζει στο παρελθόν και επισκέπτεται τα πρώτα συστατικά του κινηματογράφου. Ήταν απελευθερωτικό για το δημιουργό και τους συμμετέχοντες. Είχαν ελάχιστο budget και μικρό συνεργείο. Και ήταν κάτι που έκαναν για να γίνει πιο εξωστρεφής η Εθνική Λυρική Σκηνή. Γιατί αυτή η ταινία, με σκηνοθέτη το Γιώργο Λάνθιμο, πρωταγωνιστές την Έμμα Στόουν και το Νταμιάν Μποννάρ θα ταξιδέψει στο εξωτερικό. Κι αυτό είναι διαφήμιση και δώρο για τη χώρα μας.
Info: Πρόγραμμα εικαστικών εγκαταστάσεων
THE ARTIST ON THE COMPOSER
Συμπαραγωγή ΝΕΟΝ – Εθνική Λυρική Σκηνή
Γιώργος Λάνθιμος | ΒΛΗΧΗ
6, 7, 8 Μαΐου 2022
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣ
Προπώληση: ticketservices.gr, Ταμεία ΕΛΣ – ΚΠΙΣΝ (2130885700, καθημερινά 09.00-21.00) nationalopera.gr και neon.org.gr
υγ:Το πρόγραμμα The Artist on the Composer, μια συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, διασυνδέει πρωτοπόρους σύγχρονους εικαστικούς και σκηνοθέτες ή/και παραγωγούς ταινιών με τη ζωντανή εκτέλεση ορχηστρικής μουσικής. Μέσα από έργα που αποτελούν καρπούς νέων αναθέσεων, κάθε καλλιτέχνης συνομιλεί με έργα κλασικών συνθετών, απαλλαγμένος από τις συνήθεις οπερατικές συμβάσεις και την αφήγηση, πραγματοποιώντας άνοιγμα προς ένα κοινό που μπορεί να μην έχει ασχοληθεί προηγουμένως με την όπερα.
Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμόπουλος, Ναταλία Τσουκαλά
