Η Ναταλία Κρίτσαλη έχει σοβαρό σκοπό: να λύσει το πρόβλημα αιμοδοσίας στην Ελλάδα. Είναι συν-ιδρύτρια του Bloode, μιας πρωτοβουλίας που δεν έχει μόνο σκοπό, όπως εξηγεί η ίδια, να δώσει άμεσα λύση σε ανθρώπους που χρειάζονται αίμα, αλλά φιλοδοξεί «να δημιουργήσει τις συνθήκες για μια κοινωνία με περισσότερη αλληλεγγύη». Δεν είναι μόνη σε αυτήν τη προσπάθεια. Έχει στο πλευρό της εθελοντές αιμοδότες και μεγάλες εταιρίες που στηρίζουν τις δράσεις του Bloode.
Πριν μερικές εβδομάδες βγήκε στον αέρα η καμπάνια του Bloοde για να προωθήσει την εθελοντική αιμοδοσία κατά τις μέρες των γιορτών. Τι αλήθεια συμβαίνει με τα ποσοστά εθελοντικής αιμοδοσίας στη χώρα μας; Αρκούν τα αποθέματα που έχουμε; Η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα πόσο έχουν επηρεάσει τη διαθεσιμότητα σε αίμα; Τι θα γίνει με τον κοινωνικό αποκλεισμό ΛΟΑΤΚΙ ατόμων από την διαδικασία;
Για όλα αυτά, μίλησε η Ναταλία, στην πιο επείγουσα ίσως συνέντευξη που έχουμε φιλοξενήσει έως τώρα στο Roaring 20s.
Πώς ξεκίνησε το bloode; Ήταν κάποιο προσωπικό γεγονός που σε κινητοποίησε ή μια γενικότερη ευαισθητοποίηση για τα θέματα της εθελοντικής αιμοδοσίας;
Tο Bloode ξεκίνησε όταν ήμουν μαθήτρια. Αφορμή στάθηκε η ανάγκη για αίμα της οικογένειας μιας φίλης μου. Η πραγματική αιτία, ωστόσο, ήταν γ συνειδητοποίηση ότι κάτι λείπει στην κουλτούρα μας, στην παιδεία μας, με αποτέλεσμα η αιμοδοσία στη χώρα μας να είναι τόσο πίσω σε σχέση με άλλες χώρες. Η απορία που μου γεννήθηκε τότε ήταν ένα «γιατί»; Γιατί κάτι που έχουμε όλοι, το αίμα, να βρίσκεται σε έλλειψη και το γεγονός αυτό να κοστίσει ακόμα και τη ζωή σε ένα συνάθρωπό μας; Γιατί η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες που δεν μπορούν να καλύψουν αυτόνομα τις ανάγκες τους για αίμα; Έτσι, το Bloode τελικά δεν είναι απλώς μία ψηφιακή πλατφόρμα που προσπαθεί να δώσει άμεσα λύση σε ανθρώπους που χρειάζονται αίμα αλλά και μία πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να δημιουργήσει τις συνθήκες για μία κοινωνία με περισσότερη αλληλεγγύη, ενδιαφέρον και συνοχή.
Ισχύει ότι, ειδικά στην Ελλάδα, για να ευαισθητοποιηθούμε για ένα κοινωνικό ζήτημα θα πρέπει πρώτα να χτυπήσει και τη δική μας πόρτα;
Σίγουρα όταν χτυπάει τη δική μας πόρτα τότε αντιδρούμε. Δεν ξέρω εάν αυτό μας ευαισθητοποιεί, διότι έχουμε συναντήσει και πολλούς αιμοδότες που έχουν δώσει αίμα, όταν χρειάστηκε κάποιος δικός τους, και μετά δεν έδωσαν ποτέ ξανά. Νομίζω λοιπόν ότι για να ευαισθητοποιηθούμε χρειάζεται η σωστή πληροφόρηση -και αυτό λείπει, ή τουλάχιστον έλειπε, στη χώρα μας σε ότι αφορά την αιμοδοσία, αλλά και πολλά άλλα κοινωνικά θέματα.
Από τη στιγμή που συν-ίδρυσες το bloode επιδίωξες συνειδητά και οι υπόλοιπες επιλογές σου (σπουδές, εργασία κτλ) να συνδυάζονται με αυτό;
Πάντα και πολλές φορές αυτό ήταν δύσκολο. Το μεταπτυχιακό μου ουσιαστικά συμπληρώνει τις γνώσεις που χρειαζόμουν για να μπορέσει το Bloode να περάσει στο επόμενο βήμα. Σπούδασα Service Design, που ουσιαστικά είναι το να σχεδιάζεις υπηρεσίες, και κατά τη διάρκεια του πτυχίου μου δούλευα με το NHS, το δημόσιο σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και με εταιρείες πάνω σε projects για την υγεία. Στην περιβάλλον της εργασίας μου, όποιο κι αν είναι, προσέχω πάντα κάνω ξεκάθαρο ότι μέχρι να λυθεί το πρόβλημα της έλλειψης αίματος στην Ελλάδα, το Βloode θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητά μου. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο να το πετύχεις και για αυτό τελικά γύρισα και στην Ελλάδα, για να μπορώ να κάνω περισσότερα πράγματα για να λυθεί το πρόβλημα για πάντα.
Σε τι ποσοστό καλύπτονται οι ετήσιες ανάγκες της χώρας μας σε αίμα από εθελοντές αιμοδότες;
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη συνέντευξη μελών του Εθνικού Κέντρου Εθελοντικής Αιμοδοσίας το ποσοστό αυτό είναι μεταξύ 60-65% χωρίς να υπάρχουν δημόσια στοιχεία ώστε να γνωρίζουμε το ακριβές μέγεθος. Το υπόλοιπο καλύπτεται κυρίως από δότες αντικατάστασης, δηλαδή οικείους και συγγενείς των ασθενών που χρειάζονται αίμα.
Σε τι οφείλεται αυτή η δυσκολία μας να δώσουμε εθελοντικά αίμα;
Πιστεύω ότι δεν έχουμε να κάνουμε με δυσκολία, αλλά με έναν συνδυασμό έλλειψης σωστής ενημέρωσης και εμπιστοσύνης προς τους δημόσιους φορείς, από τη μία, και ευκολίας στη λειτουργία των μονάδων αιμοδοσίας από την άλλη. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να τονίσουμε ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται σημαντική προσπάθεια από το ΕΚΕΑ και τους δημόσιους φορείς να λειτουργήσουν κέντρα αιμοδοσίας, όπως στο Αιγάλεω και να γίνουν πανελλαδικές καμπάνιες ευαισθητοποίησης.
Πέρα από την ελλιπή ενημέρωση, μήπως κυριαρχούν και ορισμένες παρανοήσεις και μύθοι σχετικά με την εθελοντική αιμοδοσία. Ποιοι είναι οι βασικότεροι;
Κατά την άποψη μου και από όσα ακούμε από εθελοντές δύο είναι οι πιο βασικοί ‘μύθοι’ γύρω από την αιμοδοσία:
- Το σύστημα λειτουργεί σωστά . Μόνο όταν υπάρχει ανάγκη θα με πάρουν τηλέφωνο. Υπάρχουν αρκετοί πολίτες που δεν γνωρίζουν ότι δεν είναι αποτελεσματικό να στηριζόμαστε σε δότες αντικατάστασης και όχι σε εθελοντές αιμοδότες. Πρέπει να δίνουμε αίμα χωρίς να το χρειάζεται κάποιος δικός μας
- Υπάρχει κάποιο εθνικό απόθεμα ή τράπεζα όπου εκεί φυλάσσεται για χρόνια το αίμα που έδωσες. Το αίμα ζει μέχρι και 42 ημέρες, ενώ πολλά στοιχεία του ακόμα λιγότερο. Έτσι, όταν μιλάμε για απόθεμα ή μία τράπεζα αίματος μιλάμε για κάτι αφηρημένο και εάν δεν υπάρχει τακτική προσέλευση αιμοδοτών, τότε περνούν διαστήματα κατά τα οποία υπάρχουν ελλείψεις σε αρκετές, αν όχι όλες, τις ομάδες αίματος.
Πώς προσπαθεί το bloode να τους αποδομήσει;
Προσπαθούμε να κάνουμε συχνά καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Να μιλάμε με κάθε δυνητικό αιμοδότη και να λύνουμε όλες τις απορίες και πλέον σχεδιάζουμε και μια σειρά από εκπαιδευτικό υλικό για παιδιά και εφήβους που έχει στόχο να καλλιεργήσουμε την επόμενη γενιά εθελοντών αιμοδοτών.
Είναι ήδη στο αέρα η καμπάνια σας για τις γιορτές με μότο «Αυτές τις γιορτές κάνε ένα δώρο που κανείς δεν θα σκεφτεί να αλλάξει». Γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντική η δωρεά αίματος αυτή την εποχή του χρόνου;
Κάθε χρόνο την περίοδο των γιορτών το μυαλό μας είναι λίγο αλλού και οι αιμοδοσίες της χώρας αδειάζουν. Όπως μας έχουν πει πολλές φορές οι πάσχοντες από μεσογειακή αναιμία, που πρέπει να μεταγγίζονται κάθε 10-15 μέρες, τα Χριστούγεννα και ο Ιανουάριος είναι πολύ δύσκολοι κάθε χρόνο. Φέτος η δυσκολία είναι μεγαλύτερη. Με 20.000 και 35.000 κρούσματα τη μέρα και μέτρα που συνεχώς γίνονται πιο σκληρά, ο κόσμος φοβάται να πάει σε ένα νοσοκομείο να δώσει αίμα ή δεν γνωρίζει καν ότι μπορεί ή εάν είναι επικίνδυνο σε περίπτωση που έχει έρθει σε επαφή με κρούσμα ή τι συμβαίνει με το εμβόλιο και την αιμοδοσία. Για αυτό φέτος, είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε όλοι αίμα Οι αιμοδοσίες της χώρας είναι ασφαλείς και ο ιός δεν κολλάει μέσω του αίματος.
Οι καμπάνιες σας χαρακτηρίζονται πάντα από ένα στοιχείο ανατρεπτικότητας και χιούμορ. Τι βρίσκεται πίσω από την υλοποίησή τους;
Προσπαθούμε κάθε φορά και κάτι διαφορετικό, και δοκιμάζουμε να δούμε τι πιάνει. Προσωπικά, δεν μου αρέσουν οι καμπάνιες που βλέπω όταν «πουλάνε» δυσάρεστες ιστορίες. Προτιμώ να παρακινήσουμε τον κόσμο λέγοντας το πιο απλό μήνυμα: η αιμοδοσία είναι ένα δώρο ζωής. Είναι ένα δώρο που κανείς δε θα σκεφτεί να το αλλάξει. Τώρα, πίσω από τη συγκεκριμένη καμπάνια βρίσκεται το agency μας η ΜcCann. To 2021 τρέξαμε μαζί δύο καμπάνιες, τους Ήρωες του’21 και τώρα την Χριστουγεννιάτικη επικοινωνία και οι δύο πολύ διαφορετικές αλλά εξίσου επιτυχής όποτε για την υλοποίηση τους καλύτερα να ρωτήσεις εκείνους.
Λένε ότι είναι εύκολο να μιλάς σοβαρά για αστεία πράγματα, αλλά τρομερά δύσκολο να μιλάς με χιουμοριστικό τρόπο για σοβαρά πράγματα. Το έχετε νιώσει όταν σχεδιάζατε την φετινή καμπάνια για τι μέρες των γιορτών;
Είναι πολύ λεπτές οι ισορροπίες και είναι πολύ δύσκολο να χαθεί το μήνυμα ή να ξεφύγει η επικοινωνία. Είναι πραγματικά πολύ επικίνδυνο το χιούμορ όταν μιλάμε για κάτι σοβαρό και δεν πιστεύω ότι πάντα είναι και ο σωστός δρόμος. Στο Bloode είναι η πρώτη φορά που κάνουμε κάτι τόσο χιουμοριστικό. Εάν δεν ήταν Χριστούγεννα και πιο festive η ατμόσφαιρα και ταυτόχρονα δεν είχαμε σκεφτεί ότι όντως τα περισσότερα δώρα τα αλλάζουμε, ίσως και να μην το τολμούσαμε. Ο στόχος μας δεν είναι να προκαλέσουμε γέλιο, ούτε να μαζέψουμε πολλά likes. Ο στόχος είναι το μήνυμα μας να οδηγήσει σε περισσότερους αιμοδότες αλλά με καλή διάθεση.
Η πανδημία έχει επηρεάσει την εθελοντική προσφορά σε αίμα, καθώς και τις ανάγκες για αίμα;
Η πανδημία έχει επηρεάσει πολύ την προσέλευση αιμοδοτών αλλά όχι τόσο τις ανάγκες για αίμα. Αυτό που πολλές φορές αγνοούμε είναι ότι περίπου το 20-25% των αναγκών μας είναι για τους πάσχοντες με μεσογειακή αναιμία, ότι άνθρωποι που δίνουν τη μάχη τους με τον καρκίνο χρειάζονται αίμα. Ακόμα και ένας τοκετός μπορεί να χρειαστεί αίμα. Συνεπώς, μέσα στην πανδημία, κι ας αναβλήθηκαν κάποια χειρουργεία, δεν μειώθηκαν οι ανάγκες τόσο πολύ. Δυστυχώς όμως, κατά τη διάρκεια της πανδημία και ειδικά στις περιόδους έξαρσης του ιού μειώθηκε πάρα πολύ η προσέλευση αιμοδοτών. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος του ΕΚΕΑ, κ. Παναγιώτης Κατσίβελας μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, κάθε φορά που ανακοινώνονται μέτρα σταματάει ακαριαία ο κόσμος να δίνει αίμα. Αυτό καθιστά ακόμα πιο σημαντικό το έργο του Bloode αλλά και τη σωστή λειτουργία των αιμοδοσιών εν γένει, προκειμένου να άρουμε το φόβο και να λύσουμε απορίες σχετικά με τον ιό, τα εμβόλια ή ακόμα και πιο «απλές», όπως το πού και πότε μπορεί να δώσει κάποιος αίμα με ασφάλεια για να συνεχίζουν οι πολίτες να αιμοδοτούν.
Η εθελοντική αιμοδοσία είναι ένας σχετικά εύκολος τρόπος για να μυηθεί κάποιος στην κουλτούρα του εθελοντισμού εν γένει; Στα σχολεία συμβαίνει, και, αν ναι, προωθείται η συμμετοχή;
Αυτό είναι μία πολύ σωστή τοποθέτηση. Προσωπικά πιστεύω ότι εάν είσαι εθελοντής, σε οποιαδήποτε έκφανση του εθελοντισμού, το πιθανότερο είναι να είσαι συνολικά ευαισθητοποιημένος σε θέματα που αφορούν το κοινό καλό. Στα σχολεία δεν γίνονται αιμοδοσίες, ούτως ή άλλως από τα 16 ή 18 μπορείς να δώσεις αίμα. Αυτό όμως που θα μπορούσε να γίνεται και δεν γίνεται είναι να υπάρχει μάθημα για την εθελοντική αιμοδοσία. Στην Αμερική, που επίσης έχουν ένα πολύ καλά οργανωμένο σύστημα αιμοδοσίας, τα παιδιά δίνουν αίμα στο σχολείο από τα 16 τους και αυτό συμβάλλει στο να τους γίνει συνήθεια για το μέλλον.
Παρά το γεγονός ότι έχουμε κάθε χρόνο αυξημένες ανάγκες σε αίμα, οι ομοφυλόφιλοι ακόμα αποκλείονται από τη διαδικασία. Υπάρχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση αυτής της μορφής στιγματισμού και κοινωνικού αποκλεισμού;
Αυτός είναι ένας κανόνας που ισχύει σχεδόν σε όλο τον κόσμο και σιγά σιγά αλλάζει. Ξεκίνησε δεκαετίες πριν λόγω της έξαρσης του ιού του AIDS στην κοινότητα των ομοφυλόφιλων, αλλά πλέον έχει αρχίσει να αναθεωρείται σε αρκετές χώρες. Για μένα, η σωστή ερώτηση δεν είναι εάν έχεις ομοφυλοφιλικές επαφές αλλά εάν τη στιγμή της αιμοδοσίας σου μπορείς με βεβαιότητα να πεις ότι έχεις μία ασφαλή σεξουαλική ζωή ανεξαρτήτως προτιμήσεων. Ο χρόνος επώασης νοσημάτων που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή είναι κάποιες φορές μεγαλύτερος από το χρόνο που μεσολαβεί μέχρι να μεταγγιστεί το αίμα. Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο πρέπει να περάσουν μερικοί μήνες μέχρι να δώσει αίμα κάποιος που έκανε πρόσφατα τατουάζ, τρυπήθηκε δηλαδή από βελόνα. Ελπίζω σύντομα η Ελλάδα να προστεθεί και στις χώρες που ικανοποιούν στο 100% τις ανάγκες για αίμα από εθελοντές αιμοδότες αλλά και στις χώρες που έχουν αλλάξει αυτό τον κανόνα και δεν υφίστανται διακρίσεις με βάση τις σεξουαλικές προτιμήσεις, αλλά με βάση την ασφάλεια του αίματος.
