Σχεδόν δυο χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, καθημερινό θέμα συζήτησης που οδηγεί σε κάτι σαν απελπισία είναι πως τα κρούσματα έχουν φτάσει τις 8.000 ημερησώς και πως οι δρόμοι της Αθήνας μοιάζουν με κάποιο επίπεδο της κόλασης. Σχεδόν δυο χρόνια μετά την πανδημία, παρόλο που τα εμβόλια φαίνεται να μην έχουν πείσει τους ανεμβολίαστους συμπολίτες μας πως αποτελούν ένα κάποιο εισιτήριο προς την όποια κανονικότητα, σε πολλές εταιρείες και χώρους εργασίας, η τηλεργασία αποτελεί αν όχι παρελθόν, μια λύση ανάγκης υπό συγκεκριμένους όρους και συνθήκες. Στα 8.000 κρούσματα και με τις ΜΕΘ σχεδόν γεμάτες, τις κεντρικές αρτηρίες της πρωτεύουσας μποτιλιαρισμένες, οι Έλληνες εργοδότες συνεχίζουν να θέλουν να κοιτάζουν τους υπαλλήλους τους στα μάτια, σε μια παραλλαγμένη εκδοχή μιας πλατωνικής ερωτικής σχέσης. Υπερβολή; Ίσως, αλλά πώς εξηγείτε εσείς την απόρριψη του μοντέλου της εξ αποστάσεως εργασίας, παρόλο που η ιστορία έδειξε πως λειτουργεί εξίσου καλά;
«Προσωπικά, με βόλεψε πολύ η τηλεργασία, γιατί πέρα από το ότι γλίτωνα χρήμα και χρόνο στο πήγαινε και το έλα από και προς τη δουλειά, ήμουν άνετος. Στο σπίτι ένιωθα πιο παραγωγικός και θεωρώ πως οι άνθρωποι που εκτιμούν την ευκολία και την άνεση στα πρακτικά, εργάζονται πιο παραγωγικά από το σπίτι. Επίσης, το να σου δίνει η εταιρεία αυτή τη δυνατότητα είναι σαν να σου προσφέρει κάτι που δεν είναι δεδομένο και σύνηθες. Δεν μπορείς παρά να το εκτιμήσεις», Mike, ιδιωτικός υπάλληλος.
Ο Mike εργάζεται σε μια ελληνική εταιρεία τεχνολογίας, στην οποία δεν τηρείται η τηλεργασία σε κανένα ποσοστό. Η εταιρεία, η οποία όπως όλες, τήρησε αναγκαστικά την τηλεργασία στο πρώτο lockdown, όταν ακόμα δεν ξέραμε ακριβώς τι ασθένεια είναι η Covid-19, συνέχισε την επιτυχημένη λειτουργία της, με όλους τους εργαζόμενους να δουλεύουν από το σπίτι. Ο Mike, καθώς συγκατοικούσε με άτομο σε ευπαθή ομάδα, ξεκίνησε τη δουλειά από απόσταση πριν από τους συναδέλφους του. Σήμερα, σχεδόν δυο χρόνια μετά, είναι καθημερινά εκεί, μαζί με όλο το ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας, με την τηλεργασία να αποτελεί απλώς ένα τικ στη λίστα με τα όσα έχει περάσει η εταιρεία στα χρόνια της πανδημίας. Ο ίδιος το εξηγεί ως “φιλοσοφία της εργοδοσίας”, που έχει συνηθίσει τον πατροπαράδοτο τρόπο και θεωρεί την τηλεργασία παράθυρο προς την παντελή έλλειψη παραγωγικότητας. “Θεωρούν πως αφού λείπει η πίεση, η δουλειά δεν θα γίνει”, μου εξηγεί, τονίζοντας πως κατά τη γνώμη του “στην εποχή που ζούμε και διαθέτουμε όλα τα μέσα, είναι παράσημο για μια εταιρεία να ακολουθεί νέα μοντέλα, για να εκσυγχρονιστεί. Ας εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία υπέρ μας”.
«Εγώ πηγαίνω στο γραφείο και τις πέντε ημέρες της εβδομάδας. Κάνω ραντεβού με πελάτες, πηγαίνω σε εξωτερικές δουλειές, δεν θα ήθελα να είμαι στο σπίτι. Στο γραφείο νιώθω πιο δημιουργικός. Ωστόσο, πιστεύω πως αν κάποιος προτιμάει να δουλεύει από το σπίτι του, αυτό πρέπει να κάνει», Αλέξανδρος Δασκαλάκης, Managing Partner της Quintessential SFT.
Ο Αλέξανδρος είναι Managing Partner μιας εταιρείας λογισμικού και αποτελεί μια από τις περιπτώσεις μη πολυεθνικών εταιρειών που τηρούν ακόμα και σήμερα την τηλεργασία. Στην εταιρεία που διοικεί με τους δυο συνεργάτες του και που απασχολεί περίπου 30 άτομα, έχει δώσει το ελεύθερο σε όποιον προτιμά να δουλεύει από το σπίτι, να το κάνει. «Έχουμε την τύχη να είμαστε εταιρεία τεχνολογίας και να μπορούμε να κάνουμε adapt σε νέες καταστάσεις», μου εξηγεί, αναφέροντας πως οι εργαζόμενοί του προτιμούν να δουλεύουν από το σπίτι, παρόλο που έχουν το ελεύθερο να πηγαίνουν στο γραφείο όποτε θέλουν. «Κάναμε ξεχωριστά meetings με τον καθένα, ώστε να αξιολογήσουμε την κατάσταση μετά την πανδημία και να συντονίσουμε το πώς θα συνεχίσουμε. Οι περισσότεροι ανέφεραν πως θα προτιμούσαν να είναι τρείς μέρες την εβδομάδα στο γραφείο και δυο στο σπίτι, αλλά θεωρώ πως αυτές τις δυο μέρες στο γραφείο τις είπαν, απλώς πίστευαν πως έτσι θα χαροποιούσαν εμάς», συνέχισε.
Η ανάγνωση του εργασιακού τοπίου και της κουλτούρας του, δεν μπορεί να γίνεται με όρους παραμυθιού, «οι καλοί και οι κακοί». Τουλάχιστον όχι το 2021 που έχουμε όλα τα εργαλεία για να δούμε κάτω από την επιφάνεια των ρόλων που όλοι καλούμαστε να υποδυθούμε σε ένα εργασιακό περιβάλλον.
«Πριν την πανδημία, πήρα μέρος σε μια ομιλία, στην οποία συμμετείχαν οι CEO των “big four”. Μια κοπέλα από το κοινό τους έκανε την εξής απλή ερώτηση: «Ποια είναι η άποψή σας για την τηλεργασία;». Μπορείς να μαντέψεις τι απάντησαν; «Πιστεύουμε πολύ το remote, αλλά δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι για αυτό. Γιατί αν σου έχω δώσει εγώ μια δουλειά, κοπελιά, και εσύ έχεις πάει στο σούπερ μάρκετ, εγώ δεν μπορώ να σε ελέγξω». Έπειτα, ένας άλλος CEO προσέθεσε πως «η τεχνολογία δεν μας βοηθάει ακόμα σε αυτό», εννοώντας τον έλεγχο στο σπίτι», Βασίλης Βασιλειάδης, ιδρυτής της Vivid Vibes.
Ο Βασίλης παρέχει συμβουλές σε επίπεδο κουλτούρας των επιχειρήσεων. Ο ίδιος πιστεύει πως η τηλεργασία δεν ευδοκίμησε μακροπρόθεσμα στην Ελλάδα, επειδή οι Έλληνες δεν έχουμε ανοχή σε οτιδήποτε δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Καθώς, λοιπόν, σαν κουλτούρα έχουμε ένα πρόβλημα με τις μεταβάσεις, συμβιβαζόμαστε με το να λέμε πως «μια χαρά μοντέλο είναι η τηλεργασία, αλλά δεν είναι για εμάς. Την ευθύνη δεν την έχουν οι ίδιοι οι εργοδότες και οι κάτοχοι managerial τίτλων, αφού «η ηγεσία είναι στερεοτυπικά συνυφασμένη με την έννοια του ελέγχου». «Η τηλεργασία έθεσε σε κίνδυνο ένα σημαντικό ποσοστό των managerial ρόλων». «Στην αρχή της τηλεργασίας, γίνονταν λιγότερα meetings. Αυτό στην πορεία χάθηκε, γιατί έπρεπε οι managers να υπερασπιστούν τους ρόλους τους, και έτσι ξαφνικά οι εργαζόμενοι βρέθηκαν να κάνουν ακόμα περισσότερα meeting, των οποίων το λόγο δεν γνωρίζουν καν», εξηγεί.
«Είναι στην κουλτούρα των Ελλήνων ο ετεροκαθορισμός. Τι είσαι; Είμαι διευθυντής. Από την απάντηση καταλαβαίνεις, πως ο ρόλος καταλήγει να είναι πιο δυνατός από εκείνους. Ο ρόλος αυτός, όμως, έχει τα δομικά του υλικά. Τι «κάνει» έναν διευθυντή; Το γραφείο του, η ομάδα του, η γραμματέας του. Η τηλεργασία, λοιπόν, του παίρνει αυτά τα δοκιμά υλικά», εξηγεί. Συμπέρασμα; Χάνει τον λόγο ύπαρξής του. Τουλάχιστον στο μυαλό του. «Νιώθουν πως χάνουν την ταυτότητά τους», τονίζει ο Βασίλης.
«Στην αρχή της πανδημίας οι Έλληνες εργοδότες είδαν την τηλεργασία όπως ο βρυκόλακας το σκόρδο. Η διοίκηση σε πολλές εταιρείες τρόμαξε. Αρκετοί managers/team leaders θεωρούσαν ότι αν δεν έβλεπαν τους εργαζόμενους, αυτό θα τους αποδυνάμωνε. Ουσιαστικά, πιστεύω πως προέβαλλαν τις δικές τους ανασφάλειες», Εύη Προκόπη, Δρ. Εύη Προκόπη, Success Coach | Καθηγήτρια Πανεπιστημίου & Consultant
Η Εύη Προκόπη θεωρεί πως στην Ελλάδα, η αργή προσαρμογή των οικογενειακών επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα και η εμμονή με το modus operandi που διδάχθηκαν οι νεότεροι από τους παλιότερους, παίζει τον ρόλο της στην αδυναμία του Ελληνικού εργασιακού περιβάλλοντος να μεταβολίσει την ιδέα του Work From Home. “Εδώ, όμως εμφανίζεται ένας ακόμα λόγος «εμμονής», που κατά τη γνώμη μου είναι μάστιγμα στον εταιρικό κόσμο – η απουσία ηγετικών δεξιοτήτων. Ο άνθρωπος που έχει καλλιεργήσει τις ηγετικές του δεξιότητες, ξέρει ότι αναπόσπαστο κομμάτι της τηλεργασίας είναι το χτίσιμο της συνεργασίας με βάση την εμπιστοσύνη. Αν υπάρχει αμφίδρομη εμπιστοσύνη και ξέρει πόσο καλά αποδίδει ο εργαζόμενος/η εργαζόμενη στο γραφείο, τότε θα ξέρει αν το ίδιο άτομο αποδίδει, όταν εργάζεται από το σπίτι.”, συμπληρώνει.
Για την ίδια, το γεγονός πως η τηλεργασία μεταφράζεται αυτοματοποιημένα σχεδόν σε «τεμπελιά», έρχεται να αποκαλύψει δυο βασικά παθολογικά σημεία της εργασιακής μας κουλτούρας. «Αν μιλάμε γενικότερα για προβλήματα κουλτούρας, σίγουρα ένα από αυτά που έχω εντοπίσει προσωπικά σε εταιρείες είναι ότι κάποιοι χωρίς τα απαραίτητα προσόντα έχουν ηγετικές θέσεις και για να επιβληθούν χρησιμοποιούν εκφοβισμό. Δεν μπορούν να εμπνεύσουν σεβασμό οπότε καλλιεργούν ένα κλίμα φόβου. Επιπλέον, Σε πολλές εταιρείες υπάρχει η νοοτροπία ότι πρέπει να κάνεις υπερωρίες για να αποδείξεις την αξία σου. Ακόμα και αν δεν έχεις κάτι να κάνεις, κάποιοι βλέπουν θετικά το να κάθεσαι 10 ώρες στο γραφείο ακόμα και αν δεν ξέρουν ότι η δουλειά που έχεις βγάλει, σου πήρε μία ώρα.»
Σχεδόν δυο χρόνια μετά το πρώτο lockdown και αφού αποδείχτηκε πως οι εργαζόμενοι μπορούν να συνεχίσουν την αέναη κίνηση του εργασιακού σύμπαντος από το σπίτι τους και ενδεχομένως τον καναπέ τους, σήμερα συνεχίζουν να στοιβάζονται σε λεωφορεία, μετρό, γραφεία, μποτιλιαρισμένα φανάρια, κουζίνες γραφείου και meeting rooms. Τη στιγμή που η τηλεργασία δεν είναι κερδοφόρα μόνο για τους υπαλλήλους, που μπορούν να εξοικονομήσουν τα μεταφορικά τους έξοδα και τον χρόνο τους, αλλά και για τους ίδιους τους εργοδότες των εταιρειών. Από την εξοικονόμηση πόρων (από ηλεκτρικό ρεύμα, φύλλα χαρτί από εκτυπώσεις καθώς και άλλα σχετικά αναλώσιμα), την απάιτηση πλέον μικρότερου χώρου, άρα και μικρότερου ενοικίου, μέχρι την κατακόρυφη αύξηση στο engagement, το loyalty και την παραγωγικότητα του εργαζόμενου. «Όταν ο εργαζόμενος έχει βρει την ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, δύσκολα θα αλλάξει εργοδότη», τόνισε η Εύη Προκόπη.
Κι όμως, είμαστε εδώ, να θάβουμε το κεφάλι μας μέσα στην άμμο. Γιατί μάλλον οι ρόλοι και τα «κοστούμια» μας αξίζουν τον στρουθοκαμηλισμό. Γιατί τελικά, ο κάθε τομέας της ζωής, έχει το μη λειτουργικό comfort zone του, εντός του οποίου δεν βλέπουμε ποτέ πυροτεχνήματα.
