Ως πολυσυντροφικότητα ορίζεται η επιθυμία ενός ατόμου να συνάψει συντροφική σχέση με παραπάνω από ένα άτομα, με δεδομένο πως αυτά τα άτομα το γνωρίζουν και συναινούν. Τα άτομα αυτά με τη σειρά τους, μπορούν επίσης να δημιουργούν ερωτικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους επίσης. Με βασικούς πυλώνες τη συναίνεση και την ειλικρίνεια, βασικά συστατικά κάθε υγιούς σχέσης, είτε μονογαμικής, είτε πολυσυντροφικής, τα polyamorous άτομα συνάπτουν σχέσεις βασισμένες σε ένα μοντέλο που ίσως βάζει περισσότερο στο κέντρο τη φιλία. “Μια ερωτική φιλία”, για να δανειστώ τον χαρακτηρισμό ενός από άτομα με τα οποία μίλησα. 

Πάμε στις συστάσεις: για τις ανάγκες του κειμένου, μίλησα με τρία πολυσυντροφικά άτομα, τον Γιώργο, τον Νίκο και τον Ήλιο. Και οι τρεις στα 30κάτι. Ο Ήλιος είναι ακτιβιστής και ένα πλάσμα που, όπως μου είπε, «προσπαθεί» να σπουδάσει, ο Γιώργος είναι κοινωνιολόγος, ιδρυτής του site sexpositive.gr, ενώ παράλληλα τρέχει το διδακτορικό του και ο Νίκος είναι μηχανολόγος, μόνιμος κάτοικος Βερολίνου, ο οποίος έχει «ξεμείνει» στην Αθήνα μετά το lockdown, αλλά ετοιμάζεται να ξαναφύγει.

«Εξωγήινοι» σε έναν μονογαμικό κόσμο

«Απλώς κάποια στιγμή το παραδέχτηκα στον εαυτό μου», μου λέει ο Ήλιος όταν τον ρωτάω πώς κατάλαβε ότι είναι πολυσυντροφικός. «Απλώς κάποια στιγμή παραδέχτηκα πως έλεγα ψέματα στον εαυτό μου ότι τα συναισθήματα που είχα για παραπάνω από άτομα είτε δεν ήταν αλήθεια, είτε δεν υπήρχαν». Μέσα από την ερωτική έλξη για μια άγνωστη γυναίκα, όταν ακόμα ήταν σε μονογαμική σχέση, αλλά και έναν χωρισμό μετά, κατάλαβε πως το μονογαμικό μοντέλο δεν είναι για εκείνον. Σήμερα είναι ανοιχτά πολυσυντροφικός και σε αυτή τη φάση βρίσκεται σε σχέση με δυο γυναίκες. «Είμαι αυτό που λένε σύντροφος-μεντεσές, πρόκειται για όρο που χρησιμοποιούμε όταν οι άλλοι σύντροφοι δεν έχουν συντροφική/ερωτική σχέση μεταξύ τους», λέει.

Ο Γιώργος ακολουθεί την ανεξάρτητη πολυσυντροφικότητα. «Από 13 ετών που έκανα την πρώτη μου σχέση, δεν μπορούσα να αντιληφθώ γιατί πρέπει να χωρίζεις όταν αρχίζει να σου αρέσει κάποιος άλλος», μου εξηγεί. Τότε δεν είχε ιδέα πως υπήρχε η συντροφικότητα σαν σχεσιακός προσανατολισμός και το θεωρούσε δική του παραξενιά. Έπειτα, μετακόμισε στην Αγγλία και όχι μόνο κατάλαβε πως δεν είναι εξωγήινος, αλλά ασχολήθηκε ενεργά και με τη δημιουργία του blog του. Σήμερα τρέχει το blog του για τη πολυσυντροφικότητα, καθώς και το sexpositive.gr.

Για τον Νίκο η συνειδητοποίηση ήταν ένα δύσκολο ταξίδι. «Στην αρχή θεωρούσα πως η πολυσυντροφικότητα είναι κάτι σαν τη σεξουαλική ταυτότητα. Πως υπάρχει στη φύση σου και είτε το καταπιέζεις, είτε όχι. Μετά κατάλαβα πως πρόκειται για έναν τρόπο διάρθρωσης των σχέσεών σου, και μια επιλογή του αν θες ή όχι την κτητικότητα στη ζωή σου». Ο Νίκος κατάλαβε πως μπορεί να του ταιριάζει η πολυσυντροφικότητα όταν άρχισε να νιώθει έλξη για μια άλλη γυναίκα, όσο ο ίδιος ήταν σε μια μονογαμική σχέση. Σε μια σχέση που ούτε κρίση περνούσε, ούτε είχε δώσει δείγματα πως έπρεπε να λήξει. Λίγο αργότερα, η τότε κοπέλα του τον χώρισε για κάποιον άλλο, γιατί η ίδια, ούσα μονογαμική ένιωσε πως έτσι όφειλε, και ο Νίκος βρέθηκε μπροστά σε δυο επιλογές: η μια ήταν να αφήσει τη ζήλια να τον κυριεύσει, να μετατραπεί σε μίσος και σε εκδικητικότητα. Η άλλη ήταν να μεταβολίσει τη ζήλια αυτή σε κάτι θετικό. Ίσως σε ένα «αφού την αγαπάω και αυτό την κάνει ευτυχισμένη, χαίρομαι που βρήκε αυτό που έψαχνε». Με πολλή εσωτερική δουλειά, επέλεξε το δεύτερο. Σήμερα είναι σε μια πολυσυντροφική σχέση με μια γυναίκα, ενώ βλέπει τη συντροφικότητα μέσα από ένα πιο πολιτικοποιημένο πρίσμα, με ελευθεριακές ιδέες. Κεντρικό «θέλω» του είναι το μοντέλο πάνω στο οποίο συνάπτει συντροφικές σχέσεις να είναι αντιπατριαρχικό και να μην υπάρχει έλεγχος της γυναικείας σεξουαλικότητας.

Πολυσυντροφικά άτομα στη δεξαμενή dating της Ελλάδας

«Σίγουρα, πολυσυντροφικό θα είναι το ένα στα εκατό άτομα που θα γνωρίσω, αλλά το ένα στα εκατό θα με έκανε να το θέλω στη ζωή μου, ούτως ή άλλως», εξηγεί ο Νίκος. Ο Γιώργος, από την άλλη, είδε τη δεξαμενή να μικραίνει ακόμα περισσότερο, όταν άρχισε να δηλώνει πολυσυντροφικός πριν καν το πρώτο ραντεβού. «Παλιότερα έβγαινα και με μονογαμικά άτομα και το συζητούσα μετά. Πλέον το δηλώνω πριν από το ραντεβού, για να γλιτώσω το δράμα, και οι επιλογές μειώνονται», εξηγεί. Ο Ήλιος από την άλλη θεωρεί το dating των πολυσυντροφικών ατόμων, κάπως δύσκολο, αλλά για μη αριθμητικούς λόγους. «Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε ψέματα και δεν ξέρουν τι θέλουν. Ακριβώς όπως λένε ότι είναι μονογαμικά άτομα και κάνουν κρυφά σεξ με άλλο κόσμο, έτσι λένε και ότι είναι πολυγαμικά, ενώ δεν είναι. Πολλά από αυτά, είτε θέλουν να κάνουν one-night-stand, είτε θέλουν κάτι μονογαμικό και δεν το λένε εξαρχής. Κατά κύριο λόγο, βέβαια, πρόκειται για μονογαμικά άτομα που ψάχνουν κάτι ευκαιριακό», τονίζει. Ο ίδιος λέει εξαρχής ότι είναι πολυσυντροφικός, για να είναι ξεκάθαρος. «Στα dating apps γράφω ότι είμαι εμβολιασμένος, για να διώξω τους ψέκες, και μετά γράφω πως είμαι πολυσυντροφικός και έχω δυο σχέσεις», συμπληρώνει.

Το «χαρέμι» και άλλοι μύθοι

Οι παρεξηγήσεις γύρω από την πολυσυντροφικότητα, δεν είναι άγνωστες. Πολλοί άνθρωποι εκεί έξω θεωρούν πως κάποιος που επιλέγει να είναι πολυσυντροφικός, στην πραγματικότητα τρέμει τη μονογαμία και τη δέσμευση. Ο Νίκος έχει έτοιμη απάντηση σε όποιον θεωρεί πως μέσα από αυτό το σχεσιακό μοντέλο κρύβει καλά τον φόβο του. «Ένα πολυσυντροφικό άτομο όχι απλώς δεν φοβάται τη δέσμευση, αλλά είναι τόσο ΟΚ με αυτή, που δεσμεύεται με παραπάνω από ένα άτομα», σχολιάζει γελώντας. Ο Ήλιος από την άλλη, επιλέγει να αντικρούσει αυτόν τον μύθο, με την μεθοδολογία της επιστήμης. «Υπάρχει ένα φιλοσοφικό σχήμα που ονομάζεται «το ξυράφι του Χίτσενς», που λέει πως ένας ισχυρισμός που δεν συνοδεύεται από αποδείξεις, απορρίπτεται χωρίς αποδείξεις», σχολιάζει.  

Και οι υπόλοιπο «μύθοι» που ακολουθούν την πολυσυντροφικότητα είναι πάνω κάτω γνωστοί: τα σεξουαλικά όργια, αλλά και οι άντρες που δημιουργούν χαρέμια στο όνομα του polyamory. Ο Ήλιος με παραπέμπει σε ένα στατιστικό του 2017, σύμφωνα με το οποίο, τα άτομα που βρίσκονται σε μη μονογαμικές σχέσεις (πολυσυντροφικότητα, swinging, cuckolding, κτλ) δεν διαφέρουν πολύ από το μέσο όρο, σε ό,τι αφορά τον αριθμό ερωτικών συντρόφων που έχουν μέχρι το τέλος της ζωής τους. Έπειτα, μου αναφέρει πως στην προηγούμενη σχέση του, η σύντροφός του είχε δυο ακόμα σχέσεις, και οι δυο με φίλους του. «Ήμουν πολύ χαρούμενος που είχε τόσο καλά άτομα στη ζωή της», λέει. Ο Γιώργος, τονίζει πως στην πραγματικότητα, το σεξ παίζει κεντρικό ρόλο κυρίως στις μονογαμικές σχέσεις, όπου και αποτελεί από παράγοντα σύνδεσης μέχρι και αιτία χωρισμού. Στην πολυσυντροφικότητα δεν είναι έτσι ακριβώς. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε και την ύπαρξη asexual πολυσυντροφικών ατόμων. Από την άλλη, ο Νίκος δεν μπορεί να αγνοήσει την ύπαρξη τέτοιων αντρών, που δηλώνουν πολυσυντροφικοί απλώς για να φτιάξουν ένα σύγχρονο χαρέμι. «Υπάρχουν, αλλά ευτυχώς μπορείς να καταλάβεις ποιοι είναι».

Η κτητικότητα ως εγγενές στοιχείο του ανθρώπου. Ή μήπως όχι;

Ζήλιες και κλισέ -πολλές φορές τοξικά- αλατοπίπερα δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι αυτόματοι μηχανισμοί κάθε εγκεφάλου που νιώθει πιο ερωτευμένος από ό,τι μπορεί να διαχειριστεί. Από την αρχή της συνομιλίας μας, ο Νίκος μου τόνισε πως μια πολυσυντροφική σχέση μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο έδαφος για ανταγωνισμούς τέτοιου είδους. Ο ίδιος αποφάσισε νωρίς πως η ζήλια είναι ένα συναίσθημα που δεν θέλει στη ζωή του. «Με ενδιαφέρει να γνωρίζω τον άλλο, γιατί είμαι από τη φύση μου περίεργος. Όταν ζήλευα, στην αρχή ακόμα, σκεφτόμουν ωπα αυτό είναι ενδιαφέρον. Ένας άνθρωπος κάτι αισθάνεται, κάτι νιώθει. Αν μου πει η γκόμενά μου ότι υγράνθηκε για κάποιον άλλο, θα το δω έτσι. Ως κάτι ενδιαφέρον που συμβαίνει», μου εξηγεί.

Ούτε ο Ήλιος αρνείται την ύπαρξη της ζήλιας στην παλέτα των συναισθημάτων μας. «Η ζήλια είναι ένα συναίσθημα όπως όλα τα άλλα. Δεν είναι ένας ανίκητος κέρβερος. Μπορούμε να την ξεπεράσουμε. Όλα τα συναισθήματα μπορούμε να τα διαχειριστούμε και όλα τα συναισθήματα, αν τα βιώνουμε υπέρμετρα, μπορούν να μας οδηγήσουν στο κακό. Και η υπέρμετρη χαρά μπορεί να μας κάνει να μην κοιτάξουμε τον δρόμο πριν περάσουμε και να μας πατήσει αυτοκίνητο», λέει. «Μια σύντροφός μου είχε ζηλέψει μια φίλη μου, η οποία σήμερα είναι σύντροφός μου και της έστειλε μήνυμα, γράφοντας: σε ζηλεύω. Μπορείς να με βοηθήσεις να το ξεπεράσω; Και πράγματι τη βοήθησε», μου αναφέρει, προτείνοντας πιθανούς, θετικούς τρόπους να μεταβολίσει κανείς τη ζήλια.

Πόσο “out” ακριβώς;

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι πολυσυντροφικοί άνθρωποι από όσους γνωρίζουμε. Από τα πρώτα πράγματα που μου ανέφερε ο Γιώργος, στη συνομιλία μας, είναι πως υπάρχουν πολλά παντρεμένα, πολυσυντροφικά ζευγάρια στην Ελλάδα, τα οποία μένουν στη ντουλάπα για λόγους που μπορούμε να μαντέψουμε: το ριπόρτ της “μονοκανονικής γειτονιάς”. Ο Κώστας, ο Γιώργος και ο Ήλιος είναι ανοιχτά πολυσυντροφικά άτομα, τα οποία δεν αναφέρουν την προτίμησή της απέναντι στην πολυσυντροφικότητα, σε επαγγελματικά πλαίσια, για να γλιτώσουν από «περιττές» συζητήσεις. Οι γονείς του Ήλιου γνωρίζουν πως είναι πολυσυντροφικός και είναι ΟΚ με αυτό, ενώ από την πλευρά του Κώστα, έχουμε έναν πατέρα που δεν θέλει να το δεχτεί και να το καταλάβει και μια μητέρα που κάνει την προσπάθειά της, για να έχει ένα παιδί ευτυχισμένο. «Δεν συστήνομαι ως πολυσυντροφικός, δεν είμαι σαν όσους κάνουν crossfit, που είναι το δεύτερο πράγμα που λένε μετά το όνομά τους, αλλά το συζητάω όταν προκύπτει», λέει γελώντας ο Νίκος. Για τον Γιώργο, η απόκριση της οικογένειας είναι η ελάχιστη επιθυμητή: “ό,τι σε κάνει ευτυχισμένο παιδί μου”. 

Το κενό του γάμου: “ο συμβιβασμός”

Τη στιγμή που στη Βοστώνη κάποια δημαρχεία δέχονται να συνάψουν πολυσυντροφικά σύμφωνα συμβίωσης, ενώ στη Νότια Αφρική, λόγω του γεγονότος πως η πολυανδρία είναι παραδοσιακή πρακτική εκεί, θα αναγνωριστεί και η πολυγυνία για λόγους ισότητας, νομιμοποιώντας τον πολυσυντροφικό γάμο, στην Ελλάδα, το ενδεχόμενο του γάμου είναι ένα μεγάλο κενό. «Το κομμάτι του γάμου είναι αμέλεια της Πολιτείας που δεν έχει τροποποιήσει το αστικό δίκαιο, ώστε να περιλαμβάνει τις πολυσυντροφικές σχέσεις», τονίζει ο Ήλιος.