Με τις γυναικοκτονίες δεν έχουμε ξεμπερδέψει. Μια μικρή αναδρομή στις ειδήσεις που έχουμε ακούσει τελευταία είναι αρκετή. Από τα Γλυκά Νερά μέχρι την Αγία Βαρβάρα και τη Μακρινίτσα, η επικαιρότητα έρχεται να τρίψει στα πρόσωπά μας τη σκληρή αλήθεια: οι γυναίκες κινδυνεύουμε κατά πολύ από άνδρες που έχουν τα κλειδιά του σπιτιού μας, ξέρουν τον αριθμό του τηλεφώνου μας απ’έξω, από άντρες που εμπιστευόμαστε.
Τα νέα από την Ευρώπη κάνουν σαφές το αυταπόδεικτο. Οι γυναικοκτονίες έχουν σημειώσει αύξηση μετά την άρση των lockdown. Αυτή η αύξηση μεταφράζεται σε απόδειξη πως η επιστροφή στην κανονικότητα για τους κακοποιητικούς άντρες μεταβολίζεται σε αίσθημα “απώλειας ελέγχου”. Τα διαθέσιμα στατιστικά του 2021 αναφέρουν πως μετά την άρση του lockdown μια γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις μέρες από έναν πρώην ή νυν σύντροφό της, αριθμός που πριν την πανδημία υπολογιζόταν σε μια γυναίκα ανά μια εβδομάδα.
Στο Βέλγιο, 13 γυναικοκτονίες καταγράφηκαν στους πρώτους τέσσερις μήνες του έτους, έναντι των 24 σε σύνολο για το 2020. Στη Γαλλία, 56 γυναίκες έχουν δολοφονηθεί από την αρχή του 2021, αριθμός που σύμφωνα με την οργάνωση “Γυναικοκτονίες από συντρόφους ή πρώην” ήταν 46 το 2020.
«Όταν οι γυναίκες ξαναβρίσκουν την ελευθερία τους, οι κακοποιητές αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο και αντιδρούν πιο βίαια, η έξαρση των γυναικοκτονιών τους τελευταίους μήνες το αποδεικνύει», εξηγεί η Βικτόρια Ροσέλ, επικεφαλής της επιτροπής της ισπανικής κυβέρνησης κατά της έμφυλης βίας.
«Όταν ξεπεράσαμε τους περιορισμούς, αποκαλύφθηκε μια άλλη πανδημία: η πανδημία της έμφυλης βίας που κρυβόταν από κάτω», προσθέτει.
Η Ισπανία, η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που το 2004 υιοθέτησε νόμο που καθιστά το φύλο του θύματος επιβαρυντική περίσταση σε έναν φόνο, μέσω του πρωθυπουργού της, θέλει να βάλει ένα τέλος μια και καλή σε αυτή τη μάστιγα. Φράση που τόνισε ο ίδιος με αφορμή την άνοδο των γυναικοκτονιών.
“Προβλέψιμη” η άνοδος των γυναικοκτονιών
Οι εκκλήσεις σε βοήθεια για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του lockdown, σε αντίθεση με τις γυναικοκτονίες που μειώθηκαν, σύμφωνα με την Άνχελες Καρμόνα, πρόεδρο του Ισπανικού Παρατηρητηρίου κατά της Έμφυλης και Ενδοοικογενειακής Βίας. Στην Ισπανία στη διάρκεια του lockdown (από τα μέσα Μαρτίου ως τα μέσα Ιουνίου 2020) οι εκκλήσεις για βοήθεια αυξήθηκαν κατά 58% σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2019, κυρίως μέσω του διαδικτύου. «Αυτό λέει πολλά για την κατάσταση των γυναικών που δεν μπορούσαν καν να κάνουν ένα τηλέφωνο από το σπίτι τους», καταγγέλλει η Ροσέλ.
Σε βοήθειά τους, οι κακοποημένες γυναίκες στην Ιταλία μπορούσαν να καλέσουν μια ειδική γραμμή της αστυνομίας και να πουν «θα ήθελα να παραγγείλω μια πίτσα μαργαρίτα», κάτι που σήμαινε ότι ήταν θύματα βίας, με την αστυνομία να στέλνει ένα περιπολικό. Στην Ισπανία μπορούσαν να ζητήσουν «μια μοβ μάσκα» από τα φαρμακεία, από τα λίγα καταστήματα που παρέμειναν ανοικτά σε όλη τη διάρκεια του lockdown.
Σε Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία ο αριθμός των γυναικοκτονιών μειώθηκε πέρυσι, με 90, 67, 45 γυναίκες αντίστοιχα να δολοφονούνται από πρώην ή νυν συντρόφους τους. Στο Βέλγιο ο αριθμός παρέμεινε σταθερός στις 24.
Το φαινόμενο αυτής της αύξησης δεν προκαλεί έκπληξη. Το lockdown φαίνεται πως ήταν το “ιδανικό σενάριο για να ασκηθεί η βία του ελέγχου”, καθώς δεν υπήρχε πλέον κοινωνική ζωή, ενώ αυξήθηκε η τηλεργασία. Η Άνχελες Χάιμε ντε Πάμπλο, πρόεδρος της φεμινιστικής οργάνωσης Themis, χαρακτηρίζει την άνοδο των γυναικοκτονιών “προβλέψιμη”.
Συχνά η ανακοίνωση του χωρισμού, ενός διαζυγίου ή της έναρξης μιας νέας σχέσης αποτελούν αφορμή για τις γυναικοκτονίες, γεγονότα που αναβλήθηκαν με τα lockdown.
«Μόλις τελείωσε η υγειονομική κρίση, πολλά θύματα συνειδητοποίησαν ότι έχουν τα μέσα να τερματίσουν μια σχέση. Κι εκεί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να διαπραχθεί μια γυναικοκτονία», σημειώνει η Κάρμεν Ρουίθ Ρεπούγιο, κοινωνιολόγος που ειδικεύεται στην έμφυλη βία.
