Ξεκινήσαμε τις καραντίνες μας φτιάχνοντας ψωμιά και banana breads και καταλήξαμε – σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά- να φλερτάρουμε με διατροφικές διαταραχές, παραπανίσια κιλά, ένα σώμα που δεν μας αρέσει με μαγιό. Πιθανότατα δεν μας αρέσει γιατί το συγκρίνουμε με αυτά που βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πολλοί από εμάς, μέσα στα lockdowns, κολλήσαμε τον ιό του healthy foods only. Γίναμε ορθορεξικοί, για να καταφέρουμε να ελέγξουμε κάτι τουλάχιστον. Άλλοι χάσαμε τη ρουτίνα των γυμναστηρίων και αφεθήκαμε στον καναπέ αγκαλιά με το Netflix και τέσσερα κιλά παραπάνω. Και «βγήκαμε» στη νέα κανονικότητα με το σώμα παραλίας να έχει γίνει ένα περίεργο mantra που μας γεμίζει συμπλέγματα. Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε με έναν διατροφολόγο, όχι για να μας δώσει την τέλεια διατροφή, αλλά για να μας βοηθήσει να δούμε την μεγάλη εικόνα. Τη σχέση μας με την τροφή.
Ο Κωνσταντίνος Ζερβός είναι λέκτορας (εξωτερικός συνεργάτης) στο University of Shuffolk, επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, του ΕΚΠΑ και του Birmingham City University. Αποτελεί μέλος της Ένωσης Διατροφολόγων-Διαιτολόγων Ελλάδος, της Ελληνικής Εταιρίας Προαγωγής και Αγωγής Υγείας, των Wellcoaches (παγκόσμιο δίκτυο), του Τhe Centre for Mindful Eating (παγκόσμιο δίκτυο). Είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και διδάσει στο New York College. Ήταν ο πρώτος (το 2016) που σύστησε το mindful eating στο ελληνικό κοινό μέσω του προγράμματος ΕΑΤΤ: γευματίζω ενσυνείδητα. Άρα ο κατάλληλος άνθρωπος να μας λύσει μερικές απορίες.
Πόσο καταπιεστική είναι η φράση “beach body” που έχει μπει στη ζωή μας;
Καταπιεστικά είναι όλα τα πρότυπα και στερεότυπα και με πολλές αρνητικές συνέπειες. Κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρόνιο άγχος ακόμη και τάσεις αυτοκτονίας είναι κάποιες από αυτές που ο κόσμος δεν γνωρίζει. Η επίκριση και οι συμβουλές ή τα σχόλια που είναι «πάντα για καλό», στοχοποιούν τους ανθρώπους παρά τους διευκολύνουν.
Είναι φυσιολογικό που δεν μας αρέσει ή μας αγχώνει το σώμα μας μετά την καραντίνα;
Δεν υπάρχει φυσιολογικό όταν μιλάμε για τις ανάγκες των ανθρώπων. Το τι αρέσει και τι δεν αρέσει στον κάθε άνθρωπο είναι μία απόλυτα προσωπική υπόθεση. Τι ίδιο ισχύει και για την εικόνα σώματος. Ωστόσο, είναι διαφορετικό το αν μου αρέσει το σώμα μου, από το πως νιώθω μέσα στο σώμα μου ή με το σώμα μου. Αυτό που επηρεάζει την σχέση μας με το σώμα μας είναι τα συναισθήματα μας. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να κυμαίνονται από το νιώθω πολύ άβολα, μέχρι το σιχαίνομαι να με βλέπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη, που υποδηλώνουν μία κατάσταση που μάλλον δεν αφορά μόνο την εικόνα, αλλά και άλλες διαστάσεις τις προσωπικότητας μας. Οι έρευνες δείχνουν πως η καραντίνα επηρέασε αρνητικά τόσο τις διατροφικές μας συνήθειες όσο και το σωματικό μας βάρος. Αυτό είναι γεγονός. Αυτό που παίζει ρόλο είναι το πως στεκόμαστε απέναντι σ’αυτό το γεγονός. Με κατανόηση ή με στάση τιμωριτική προς εμάς …. Σ’ αυτή την περίπτωση το «μου αρέσει ή δεν μου αρέσει το σώμα μου» αρχίζει να έχει και βαθύτερο νόημα με αντίστοιχες δυναμικές και να επηρεάζει την ζωή μας και τον τρόπο σκέψης μας.
Πώς μπορώ να είμαι παρούσα/ παρών στη διαδικασία του γεύματος;
1. Κάνε μια παύση! Η γευματική μας συμπεριφορά πολλές φορές είναι ασυνείδητη, αυτόματη, χωρίς επίγνωση. Μπορώ λοιπόν να σπάσω την συνήθεια με την βοήθεια της αναπνοής. Μία απλή τεχνική είναι το box breathing: εισπνέω μετρώντας αργά μέχρι το 4. Έπειτα κρατώ την αναπνοή για 4 χρόνους. Έπειτα εκπνέω μετρώντας αργά μέχρι το 4. Επαναλαμβάνουμε αυτό τον «κύκλο» άλλες 3 φορές.
2. Για ένα λεπτό μπορώ μα παρατηρήσω το πιάτο μου και να μυρίζω βαθιά το πιάτο μου. Να «συνδεθώ» με την τροφή.
3. Μετά από κάθε μπουκιά αφήνω κάτω τα μαχαιροπίρουνα μέχρι να φάμε αυτή την μπουκιά. Δεν καταβροχθίζουμε το φαγητό μα το μασάμε περισσότερες φορές με σκοπό να το απολαύσουμε.
4. Χρησιμοποιώ για να φάω το αντίθετο χέρι από αυτό που τρώω συνήθως. Αυτή η μικρή αλλαγή είναι ικανή να μας φέρει στην στιγμή.
5. Μια προσευχή , μία έκφραση ευγνωμοσύνης στην αρχή ή/και στο κλείσιμο του γεύματος κάνει σημαντική και την πιο απλή στιγμή, δημιουργώντας ευχάριστά συναισθήματα πληρότητας και ευχαρίστησης.
Τι είναι το πρόγραμμα ΕΑΤΤ και πόσο θα αλλάξει η σχέση μου με το φαγητό αν το υιοθετήσω;
Το πρόγραμμα ΕΑΤΤ είναι το πρώτο «σχολείο» ενσυνείδητης διατροφής. Είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας που ξεκινά από το πιάτο μας! Αποτελεί το προϊόν επιστημονικού εργου που έχει ως υποστηρικτές το Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και το Applied Mindfulness in Health and Eating Lab (Εργαστήριο εφαρμοσμένης ενσυνειδητότητας στην υγεία και την διατροφή) του Τμήματος Ψυχολογίας του Birmingham City University. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας στην διατροφική συμπεριφορά και να αλλάξει η δυσλειτουργική σχέση με το φαγητό και το σώμα. Τα αποτελέσματα της ερευνάς μας δείχνουν τα πολλαπλά οφέλη (βλ. σχετική φωτο) αυτής της εκπαίδευσης Η εκπαίδευση γίνεται σε μορφή ομάδας τόσο διαδικτυακά όσο και δια ζώσης 2 φορές τον χρόνο και διαρκεί 2 μήνες.
Εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια ασχολείσαι με ανθρώπους με παχυσαρκία ή υπερβαρότητα. Ποιο ήταν το κοινό χαρακτηριστικό των ανθρώπων αυτών που τους οδήγησε σε μια εσφαλμένη σχέση με τη διατροφή τους; Έτρωγαν χωρίς έλεγχο;
Τα κιλά των ανθρώπων έχουν πάντα πολλές ιστορίες να διηγηθούν και εγώ στις συναντήσεις με τους ανθρώπους που συνεργάζομαι ξεκινώ πάντα από εκεί. Παρόλο που αυτές οι ιστορίες έχουν πάντα μια διαφορετική αφετηρία είναι πολλές οι φορές που στην ουσία τους εμπεριέχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που τις μοιράζονται. Φυσικά μια διαταραγμένη σχέση με την τροφή δεν αποτυπώνεται πάντα στα κιλά, αλλά στα συναισθήματα μας. Και σίγουρα οι τύψεις και οι ενοχές βαραίνουν περισσότερο τους ανθρώπους από τα ίδια τα κιλά.
Η διαταραγμένη σχέση με την τροφή κουκουλώνει, πολλά συναισθήματα, φόβου, ανασφάλειας, ανάγκη αποδοχής, έλλειψη ορίων, μη διεκδικητική συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έντονες επικριτικές σκέψεις προς τον εαυτό, αυτοτιμωριτικές συμπεριφορές. Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι διαφέρουν από άτομο σε άτομο, απλά αποτελούν ένα κοινό υπόστρωμα στο οποίο δουλεύει ο σπόρος της διαταραχής. Σε αυτή την διαταραγμένη σχέση με την τροφή τον πρώτο λόγο τον έχει η οικογένεια η οποία πρακτικά διδάσκει στο παιδί την σχέση του με την τροφή και το σώμα του. Η επίκριση των γονιών προς τα παιδιά αναφορικά με την εικόνα τους και η χρήση χαρακτηριστικών επιθέτων καθώς και οι αυστηροί κανόνες διατροφής που ενοχοποιούν ομάδες τροφίμων ως παχυντικές ή ανθυγιεινές και άρα ακολουθεί και ο αποκλεισμός τους.
Η χρήση της τροφής με μορφή τιμωρίας ή επιβράβευσης αποτελούν κοινές αφετηρίες άγχους και θλίψης αναφορικά με την τροφή. Δεύτερος και εξίσου σημαντικός πυλώνας είναι τα κοινωνικά πρότυπα και στερεότυπα αναφορικά με την εικόνα σώματος στα οποία «οφείλει» να υπακούει ο κόσμος, ιδιαιτέρα οι γυναίκες. Άνθρωποι που δεν είχαν κανένα θέμα με τον φαγητό τους , στο βωμό της καλύτερης εικόνας και των χαρακτηριστικών «5 κιλών» βρίσκονται μετά από δεκαετίες να έχουν 15 κιλά παραπάνω και να έχουν υιοθετήσει και μια διαταραγμένη σχέση με την τροφή. Φυσικά όπως ανέφερα για να μας μπολιάσουν τα όποια στερεότυπα σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει και κάποιο κατάλληλο υπόστρωμα/υπόβαθρο. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο αγώνας είναι άνισος και τα «θύματα» αυτού του αγώνα είναι πολλά επιβαρύνοντας όχι μόνο την σωματική τους αλλά και την ψυχική τους υγεία. Δυστυχώς, μεγάλη ευθύνη σε αυτό το γεγονός έχουμε και εμείς οι ειδικοί στον χώρο της υγείας και της εκπαίδευσης που πολλές φορές συντηρούμε με τα δικά μας «κολλήματα» ,τις λανθασμένες πεποιθήσεις αναφορικά με τα σωστά/ιδανικά που αφορούν την υγιεινή διατροφή και το ιδανικό σωματικό βάρος/εικόνα.
Είναι τα κιλά ο μόνος τρόπος να καταλάβεις αν μια γυναίκα ή ένας άνδρας έχει καλή σχέση με το φαγητό; Αν ξέρει δηλαδή πώς να τρέφεται; Αν εγώ είμαι 59 κιλά αλλά θέλω να είμαι 55 για να φοράω το small είναι λάθος;
Ένας άνθρωπος έχει μια καλή σχέση με τον φαγητό όταν: τρώει και δεν «τον τρώει»! Όταν δηλαδή ένας άνθρωπος τρώει αλλά μετά δεν βασανίζεται από άλλες αρνητικές σκέψεις ή/και δύσφορα συναισθήματα που αφορούν το φαγητό. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να θέτει τους στόχους που θεωρεί ότι τον εξυπηρετούν. Το θέμα είναι πως υλοποιεί κανείς αυτού του τρόπους με γνώμονα την φροντίδα ή την τιμωρία . Μπορεί να είναι οκ για σένα να θες να είσαι στα 55. Το σημαντικό είναι να μην νιώθεις δυστυχισμένη στα 59 ή super στα 55 ή μη ικανοποιημένη στα 55. Γενικώς να μην ορίζει η ζυγαριά την αξία και την αυτοπεποίθηση σου. Γιατί δεν υπάρχει βαρόμετρο ικανοτήτων, πνευματικών και ψυχικών χαρισμάτων, εμπειριών και συναισθημάτων: όλα δλδ αυτά που απαρτίζουν τον άνθρωπο. Επιπλέον θα πρέπει να αναρωτηθείς πόσο βιώσιμο θα είναι το 55 για σένα. Αν χρειάζεται να σιτίζεσαι με τον «αέρα» τότε σίγουρα υπονομεύεις και την υγεία σου και θα πρέπει να συμβιωθείς με ένα μόνιμο διατροφικό περιορισμό που δεν ξέρω αν τελικά και αυτό σου προσφέρει ψυχική υγεία. Αν μπορείς να διατηρείς το επιθυμητό σου βάρος με μία κανονική (βλ. φωτό) διατροφή τότε θα είσαι μια χαρά. Ας έχει ουσία και περιεχόμενο η ύπαρξη μας και ας μην στηρίζουμε την ζωή μας αποκλειστικά και μόνο στην εικόνα μας. Είναι σημαντικό να μείνουμε στην αίσθηση που μας δημιουργεί το σώμα μας στις εκάστοτε συνθήκες. Είναι θέμα οπτικής για το αν θα επιλέξουμε να δούμε το σώμα μας αμιγώς ναρκισσιστικά/λογικά και με την οπτική της ευγνωμοσύνης όταν το ίδιο το σώμα έχει την δύναμη να μας προστατεύσει ή θεραπεύει. Στην πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε την εικόνα, ενώ στην δεύτερη στα ποιοτικό χαρακτηριστικά του σώματος μας.
Βομβαρδιζόμαστε από παντού με μηνύματα για κακές τροφές, για τις θερμίδες που μπορεί να έχει ή όχι ένα γλυκό, για διάφορες νηστείες που υπόσχονται άμεση απώλεια κιλών, για αδυνατιστικά χάπια κτλ. Αυτά όλα τα μηνύματα πώς μπορεί ένας μέσος άνθρωπος να τα φιλτράρει;
Να επιλέγει τις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης που διαθέτουν κύρος και επιστημονικότατα. Και σαφώς από τους επαγγελματίες διατροφολόγους -διαιτολόγους πού είναι εγγεγραμμένοι στους αντίστοιχους συλλόγους.
Μέσα από την πολυετή εμπειρία σου όταν μια γυναίκα σου έλεγε «δεν θέλω να δω τον εαυτό μου στον καθρέπτη» πώς την προσέγγιζες; Πώς την έπειθες να το αλλάξει αυτό;
Όπως ανέφερα πριν κάθε σώμα έχει μια ιστορία να διηγηθεί και αυτή η ιστορία με κάνει να συνδεθώ περισσότερο και με τον άνθρωπο που ζητά την βοήθεια μου. Συμπονώ την στάση αυτή και την αποδέχομαι γιατί την κατανοώ. Χρησιμοποιώντας πρακτικές συνειδητότητας (mindfulness) μπορούμε να φύγουμε από την εικόνα και να συνδεθούμε αισθητηριακά με το σώμα μας. Αυτό είναι πιο σημαντικό και ουσιαστικό. Προοδευτικά θα έρθει και η στιγμή που θα δει ο άνθρωπος αυτός το σώμα του στο καθρέφτη και θα σταθεί και ο ίδιος με σεβασμό και αποδοχή. Απαραίτητα στάδια για να μπορέσουμε να μιλήσουμε έπειτα για την οποιαδήποτε αλλαγή. Αντί να είμαστε επικριτικοί, καλλιεργούμε την στάση του φροντιστή μέσα μας , ενός ρόλου που έχουμε μάθει πολλοί από εμάς να υποστηρίζουμε επάξια για τους άλλους αλλά όχι για εμάς τους ίδιους.
Στον δικό μου μικρόκοσμο συναντώ όλο και περισσότερους που έχουν πάθει orthorexia. Μπορεί να είναι ιδέα μου αλλά δεν παρεκκλίνουν ποτέ από ένα αυστηρό, εντελώς εμμονικό lifestyle με σκληρή γυμναστική και στεγνή διατροφή. Ισχύει;
Ναι, ισχύει αυτή η εμμονή «μασκαρεμένη» με την αφορμή της υγείας και της ευεξίας.
Τώρα που το health & wellness coaching έχει γίνει μόδα/τάση, πώς μπορώ να είμαι σίγουρη ότι έχω απευθυνθεί στον κατάλληλο coach;
Όπως ανέφερα και για τους διατροφολόγouς το ίδιο ισχύει και για τους coaches.Δεν αρκούν οι τίτλοι που ο κάθε επαγγελματίας χρησιμοποιεί αλλά φορές που παρέχει τους εκάστοτε τίτλους. Ας είναι ο κόσμος υποψιασμένος γιατί η ευκολία της πρόσβασης στην γνώση έχει δημιουργήσει πολλούς ψευδοεπιστήμονες. Επιπλέον θέλω να τονίσω πως το coaching αποτελεί προσέγγιση και μία εξειδίκευση που έρχεται και συμπληρώνει το επαγγελματικό bacκground του κάθε επαγγελματία. Κάποιες ώρες πιστοποίησης ή επιμόρφωσης δεν είναι ικανές από μόνες του να διασφαλίσουν την γνωστική επάρκεια και εμπειρία σε ένα άνθρωπο. Εκπαιδεύσεις που πιστοποιούνται από τον ευρωπαϊκό φορέα ΕΜCC και τον αμερικάνικο φορέα ICF αποτελούν μια καλή αφετηρία αναζήτησης στο τομέα του coaching.
