«Και αρχίσαμε να μετράμε νεκρούς, τον έναν μετά τον άλλο». Με 10 λέξεις, με τις 10 πρώτες λέξεις που ακούγονται στην ταινία, ο Γιώργος Αυγερόπουλος στο νέο του ντοκιμαντέρ «Παρόντες» κατάφερε να συνοψίσει ποιο είναι το οριστικό και αμετάκλητο επίδικο της πανδημίας: μια απόλυτη γραμμή είναι αυτή που χωρίζει εκείνους που πέθαναν από εκείνους που είναι παρόντες.
Μέχρι να φτάσουμε σε αυτό τον τερματικό σταθμό κάθε συζήτησης, σε αυτό το σημείο όπου αντιλαμβάνεσαι ότι αυτή η πανδημία υποσκάπτει κάθε κατάφαση ζωής, ότι οι άνθρωποι που δεν είναι πλέον παρόντες δεν είναι αριθμητικά δεδομένα, δεν είναι κλινικές πληροφορίες, αλλά είναι γονείς, παιδιά, φίλοι, άνθρωποι με όνομα και επώνυμο, οι οποίοι πέθαναν στη συντριπτική τους πλειοψηφία μόνοι μέσα σε μια ΜΕΘ, μέχρι να φτάσουμε εκεί έχει προηγηθεί ένα πυκνό δίκτυο ερμηνειών και αναγνώσεων, οι οποίες άλλοτε θα επικαλύπτονται και άλλοτε θα αποκλίνουν, κάθε μία όμως θα φωτίζει μια διαφορετική πτυχή της πανδημίας.
Οι «Παρόντες», που προβλήθηκαν για πρώτη φορά στην έναρξη του δημοσιογραφικού φόρουμ Reflect | Reform | Restart του iMEdD και από την Παρασκευή 12 Μαρτίου θα ξεκινήσει η ελεύθερη προβολή τους στο parontes.imedd.org, χρησιμεύουν ως ένας απολογισμός των τελευταίων 12 μηνών και ταυτόχρονα υπερβαίνουν κατά πολύ αυτόν τον στόχο. Ο Αυγερόπουλος ακολουθεί μια χρονικά γραμμική αφήγηση χωρίς ωστόσο να εξαντλείται στην ημερολογιακή καταγραφή. Κινηματογραφεί μια συναρπαστική περιήγηση σε όλες τις πτυχές της πανδημίας: προσωπικές, κοινωνικές και πολιτικές και η κάμερα του είναι ο συνδετικός ιστός ανάμεσά τους.
Οι αγκαλιές που έχουν μπει σε παύση, η ανθρώπινη επαφή που έχει εκφυλιστεί στα πιξελιασμένα πλάνα του zoom, η αναμέτρηση με την πλήρη ανατροπή ακόμα και των πιο απών καθημερινών συνηθειών ή ο στιγματισμός των πιο ευάλωτων ομάδων δεν αποτελούν μερικές ψηφίδες προσωπικών εμπειριών, αλλά συνδέονται με τη μεγάλη εικόνα την αδιαμφισβήτητα και απόλυτα πολιτική διαχείριση της πανδημίας.
Στην κρίση της πανδημίας το κεντρικό επιχείρημα της εξουσίας είναι ότι δεν γίνεται να υποκύπτουμε στην πραγματικότητα.
Και αντίστροφά, η σπουδαιότητα του Δημόσιου συστήματος υγείας, η προτεραιότητα της οικονομίας έναντι της υγείας, η περιστολή και ελαστικοποίηση, η κυνική λογική της ελεύθερης αγοράς στην κούρσα του εμβολιασμού, η μονοφωνία στην ενημέρωση, όλα αυτά γίνονται πιο κατανοητά όταν η κάμερα του Αυγερόπουλου τα γειώνει στην καθημερινή εμπειρία.
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που έθεσε η κρίση της πανδημίας είναι το αν μιλάμε για το απόλυτο ξεγύμνωμα των νεοφιλελεύθερου οικονομικού δόγματος ή αν αντίθετα ο καπιταλισμός θα καταφέρει να εργαλειοποιήσει προς όφελός του μία ακόμα κρίση. Ο Αυγερόπουλος αφήνει τη συζήτηση αυτή ανοιχτή όχι μόνο διότι ακόμα όλες οι πιθανότητες είναι ανοικτές, αλλά κυρίως γιατί στους «Παρόντες» αυτό που αναδεικνύεται είναι ότι οι πολιτικές εξουσίες πάντα θα έχουν το προνόμιο να κατασκευάζουν τις δικές τους αλήθειες, τη δική τους πραγματικότητα και να την προσφέρουν στους πολίτες ετοιμοπαράδοτη προς κατανάλωση. Αν λοιπόν κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης το βασικό επιχείρημα ήταν δεν γίνεται να τα βάζουμε με την πραγματικότητα, όπου πραγματικότητα ήταν οι πολιτικές λιτότητας, τώρα στην κρίση της πανδημίας το κεντρικό επιχείρημα της εξουσίας είναι ότι δεν γίνεται να υποκύπτουμε στην πραγματικότητα.
Έτσι λοιπόν, ο τουρισμός άνοιξε για τη στήριξη της ελληνικής οικονομίας, παραβλέποντας την πραγματικότητα των ανεπαρκών ελέγχων αλλά και ενός συστήματος υγείας αδύναμου να ανταποκριθεί αν επιβαρυνθεί έστω και ελάχιστα. Δεν ήταν λοιπόν ο τουρισμός ή οι πλημμελείς έλεγχοι σε αεροδρόμια (κυρίως) και λιμάνια αυτοί που οδήγησαν σε έκρηξη κρουσμάτων, αλλά τα καλοκαιρινά πάρτι των νεών. Αυτό τουλάχιστον δήλωσε στην κάμερα των «Παρόντων» ο Νίκος Χαρδαλιάς. Αντίστοιχα, δεν ήταν τα ελάχιστα ΜΜΜ στα οποία στοιβάζονται οι εργαζόμενοι ένας παράγοντας που επιδείνωσε δραματικά την κατάσταση στο Λεκανοπέδιο, αλλά η μη τήρηση των ατομικών μέτρων -άλλωστε για τον κύριο Στέλιο Πέτσα, που επίσης έλαβε μέρος στην ταινία, δεν υπήρχαν και πολλά πράγματα που μπορούσαν να γίνουν στις δημόσιες συγκοινωνίες.
Η πανδημία αποδόμησε μέσα σε λίγες εβδομάδες μια σειρά από μύθους: το μύθο του κράτους ως κακού επιχειρηματία, το μύθο ότι το σύστημα υγείας μπορεί να μην είναι δημόσιο, το μύθο ότι δεν χρειάζονται όλοι οι γιατροί και το υγειονομικό προσωπικό, το μύθο ότι το ελεύθερο χέρι της αγοράς πάντα θα βρίσκει τη λύση.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι μύθοι θα χάσουν τελικά το έρεισμα τους. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ ότι το 2020, για μία ακόμα φορά, διαπιστώσαμε ότι ακόμα τη στιγμή που ένας ασθενής βγαίνει με δάκρυα στα μάτια από τη ΜΕΘ καταχειροκροτούμενος από το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, σε κάποιο excel όλα αυτά θα υπολογίζονται με δείκτες αποτελεσμάτικοτητας και οικονομικής βιωσιμότητας.
Η ζωή όμως δεν είναι δεδομένο σε ένα κελί υπολιγιστικού φύλλου. Αυτό μάθαμε το 2020.
*Οι “Παρόντες” θα προβάλλονται ελευθέρα στο parontes.imedd.org από την Παρασκευή 12 Μαρτίου στις 21:00 και στη συνέχεια κάθε Σάββατο, Κυριακή 17:00, 20:00 και 23:00 και τις καθημερινές (Δευτέρα-Παρασκευή) στις 19:00, 21:00 και 23:00.
