Δεν θα υπάρχει κάτι πιο πολύτιμο για όλα τα παιδιά (και όχι μόνο) από έναν καλό παραμυθά. Από αυτό τον τύπο που θα μπορέσει να δημιουργήσει μια συναρπαστική αφήγηση για όλα όσα μας απασχολούν ως είδος. Είναι αυτός ο άνθρωπος που μπορεί να ψυχαγωγεί -και όχι απλώς να διασκεδάζει- και καταφέρνει να μετατρέπει τη μάθηση σε βίωμα και εμπειρία.
Σε μια εποχή όπου το «εκπαιδευτικό Facebook» κερδίζει έδαφος και πολλές σελίδες καθιστούν τη μάθηση πιο προσιτή μέσα από νέους κώδικές, ήρθε η είδηση ότι στην ΕΡΤ θα προβληθούν ξανά, σε καθημερινή βάση, τα επεισόδια του «Μια φορά και ένα καιρό ήταν ο άνθρωπος» να μας κάνει να χαμογελάσουμε. Διότι αυτή η σειρά, γαλλικής παραγωγής, αλλά και τα βιβλία που προέκυψαν μετά την επιτυχία της, αποτέλεσε ίσως την πιο χαρακτηριστική περίπτωση όπου ένας παραμυθάς μάς έκανε να αγαπήσουμε τη γνώση και να μάθουμε πολλά για την ιστορία του ανθρώπινου είδους, του πολιτισμού, των κοινωνιών, της επιστήμης καθώς και για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.
Η πρώτη από τις σειρές του «Μια φορά και έναν καιρό ήταν…» κατέγραφε σε 26 επεισόδια την ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου μέσα από τους πιο γνωστούς πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν ανά τους αιώνες. Η σειρά αυτή ήταν παραγωγής του 1978 σε σκηνοθεσία Albert Barillé. Γνώρισε πολύ μεγάλη επιτυχία τόσο στη Γαλλία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη καθώς πολλοί κρατικοί τηλεοπτικοί σταθμοί την αγόρασαν. Ακολούθησαν άλλοι 6 κύκλοι του «Μια φορά και ένα καιρό ήταν…» από το 1982 μέχρι και το 2008, κάθε ένας από τους οποίους καταπιανόταν με διαφορετικό θέμα κάθε φορά: από την ιστορία και το διάστημα μέχρι τις εφευρέσεις, τις εξερευνήσεις, την οικολογία και τον ανθρώπινο οργανισμό.
Αυτό το τελευταίο ας το κρατήσουμε. Το «Μια φορά ήταν η…ζωή» ήταν ο κύκλος με τον οποίο ήρθαμε εδώ στην Ελλάδα σε επαφή με όλη τη σειρά μέσω της ΕΡΤ (αργότερα προβαλλόταν και στα σχολεία). Και για αυτό όταν αναφερόμαστε στο «Μια φορά και ένα καιρό ήταν ο… άνθρωπος» εννοούμε συνήθως τα συγκεκριμένα επεισόδια που περιγράφουν πολλές από τις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού και των οργάνων του. Ίσως το πιο δημοφιλές επεισόδιο να είναι εκείνο που περιγράφει τον ανθρώπινο αναπαραγωγικό μηχανισμό ή εκείνο με τους ιούς. Ωστόσο, μάλλον το πιο χρήσιμο για όλους τη δεδομένη στιγμή εινα αυτό για τα εμβόλια.
Μπορεί σήμερα η στρατιωτικοποιημένη απεικόνιση των βασικών λειτουργιών του σώματος να μας φαίνεται κάπως παράξενη (ειδικά η «αστυνομία» των λευκών αιμοσφαιρίων), ωστόσο θα ήταν παραπλανητικό να σταθούμε σε αυτό γιατί όσοι είχαμε την τύχη να δούμε τη σειρά όντως μάθαμε πολλά για το ανθρώπινο σώμα, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ούτε η σημερινή πληθώρα εκπαιδευτικού υλικού ή η εύκολη πρόσβαση σε αυτό το υλικό.
Οι ιστορίες του Maestro, έτσι όπως τις φαντάστηκε και τις σκηνοθέτησε ο Barillé, δεν προσέφεραν απλώς ένα παράθυρο σε όσα συμβαίνουν στο σώμα μας, βοηθώντας με τον τρόπο αυτό να τα κατανοήσουμε. Οι ιστορίες αυτές κατάφεραν να εκλαϊκεύσουν δύσκολές έννοιες, να τις κάνουν προσιτές στα παιδιά (και τους εφήβους) και να ανάψουν τη σπίθα της περιέργειας.
Ο ασπρογένης μαέστρο, τα ανθρωπόμορφα κύτταρα, να ερυθρά αιμοσφαίρια που βάδιζαν χαρούμενα στις φλέβες, αλλά και οι κοκκινομύτες ιοί που προσπαθούσαν να τρυπώσουν στον οργανισμό και αν τον εξασθενίσουν, όλα αυτά, όπως και εισαγωγή με το “Τοκάτα και Φούγκα” του Μπαχ (θέμα που το ακούμε και στον Κόμη Δράκουλα) συγκρότησαν εικόνες που κάποιους από εμάς μας συντροφεύουν ακόμα. Όπως μας συντροφεύουν και οι φωνές που ακούστηκαν στην ελληνική μεταγλώττιση των Μηνά Χατζησάββα, Σοφοκλή Πέππα, Βασίλη Καΐλα και της Ανέττας Παπαθανασίου.
Και η αξία ενός σπουδαίου παραμυθιού φαίνεται όταν ακριβώς διατηρείται αυτούσια, είτε βρίσκεσαι σε μια σχολική αίθουσα και νιώθεις το αρχικό αίσθημα βαρεμάρας να αντικαθίσταται από εκείνο της περιέργειας και του θαυμασμού, είτε, χρόνια μετά, στο άκουσμα της είδησης, σκέφτεσαι ότι αξίζει να ανοίξεις έστω και για 20 λεπτά το ERTflix και να χαζέψεις ένα επεισόδιο -είναι βέβαιο, άλλωστε, ότι όλο και κάτι θα μάθεις αφού όλο και κάτι θα έχεις ξεχάσει.
